FT: Το σχέδιο της ΕΕ για την ενίσχυση του Νότου

Οι Βρυξέλλες σχεδιάζουν να μεταφέρουν δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ του προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης από την κεντρική και ανατολική Ευρώπη, διοχετεύοντας τους πόρους από χώρες όπως η Πολωνία, η Ουγγαρία και η Τσεχία σε εκείνες που επλήγησαν σκληρά από τη χρηματοπιστωτική κρίση, όπως η Ισπανία και η Ελλάδα, σύμφωνα με δημοσίευμα της βρετανικής εφημερίδας Financial Times.

Οι μεταρρυθμίσεις αυτές αναμένεται ότι θα αποτελέσουν ένα από τα πιο επίμαχα μέρη του σχεδίου προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2021-2027, το οποίο θα παρουσιαστεί τον Μάιο και θα σηματοδοτήσει έναν εντυπωσιακό επανασχεδιασμό της «πολιτικής συνοχής» των 350 δισ. ευρώ που στοχεύει στην υποστήριξη λιγότερο αναπτυγμένων περιοχών της Ένωσης, επισημαίνει ο συντάκτης της εφημερίδας και προσθέτει:

«Οι Βρυξέλλες θέλουν να βάλουν ένα τέλος στην πρακτική της κατανομής των χρημάτων αυτών με κριτήριο σχεδόν αποκλειστικά το κατά κεφαλήν ΑΕΠ και να το αντικαταστήσουν με ευρύτερα κριτήρια που θα καλύπτουν και άλλους τομείς, από την ανεργία των νέων, την εκπαίδευση και την προστασία του περιβάλλοντος μέχρι τη μετανάστευση και την καινοτομία».

Οι ακριβείς λεπτομέρειες των μεταρρυθμίσεων συζητώνται ακόμη παρασκηνιακά, αλλά διπλωμάτες και αξιωματούχοι εκτιμούν ότι το αποτέλεσμα θα είναι η ανακατεύθυνση των πόρων από την Πολωνία, την Τσεχία και τις χώρες της Βαλτικής προς τις χώρες του νότου, όπως την Ιταλία, την Ισπανία, την Ελλάδα, ακόμη και σε περιφέρειες της Γαλλίας, γράφει η εφημερίδα.  

thetoc.gr  

Η κυβέρνηση «έκρυβε» τα αναδρομικά των συνταξιούχων εδώ και έναν χρόνο..! (έγγραφο)

Η κυβέρνηση κρύβει εδώ και ένα χρόνο, εισήγηση-βόμβα για κατάργηση της κράτησης 3% έως 14% στις συντάξεις μέσω της Εισφοράς Αλληλεγγύης Συνταξιούχων (ΕΑΣ) που κρίθηκε αντισυνταγματική, αλλά και για θέσπιση νέας εισφοράς από το πρώτο ευρώ σύνταξης, σύμφωνα με το ρεπορτάζ του «Ελεύθερου Τύπου».

Έγγραφα του υπουργείου Οικονομικών, που εξασφάλισε αποκλειστικά ο Ελεύθερος Τύπος της Κυριακής, αποκαλύπτουν ότι:

Πρώτον, η κυβέρνηση γνώριζε από τον περασμένο Μάρτιο ότι έχει υποχρέωση να καταργήσει την κράτηση 3% έως 14% που επιβάλλεται στα μικτά ποσά των κύριων συντάξεων άνω των 1.400 ευρώ, όπως και στο άθροισμα δύο ή περισσότερων κύριων συντάξεων (π.χ. γήρατος και χηρείας) που υπερβαίνουν τα 1.400 ευρώ. Η κράτηση αυτή (ΕΑΣ) κρίθηκε αντισυνταγματική με την απόφαση 244/2017 του Ελεγκτικού Συνεδρίου, στο οποίο προσέφυγαν οι συνταξιούχοι και δικαιώθηκαν.

Η ίδια κράτηση 3% έως 14% επιβάλλεται και στις συντάξεις όλων των άλλων Ταμείων (ΙΚΑ, ΟΑΕΕ, ΝΑΤ, ΔΕΚΟ, τραπεζών) με βάση το μικτό (ονομαστικό) ποσό σύνταξης που είχαν οι συνταξιούχοι στο τέλος του 2009. Σήμερα μετά τις απανωτές περικοπές το πραγματικό ποσό σύνταξης του 2009 δεν υφίσταται και παρά ταύτα πάνω από 900.000 συνταξιούχοι έχουν μείωση 3% έως 14% στη σύνταξή τους, επειδή κάποτε (το 2009) έπαιρναν 1.400 ευρώ και άνω.Το Ελεγκτικό Συνέδριο έβγαλε πέρυσι αντισυνταγματική τη μείωση της ΕΑΣ και είπε ότι από εδώ και πέρα (από Φεβρουάριο 2017 και μετά) θα έπρεπε να καταργηθεί και να μην έχουν οι συνταξιούχοι ποτέ ξανά αυτή τη μείωση. Το υπουργείο Οικονομικών όμως δεν εφάρμοσε την απόφαση, αλλά ζήτησε να του πουν οι υπηρεσίες τι σημαίνει.

Οι υπηρεσίες, λοιπόν, με έγγραφό τους που κοινοποίησαν στον αναπληρωτή υπουργό Γιώργο Χουλιαράκη είπαν ότι η απόφαση θα πρέπει να εφαρμοστεί πάραυτα, και μάλιστα, δηλαδή από Φεβρουάριο του 2017, θα έπρεπε να διακοπεί η μείωση 3% έως 14% στις συντάξεις άνω των 1.400 ευρώ. Το κόστος από τη μη είσπραξη αυτών των περικοπών ανέρχεται σε περίπου 203 εκατ. ευρώ μόνο για τις συντάξεις Δημοσίου. Για το σύνολο των Ταμείων ξεπερνά τα 650 εκατ. ευρώ. Το υπουργείο και γενικά όλη η κυβέρνηση γνώριζαν ότι παρανομούν και ότι θα έπρεπε να επιστρέψουν λεφτά από τη διακοπή της ΕΑΣ. Ομως, το έκρυβαν και, παριστάνοντας τους… ανήξερους, συνέχισαν να επιβάλλουν μια παράνομη μείωση στις συντάξεις! Η αύξηση σύνταξης, που θα είχαν οι συνταξιούχοι αν η κυβέρνηση εφάρμοζε την απόφαση, κυμαίνεται από 45 έως και 447 ευρώ μηνιαίως.

Ομως, από μια τέτοια κίνηση, ο λογαριασμός ΑΚΑΓΕ (Ασφαλιστικό Κεφάλαιο Αλληλεγγύης Γενεών) θα κατέρρεε γιατί οι περικοπές της ΕΑΣ πήγαιναν στον ΑΚΑΓΕ και από εκεί με αποφάσεις του υπουργείου Εργασίας έβγαιναν λεφτά για να καλύπτονται τα ελλείμματα των Ταμείων. Τα πιο πολλά λεφτά, μάλιστα, από τον ΑΚΑΓΕ τα έπαιρνε ο… πλεονασματικός κατά την κυβέρνηση ΕΦΚΑ με ένα σταθερό ποσό επιχορήγησης της τάξης των 395 εκατ. ευρώ το 2017 και το 2018. Με την κατάργηση της ΕΑΣ, ο ΑΚΑΓΕ θα έμενε χωρίς λεφτά και τα Ταμεία δεν θα είχαν συμπλήρωμα για να πληρώνουν συντάξεις, παρά τις μειώσεις.

Δεύτερον, η κυβέρνηση και, κυρίως, τα υπουργεία Οικονομικών και Εργασίας έχουν στα χέρια τους μια δεύτερη βόμβα που είναι η θέσπιση μιας νέου τύπου εισφοράς υπέρ του ΑΚΑΓΕ που θα είναι δικαιότερη (κατά τις εισηγήσεις υπηρεσιών) και δεν θα προσκρούει σε αντισυνταγματικούς «σκοπέλους». Η πρόταση λέει να θεσπιστεί στη θέση της σημερνής ΕΑΣ μια νέου τύπου εισφορά που θα επιβάλλεται κλιμακωτά σε όλες τις συντάξεις, από το πρώτο ευρώ και όχι μόνον από τα 1.400 ευρώ και άνω, και μάλιστα η εισφορά αυτή για να είναι δίκαιη, όπως λέει το έγγραφο που αποκαλύπτει σήμερα ο «Ε.Τ.» της Κυριακής, θα πρέπει να είναι μεγαλύτερη σε όσους αποχώρησαν με σύνταξη πριν από τα 67 και μικρότερη σε όσους αποχώρησαν σε ηλικία πλησίον των 67. Το σκεπτικό της πρότασης στηρίζεται στο γεγονός ότι όσοι πήραν πλήρη σύνταξη από τα… 45 ή τα 50 επωφελήθηκαν περισσότερο από όσους αποχώρησαν στα 60, 65 ή 67.

Στο έγγραφο, που έχει η ηγεσία του υπουργείου Οικονομικών, αλλά έμεινε κρυφό… μέχρι σήμερα, αναφέρεται μάλιστα ως εναλλακτική πρόταση η πλήρης κατάργηση των προσωπικών διαφορών στις συντάξεις και η επιχορήγηση του ΑΚΑΓΕ με τα ποσά των προσωπικών διαφορών! Αυτό γιατί, από το 2019 με τον επανυπολογισμό παλαιών συντάξεων και τις μειώσεις που θα επιφέρει ο νόμος 4387/2017 με όριο το 18%, θα μειωθούν σημαντικά τα έσοδα του ΑΚΑΓΕ, διότι η ΕΑΣ θα επιβάλλεται σε πολύ μικρότερο πλήθος συνταξιούχων που θα έχουν από 1.400 ευρώ και άνω και ως εκ τούτου τα έσοδα θα είναι πολύ μειωμένα, με συνέπεια να μην μπορεί να χρηματοδοτηθούν επαρκώς τα Ταμεία για την πληρωμή συντάξεων! Ο ΕΦΚΑ πήρε 395 εκατ. ευρώ φέτος από τον ΑΚΑΓΕ όταν το συνολικό «κομπόδεμα» του εν λόγω λογαριασμού είναι 670 εκατ. ευρώ. Ομως, για το 2019 τα έσοδα του ΑΚΑΓΕ, ακριβώς λόγω της μείωσης συντάξεων και της μικρότερης είσπραξης της ΕΑΣ από συντάξεις που θα υπερβαίνουν τα 1.400 ευρώ, υπολογίστηκαν από το υπουργείο Εργασίας στο μισό, δηλαδή σε περίπου 300 εκατ. ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι ο ΕΦΚΑ για το 2019, αν χρειαστεί να πάρει λεφτά, θα τα πάρει όλα από τον ΑΚΑΓΕ, θα τον αφήσει με μηδενικό υπόλοιπο και ενδεχομένως να μη φτάνουν ούτε τα 300 εκατ. ευρώ για να καλύψει τις αστοχίες του.

Σημειώνεται ότι ο ΕΦΚΑ μένει ακέφαλος εδώ και ένα μήνα. Μόλις προχθές (Παρασκευή), μάλιστα, προέβη στην 5η κατά σειράν τροποποίηση προϋπολογισμού για το 2018 κόβοντας 3,5 εκατ. ευρώ από επιδόματα ασθένειας, 1,67 εκατ. ευρώ από επιδόματα εργατικού ατυχήματος και 2,2 εκατ. ευρώ από επιδόματα μητρότητας.

Τα νέα ποσά για αυτά τα επιδόματα που θα δοθούν από εδώ και πέρα για όλο το έτος είναι 61,5 εκατ. ευρώ για ασθένεια (από 65 εκατ. που είχαν προβλεφθεί αρχικά), 12,3 εκατ. ευρώ για εργατικά ατυχήματα (από 14 εκατ. ευρώ αρχική πρόβλεψη 2018) και 62,8 εκατ. ευρώ για επιδόματα μητρότητας (ενώ αρχικά είχαν προβλεφθεί 65 εκατ. ευρώ). Αν σε όλα αυτά προστεθεί και η μείωση εσόδων, άρα και της χρηματοδότησης από τον ΑΚΑΓΕ, τότε είναι θέμα χρόνου να φτάσει σε στάση πληρωμών για αρκετές παροχές, με στόχο να πληρώνει συντάξεις και τίποτε άλλο. Τα αναδρομικά από την κατάργηση της ΕΑΣ είναι βέβαιο ότι θα τα πάρουν οι συνταξιούχοι. Οσοι δεν έχουν κάνει αιτήσεις θα πρέπει από αύριο να τις υποβάλουν και να ζητήσουν από τα Ταμεία τους το εξής: «Σε εφαρμογή της απόφασης 244/2017 του Ελεγκτικού Συνεδρίου, ζητώ να διακοπεί η κράτηση ΕΑΣ από τη σύνταξή μου, διότι είναι αντισυνταγματική και η συνέχιση της παρακράτησης από την εν λόγω εισφορά μειώνει περαιτέρω κατά παράβαση του Συντάγματος το μηνιαίο μου εισόδημα».      

http://newsone.gr

Η Rothschild και ο Ευκλείδης

Διοργάνωσε τις συναντήσεις του υπουργού στη Βοστώνη με εκπροσώπους επενδυτικών εταιρειών  

Οι συνθήκες δεν είναι ιδανικές στις αγορές αλλά ο Ευκλείδης Τσακαλώτος το «παλεύει», μαθαίνω, για μία ακόμα έκδοση ομολόγων πριν από τη λήξη του προγράμματος τον Αύγουστο.

Στο πλευρό του,  έχει και τη Rothschild, η οποία σύμφωνα με τις κακές γλώσσες διοργάνωσε τις συναντήσεις του υπουργού στη Βοστώνη με εκπροσώπους επενδυτικών εταιρειών.

Η Rothschild, όπως αναφέρει ο Βηματοδότης, διαφημίζει τα επιτεύγματα της ελληνικής οικονομίας για έναν επιπλέον λόγο.

Σύμφωνα με τη σύμβαση που υπέγραψε με το Ελληνικό Δημόσιο τον Μάρτιο του 2017 (λίγες εβδομάδες μετά το… περίφημο ταξίδι του Αλέξη Τσίπρα στο Παρίσι) θα λάβει ως αμοιβή 3 εκατ. ευρώ για δύο εκδόσεις ομολόγων.

Το 1,5 εκατ. ευρώ το εξασφάλισε με την έκδοση επταετούς ομολόγου τον Φεβρουάριο και τα υπόλοιπα θα τα λάβει όταν με το καλό ξαναβγούμε στις αγορές

in.gr

Σοβαρά επεισόδια στη Μυτιλήνη: Ακροδεξιοί επιτέθηκαν στους πρόσφυγες που έχουν κάνει κατάληψη στην πλατεία

Σοβαρά επεισόδια είναι σε εξέλιξη στη Μυτιλήνη καθώς μεγάλη ομάδα πολιτών με κυρίαρχα στελέχη του ακροδεξιού χώρου και οργανωμένους οπαδούς ποδοσφαιρικής ομάδας επιτέθηκαν σε ομάδα προσφύγων που για πέμπτη μέρα έχει καταλάβει την πλατεία Σαπφούς.   

Σύμφωνα με πληροφορίες στην ομάδα των ακροδεξιών που επιτέθηκαν στους προσφυγές μετέχουν μέλη της Πατριωτικής Κίνησης Λέσβου και μέλη της Χρυσής Αυγής.   Αυτή την ώρα, συνεχείς επιθέσεις με βεγγαλικά και κροτίδες επιχειρούν οι συγκεντρωμένοι εναντίον των μεταναστών και προσφύγων.   Ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις τους απωθούν κάνοντας χρήση σπρέι πιπεριού.   

Οι πρόσφυγες και οι μετανάστες, περικυκλωμένοι στην άλλη μεριά της πλατείας από αστυνομικές δυνάμεις, απαντούν με συνθήματα.   Οι πρόσφυγες νωρίτερα σχημάτισαν τριπλές κυκλικές ανθρώπινες αλυσίδες προκειμένου να αμυνθούν, ενώ έβαλαν στο κέντρο τους γυναίκες και παιδιά που συμμετέχουν στην κινητοποίηση.   Ισχυρές δυνάμεις της Αστυνομίας παρατάχθηκαν μεταξύ των πολιτών και των προσφύγων και μεταναστών, ενώ μια ακόμα διμοιρία των ΜΑΤ περικύκλωσε τους μετανάστες.       

Σε ενίσχυση των τελευταίων έσπευσαν και πολίτες του αριστερού και του αντεξουσιαστικού χώρου καθώς και ομάδα αλληλέγγυων.   

Οι επιτιθέμενοι πολίτες πετάνε μπουκάλια νερό προς τη μεριά των προσφύγων και κατά διαστήματα επιχειρούν να διασπάσουν τις αστυνομικές δυνάμεις και να φτάσουν στους πρόσφυγες. Μάλιστα για να αντιμετωπιστούν κάποια στιγμή χρησιμοποιήθηκαν και χημικά εκτός της συνήθους μεθόδου της απώθησης που χρησιμοποιεί η Αστυνομία.   

Σημειώνεται ότι κάποια στιγμή από μεριάς των συγκεντρωμένων πολιτών πετάχτηκε προς τους πρόσφυγες και μια ναυτική φωτοβολίδα, χωρίς ευτυχώς να προκαλέσει τραυματισμούς ή φωτιά, αφού ένας πρόσφυγας με ψυχραιμία την άρπαξε και την πέταξε στη θάλασσα.   

Οι συγκεντρωμένοι πολίτες απαιτούν την άμεση εκκένωση της πλατείας, ενώ οι μετανάστες και οι πρόσφυγες αρνούνται να αποχωρήσουν αν δεν δικαιωθούν τα αιτήματά τους, που έχουν να κάνουν με την εξέταση των αιτημάτων ασύλου που έχουν υποβάλει και τον απεγκλωβισμό τους από το νησί.   

Επισημαίνεται, τέλος, ότι όλα ξεκίνησαν περίπου στις 8 το βράδυ αμέσως μετά την καθιερωμένη από στρατιωτικό άγημα υποστολή της σημαίας σε παρακείμενο στην πλατείας Σαπφούς χώρο. Εκεί είχε συγκεντρωθεί μεγάλος αριθμός πολιτών ως ένδειξη συμπαράστασης στους κρατούμενους στις τουρκικές φυλακές Έλληνες στρατιωτικούς. 

Αμέσως μετά το τέλος της τελετής η μεγάλη πλειοψηφία των συγκεντρωμένων αποχώρησε και περίπου 200 άτομα κινήθηκαν προς την πλατεία προκειμένου να απαιτήσουν την εκκένωση της από τους πρόσφυγες και τους μετανάστες.   Στην πλατεία Σαπφούς έχει σπεύσει ο Εισαγγελέας Πρωτοδικών Μυτιλήνης.

ΑΠΕ-ΜΠΕ via  lifo.gr   

Πολλαπλό «άδειασμα» Ραγκούση σε Φώφη: Όσοι ισχυριστούν ότι δεν τελειώνει το μνημόνιο θα εκτεθούν πολιτικά

Το δίλημμα «με τη συντηρητική ή με την προοδευτική παράταξη» θέτει σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Νέα Σελίδα» ο Γιάννης Ραγκούσης, ο οποίος διαφοροποιείται από τη γραμμή της Φώφης Γεννηματά σε πλειάδα ζητημάτων, μεταξύ των οποίων και την απλή αναλογική.

«Η προσπάθεια ενός κόμματος να αποφύγει την αυτοτοποθέτησή του είτε στην προοδευτική είτε στη συντηρητική παράταξη είναι μάταιη», τονίζει ο πρώην υπουργός του ΠΑΣΟΚ, ενώ παράλληλα υπογραμμίζει πως δεν θα γίνει συνένοχος στη διάπραξη του ίδιου ιστορικού λάθους το οποίος περιγράφει: «Ως ΠΑΣΟΚ μεγαλώσαμε επικρίνοντας το ΚΚΕ για το ιστορικό λάθος "τι Πλαστήρας τι Παπάγος". Ένα ιστορικό λάθος που το πλήρωσαν ακριβά τόσο η χώρα όσο και η δημοκρατική προοδευτική παράταξη».

Ο κ. Ραγκούσης διαφοροποιείται από την ηγετική γραμμή του Κινήματος Αλλαγής και στο ζήτημα εξόδου της χώρας από τα μνημόνια. «Το τέλος του μνημονίου πρέπει να θεωρείται δεδομένο», «όσοι ισχυριστούν ότι δεν τελειώνει το μνημόνιο θα εκτεθούν πολιτικά», δηλώνει.

Σε άλλο σημείο της συνέντευξής του, επαναλαμβάνει πως τάσσεται υπέρ της απλής αναλογικής, χαρακτηρίζοντας «ακατανόητη απόφαση» την επιλογή της Φώφης Γεννηματά να την καταψηφίσει.

«Η απόφαση να πριμοδοτηθεί η παλαιοκομματική Δεξιά των κ.κ Μητσοτάκη και Γεωργιάδη με ένα δυσθεώρητο μπόνους δεκάδων κοινοβουλευτικών εδρών, ήταν μια ακατανόητη απόφαση», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Ο πρώην υπουργός του ΠΑΣΟΚ αναφέρεται και στον Κυράκο Μητσοτάκη για τον οποίο αναφέρει: «Πώς να μην υπάρχει έλλειψη εμπιστοσύνης για τον κ. Μητσοτάκη, όταν ως υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης ήταν αυτός επί των ημερών του οποίου άρχισε πάλι η αύξηση κατά χιλιάδες των προσλήψεων συμβασιούχων στο Δημόσιο;».

  

topontiki.gr 

Ανταλλαγή των Ελλήνων στρατιωτικών με τους 8 Τούρκους ζητά ο Ερντογάν

Συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης έδωσε στα τηλεοπτικά δίκτυα NTV και STAR, ο Τούρκος Πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, την πρώτη μετά την προκήρυξη πρόωρων εκλογών στη χώρα.

Ο Τούρκος Πρόεδρος έθεσε ανοιχτά θέμα ανταλλαγής των δύο Ελλήνων στρατιωτικών με τους οκτώ Τούρκους, ενώ όσον αφορά στην ένταση στο Αιγαίο, ισχυρίστηκε ότι η Ελλάδα την προκαλεί.

Για δε το περιστατικό στη βραχονησίδα Ανθρωποφάς υποστήριξε ότι, οι Τούρκοι κομάντος κατέβασαν την ελληνική σημαία από εκεί, τονίζοντας ότι δεν επιθυμεί την ένταση ούτε η Τουρκία απειλεί την Ελλάδα.

Σχολιάζοντας καταρχάς την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, είπε ότι δεν έχει καμία ισχύ για την Τουρκία και αμέσως μετά αναφέρθηκε στο κομμάτι της έκθεσης που αφορά στους δύο Έλληνες στρατιωτικούς και την έκκληση της Ευρώπης να αφεθούν ελεύθεροι από την Τουρκία.

Ο Ταγίπ Ερντογάν ανέφερε ότι:

Όσον αφορά στους Έλληνες στρατιωτικούς, μας ζήτησαν να τους δώσουμε. Κι εμείς τους είπαμε: “Αν ζητάτε κάτι τέτοιο από εμάς, πρώτα υπάρχουν οι γκιουλενιστές που έκαναν πραξικόπημα εναντίον του κράτους μας. Κι αυτοί στρατιωτικοί είναι. Κι εμάς πρέπει να μας τους δώσουν. Αν μας τους δώσουν, τότε κι εμείς θα τους βάλουμε (τους δύο Έλληνες) στο τραπέζι. Γιατί αυτοί παραβίασαν τα σύνορα. Και στους δικούς μας στρατιώτες που είχαν παραβιάσει τα σύνορα στο παρελθόν, από όσο γνωρίζω, για παράδειγμα μία φορά σε έναν στρατιώτη μας, που παραβίασε τα σύνορα, τον καταδίκασαν σε 6 μήνες φυλακή. Επομένως, κι εμείς τώρα είμαστε αντιμέτωποι με μία τέτοια κατάσταση. Εδώ έγινε μία παραβίαση συνόρων, επομένως για να «σβήσουμε» αυτή την παραβίαση και να τη φέρουμε στο τραπέζι, επιστρέψτε μας εσείς αυτά τα άτομα που προέβησαν σε πραξικόπημα εναντίον της χώρας μας κι εμείς από την πλευρά μας θα κάνουμε τα απαραίτητα βήματα προς τη δικαιοσύνη”, είπαμε. Κι έτσι το κλείσαμε αυτό το θέμα στη Βάρνα.

Αλλά η Ελλάδα αυτή τη στιγμή έχει διαφορετική θέση. Η Ελλάδα δεν το καταλαβαίνει. Και ποια είναι η θέση αυτή τη στιγμή της Ελλάδας; Αυτή τη στιγμή η πρώτη στάση των γκιουλενιστών που διαφεύγουν στην Ευρώπη είναι η Ελλάδα. Σε αυτή την κατάσταση έχει περιέλθει η Ελλάδα. Οι δραπέτες σταματούν πρώτα στην Ελλάδα…

-Δημοσιογράφος: Έχει γίνει «κέντρο συγκέντρωσης»…

-Ερντογάν: Ναι, κάτι τέτοιο έχει γίνει… Και μετά σκορπίζονται σε όλη την Ευρώπη.

Κανονίστε πρώτα αυτούς (τους «8»). Ξέρετε ότι η κατάσταση που αντιμετωπίζουμε είναι αυτή. Εσείς μας πιέζετε, εμείς θέλουμε να το κάνουμε εύκολο, αλλά εσείς δεν είστε σε αυτό το σημείο και αυτή τη στιγμή αυτό, που λέει η έκθεση, δείχνει μετά βεβαιότητας ότι είναι μία έκθεση που θέλει να καταστρέψει τελείως τις σχέσεις. Μόνο εποικοδομητική δεν είναι και επίσης είναι και άδικη.

Όσον αφορά στο θέμα της έντασης στο Αιγαίο, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κατηγόρησε την Ελλάδα ότι προκαλεί την ένταση.

«Η Ελλάδα κανονικά είναι αυτή που πρέπει να ερωτηθεί. Τι κάνετε; Έτσι τρία άτομα αγνώμονα, έρχονται και κρεμάνε μια σημαία πάνω στις βραχονησίδες… Τι αρρώστια τους έπιασε; Εσείς δεν ξέρετε ότι αν σε εκείνα τα μέρη κάνετε κάτι τέτοιο, θα υπάρξει απάντηση; Τελικά το έκαναν και αμέσως οι κομάντος μας επενέβησαν και κατέβασαν τη σημαία τους από εκεί και έτσι οι βραχονησίδες επανήλθαν στην προτέρα κατάσταση.

Εμείς δεν θέλουμε τα νερά να θερμαίνονται. Δεν επιδιώκουμε κάτι τέτοιο. Εμείς βλέπουμε την Ελλάδα ως γείτονά μας. Είτε έτσι είτε αλλιώς, ακόμη κι αν υπάρχουν κάποια προβλήματα, θέλουμε να τα προσπεράσουμε. Και στο Αιγαίο, μια φορά, αυτά δεν θέλουμε να τα ζούμε. Ας κάτσουμε σε ένα τραπέζι και όλα αυτά τα ζητήματα ας τα βάλουμε επιτέλους στην άκρη.

Όχι, έτσι πρέπει να το μετρήσουμε, -δεν ξέρω- όχι αλλιώς πρέπει να το μετρήσουμε κλπ. Αυτή είναι η θάλασσα, αυτός ο εναέριος χώρος… Από εδώ να έρχονται να περνάνε τα αεροπλάνα, από εκεί να έρχονται τα πλοία να περνάνε εύκολα. Γιατί μετά από κάθε ενέργεια, αυτή την όμορφη ειρήνη να την επισκιάζουμε, να την κηλιδώνουμε;

Εμείς πλέον θέλουμε ειρήνη στον κόσμο. Η δική μας η ειρήνη δεν μοιάζει με καμιάς άλλης χώρας. Για χρόνια οι Ρωμιοί (Έλληνες) πολίτες στη χώρα μας δεν ήταν λίγοι. Έτσι δεν είναι; 10 χιλιάδες, 100 χιλιάδες… Τόσοι ήταν. Αλλά δυστυχώς εξαιτίας κάποιων λανθασμένων συμπεριφορών της χώρας μας πολλοί Ρωμιοί πολίτες μας υποχρεώθηκαν να φύγουν στην Ελλάδα.

Έχουμε κάνει κι εμείς τα λάθη μας. Πρέπει να το αναγνωρίσουμε αυτό. Τώρα λέμε «ελάτε», στην Ελλάδα ο Τσίπρας είναι ένα Πρωθυπουργός νέος, δυναμικός, «κι ας κάνουμε ένα καινούριο βήμα» με θέληση, με βούληση. Στην τελευταία μου επίσκεψη το ίδιο διαπίστωσα και από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.

Ελάτε επομένως και ας τα βάλουμε κάτω και ας αφήσουμε τους καβγάδες «εσύ πήρες πολλά. Εγώ έδωσα πολλά» κλπ. Εν τέλει, αυτή είναι η θάλασσα, αυτός είναι ο εναέριος χώρος. Ας περνούν τα πλοία ήσυχα και ωραία, ας πετάνε τα αεροπλάνα μας κλπ. κλπ. Δεν το κάνουμε και φέρνουν κι άλλα προβλήματα. Και το κόστος είναι ακόμη πιο βαρύ. Εμείς θέλουμε να βάλουμε μια τελεία σε όλα αυτά.

Στην ερώτηση δημοσιογράφου αν «η Τουρκία αποτελεί απειλή για την Ελλάδα», ο Ερντογάν απάντησε:

«Αν το θεωρούν αυτό, εγώ δεν μπορώ να πω τίποτα περισσότερο. Αλλά εμείς δεν είμαστε άρρωστοι να απειλούμε έτσι ξαφνικά κανέναν», είπε και γέλασε ειρωνικά.

Ερωτηθείς για το γιατί αποφάσισε τις πρόωρες εκλογές, ο Ερντογάν σημείωσε ότι «η Δύση και κάποια στρατηγικοί σύμμαχοι απειλούν την Τουρκία».

Ως παράδειγμα έφερε τις ΗΠΑ, οι οποίες δίνουν όπλα και πυρομαχικά στους Κούρδους της Συρίας, τους οποίους αποκάλεσε «τρομοκράτες», έχοντας στείλει μέχρι στιγμής 5.000 φορτηγά στα βόρεια της Συρίας. Υπογράμμισε ότι «δεν δίνει σημασία στις δηλώσεις των ΗΠΑ» και τόνισε δηκτικά ότι «αμφισβητήσεις του εκλογικού αποτελέσματος που έγιναν μετά τις εκλογές στις ΗΠΑ, δεν γίνονται καν στην Τουρκία».

Ο Ταγίπ Ερντογάν είπε επίσης ότι «η Τουρκία δέχεται σοβαρές απειλές από τη Συρία».

Ο Τούρκος Πρόεδρος ανέφερε επίσης ότι, κατά την προεκλογική περίοδο θα εκφωνήσει ομιλία και σε μια χώρα στο εξωτερικό προς τους εκεί Τούρκους πολίτες, αποφεύγοντας ωστόσο να αναφέρει το όνομα της σχετικής χώρας.

Και όσον αφορά για το ποιον προτιμά ως αντίπαλό του στην προεδρική κούρσα, όπως μεταδίδει ο ΑΝΤ1, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κάλεσε τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, να σταθεί απέναντί του. «Μην ψάχνεις για άλλον υποψήφιο, κατέβα εσύ στην πλατεία», του είπε χαρακτηριστικά.

Στην ίδια συνέντευξη ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανακοίνωσε και δύο νέα σχέδια της αμυντικής βιομηχανίας της χώρας του. Την κατασκευή ενός αεροπλάνου τζετ και ενός υποβρυχίου. «Ξεκινήσαμε την κατασκευή ενός αεροπλάνου τζετ και ενός υποβρυχίου που δεν θα υπάρχει άλλο παράδειγμα τόσο υψηλής τεχνολογίας στον κόσμο», ανέφερε.

Μετά την έξοδο από τα μνημόνια, τέρμα οι δικαιολογίες

γράφει ο Δημήτρης Χρήστου 

Το ΔΝΤ άμβλυνε τις κλασσικές απαισιόδοξες προβλέψεις για τα πλεονάσματα του ελληνικού προϋπολογισμού και δείχνει την πρόθεση να συζητήσει με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς τα πάντα, με καλή διάθεση. Εξ άλλου η δήλωση της Κριστίν Λαγκαρντ ότι «δεν θέλουμε άλλες περικοπές δαπανών από την Ελλάδα» δεν αφήνει περιθώρια για διαφορετικές ερμηνείες. Μάλιστα η επικεφαλής του Ταμείου άφησε ανοιχτό παράθυρο, ακόμη και για «πάγωμα» των μέτρων, υπό την προϋπόθεση ότι το Βερολίνο θα αποδεχθεί ουσιαστική λύση στο θέμα του χρέους.

Οι συμβιβασμοί στην Ουάσιγκτον θα γίνουν. Ακόμα και αν τα μέτρα για το χρέος δρομολογηθούν σε δόσεις, ώστε να ξεπεραστούν οι όποιες αντιδράσεις, το θετικό κλίμα που υπάρχει ώστε η ΕΕ να αφήσει πίσω της τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν κυρίως στον Ευρωπαϊκό Νότο. Η έλλειψη μηχανισμών και διάθεσης της ηγεμονεύουσας Γερμανίας, που ακολουθούσε το δόγμα Σόιμπλε, ανήκει στο παρελθόν, διότι απλά, τα προβλήματα πολλαπλασιάζονταν και απειλούσαν την συνοχή της Ένωσης.

Σύγκλιση Μακρόν – Μέρκελ για τη νέα ΕΕ

Δεν θα μπορούσαμε να μιλήσουμε με τόση αισιοδοξία αν δεν μεσολαβούσαν οι δηλώσεις Μακρόν – Μέρκελ μετά τη συνάντησή τους στο Βερολίνο. Η διαδικασία της οικονομικής ολοκλήρωσης έχει ήδη δρομολογηθεί. Το Βερολίνο παρά τις όποιες, επί μέρους επιφυλάξεις, για διαπραγματευτικούς λόγους, πιέστηκε ώστε η συνεργασία των δύο μεγάλων κομμάτων της χώρας, να απλοποιήσει και να υλοποιήσει τις ιδέες Μακρόν.

Όπως δήλωσε ο Γάλλος πρόεδρος από το Βερολίνο: «Οι χώρες της Ευρωζώνης θα πρέπει να δημιουργήσουν νέους μηχανισμούς αλληλεγγύης, όπως η τραπεζική ένωση, πέρα από τα ήδη υφιστάμενα εργαλεία για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, αν θέλουν την άνθηση της Ευρωζώνης». Και συνέχισε: «Καμία νομισματική ένωση δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς στοιχεία σύγκλισης. Το σημαντικότερο σε αυτό το στάδιο είναι να μην αντιδράμε σε αυτό ή εκείνο το εργαλείο, αλλά να εξασφαλίσουμε ότι μοιραζόμαστε τους ίδιους στόχους και ότι έχουμε κοινό πολιτικό στόχο».

«Η ποικιλία των απόψεων πρέπει να μας εμπλουτίζει και όχι να μας ενοχλεί. Θέλουμε από κοινού να καταθέσουμε απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα της εποχής μας», δήλωσε η Μέρκελ αναφερόμενη στις προτάσεις για την Ευρωζώνη και πρόσθεσε ότι «χρειαζόμαστε μια ανοιχτή συζήτηση και στο τέλος την βούληση και την δυνατότητα για συμβιβασμό, προκειμένου να δώσουμε κεντρικές απαντήσεις για τους πολίτες της Ευρώπης στις παγκόσμιες προκλήσεις» και συγκεκριμένα στην ευρωπαϊκή πολιτική ασύλου, την κοινή εξωτερική πολιτική, την περαιτέρω ανάπτυξη της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης και της τραπεζικής ένωσης.

Μάλιστα από κοινού με τον Γάλλο πρόεδρο δεσμεύτηκαν να παρουσιάσουν ολοκληρωμένο σχέδιο μέσα στον Ιούνιο. Ενθουσιασμένος από τις εξελίξεις ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζ.Κ. Γιούνγκερ, αναφώνησε, ότι καλωσορίζει και πάλι τη Γαλλία ως πρωταγωνίστρια στην Ευρώπη.

Τι σημαίνει η ιδιοκτησία της οικονομικής πολιτικής;

Όπως όλα δείχνουν, η χώρα εξέρχεται και τυπικά από τα δεσμά των μνημονίων και έχει το δικαίωμα να αποφασίζει για την οικονομική πολιτική που απαιτούν οι περιστάσεις. Το διεθνές κλίμα είναι θετικό και η Ελλάδα πράγματι θεωρείται, από όλες τις απόψεις, πυλώνας σταθερότητας στην ανατολική πύλη της Ένωσης. Από εδώ και πέρα όμως, τελειώνουν οι δικαιολογίες ότι αυτό ή εκείνο δεν μας επιτρέπει το Μνημόνιο, να τα κάνουμε; Το μείγμα της οικονομικής πολιτικής, υπό τον όρο που δεσμεύει όλες τις χώρες για περιορισμό των ελλειμμάτων και του χρέους, είναι δουλειά της Αθήνας. Αν δεν δουλέψει καλά, οι ευθύνες θα ανήκουν στην κυβέρνηση.

Τα αναπτυξιακά μέτρα απαιτούν άριστη γνώση της ελληνικής οικονομίας και της αγοράς. Της αγοράς που έχει ζωτική ανάγκη μεγάλα αναπτυξιακά κεφάλαια. Και τα κεφάλαια δεν αφορούν μόνο ή κυρίως τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων. Αφορούν τους πάντες και περισσότερο εκείνους που εξάντλησαν τα όριά τους από την ύφεση και τα μεγάλα φορολογικά βάρη.

Να δώσω ένα παράδειγμα. Το πρόγραμμα «Εξοικονομώ κατ΄οίκον» αφορά την ανακατασκευή και τον εκσυγχρονισμό των κτηρίων και τα διαθέσιμα κεφάλαια φτάνουν τα 700 εκατομμύρια. Η ανακατασκευή των κτηρίων, αφορά πάνω από 80 κλάδους της οικονομίας και αλλά τόσα τεχνικά επαγγέλματα. Υπό κανονικές συνθήκες, για να επανέλθει η συγκεκριμένη τεράστια αγορά σε ρυθμούς παραγωγής και απασχόλησης, θα χρειάζονταν δεκαπλάσια του προϋπολογισμένου ποσά για το σημαντικό αυτό πρόγραμμα.

Και αν δεν υπάρχουν τόσα κεφάλαια, πρέπει να σπάσεις το κεφάλι σου, να ψάξεις και να τα βρεις. Τα επενδυτικά κεφάλαια και ο τραπεζικός δανεισμός, απελευθερώνουν τους δισταγμούς και εμπόδια των στραγγισμένων σε αποταμιεύσεις πολιτών, καθώς οι επενδύσεις που θα τολμήσουν μπορούν να εξυπηρετηθούν, σε ότι τους αναλογεί, σε δόσεις και σε βάθος χρόνου ενώ τα ακίνητά τους, ανανεωμένα θα αποκτήσουν μεγαλύτερη αξία. Με λίγα λόγια όλα τα υπουργεία και κυρίως τα παραγωγικά πρέπει να βουτήξουν στην πραγματική οικονομία, να ακούσουν τους πρωταγωνιστές της, να επεξεργαστούν τις καλύτερες και αποδοτικότερες λύσεις, ώστε η ιδιοκτησία της οικονομικής πολιτικής, να είναι ουσιαστική και αποτελεσματική.       

Ποια αθεΐα; Ποια πίστη;

Λίγα εικοσιτετράωρα πριν από τη συμμετοχή της Γαλλίας στην επίθεση στη Συρία, ο Εμμανουέλ Μακρόν εγκαινίασε μια πολιτική «ανοίγματος» προς την Καθολική Εκκλησία. Θεωρητικά, η πρωτοβουλία του ξεκινούσε από την αναγνώριση της χριστιανικής ηθικής ως θεμέλιο των φιλελεύθερων/καπιταλιστικών κρατών: ως ηθική πυξίδα, σε καιρούς που τα ίδια δείχνουν να χάνουν την πυξίδα τους. Η στιγμή του «ανοίγματος», ωστόσο (ο Μακρόν κοιτάζει πια όλο και δεξιότερα στο Πανεπιστήμιο, το προσφυγικό και τα εργασιακά), βάζει τη σκέψη στην αντίθετη κατεύθυνση: Αντί της θεωρίας ότι η πίστη είναι θεμέλιο των κρατών, μήπως είναι τα τελευταία που ακυρώνουν ή εργαλειοποιούν το ευαγγελικό μήνυμα – ένα μήνυμα πρώτα για χάρη «του καταπιεσμένου, του κοινωνικά περιθωριοποιημένου, του προλετάριου που αγωνίζεται για τα στοιχειώδη δικαιώματα»;[1]

Τον Ιανουάριο του 2004, το ζήτημα της «χριστιανικής Ευρώπης», το ερώτημα δηλαδή αν ο χριστιανισμός ανήκει πράγματι στα «προπολιτικά ηθικά θεμέλια του φιλελεύθερου κράτους», απασχολεί δύο διάσημους Γερμανούς, προσκεκλημένους της Καθολικής Ακαδημίας της Βαυαρίας. Ο πρώτος είναι ο φιλόσοφος Γιούργκεν Χάμπερμας, ένας από τους πιο παρεμβατικούς δημόσιους διανοούμενους στην Ευρώπη τις τελευταίες δεκαετίες (και συντάκτης, πρόσφατα, μιας δήλωσης υποστήριξης του Μακρόν[2])· ο άλλος, ο καρδινάλιος Γιόζεφ Ράτσινγκερ, o μετέπειτα πάπας Βενέδικτος ιστ’, προκάτοχος του σημερινού Αργεντίνου πάπα Φραγκίσκου. Οι διαλέξεις τους εκδίδονται με τον τίτλο Η διαλεκτική της εκκοσμίκευσης -μνεία στη Διαλεκτική του διαφωτισμού και τη θητεία του Χάμπερμας στη Σχολή της Φρανκφούρτης.

«Θεμέλιο», λοιπόν, του κράτους ή πηγή έμπνευσης αντικαπιταλιστικών αγώνων; Ο Πόλεμος των Θεών, του Γαλλοβραζιλιάνου φιλοσόφου Μικαέλ Λεβί, δείχνει προς έναν χριστιανισμό της δεύτερης εκδοχής. Ο ίδιος αναγνωρίζει, φυσικά, ότι τα κύρια μονοθεϊστικά δόγματα έχουν ενσωματωθεί στην υφιστάμενη τάξη πραγμάτων. Με την πίστη, ωστόσο, του Βάλτερ Μπένγιαμιν στην «παράδοση των ηττημένων», αυτό που επιχειρεί να διασώσει είναι μια κρυφή, αποσπασματική και τελικά ηττημένη αντικαπιταλιστική χριστιανική παράδοση· μια παράδοση λόγου και πράξης που, ασφαλώς, δεν επικράτησε – όμως υπήρξε. Για το σκοπό αυτό, γυρνά στις αντικρουόμενες απόψεις περί θρησκείας των μαρξιστών του 19ου και του 20ού αιώνα και, στη συνέχεια, προς ένα «νήμα» σκέψης που ξεκινά με τον Βέμπερ (τον επονομαζόμενο «Μαρξ της αστικής τάξης») και τον αριστερό χριστιανοδημοκράτη Αμιντόρε Φανφάνι· από το νήμα αυτό φτάνει στον «Απελευθερωτικό Χριστιανισμό» της Λατινικής Αμερικής (και θα δούμε, παρακάτω, σε τι διαφέρει αυτός από τη «Θεολογία της Απελευθέρωσης»).

Πάθη της θρησκείας και πάθη του Λόγου: η εκκοσμίκευση σε κρίση

Η συζήτηση του Ράτσινγκερ με τον Χάμπερμας δεν είναι η πρώτη του μετέπειτα πάπα με έναν άθεο φιλόσοφο. Επικεφαλής της Επιτροπής Δογματικών Υποθέσεων της Καθολικής Εκκλησίας πριν από την ενθρόνισή του, ο Ράτσινγκερ είχε συμμετάσχει το 2000 σε μια Διαμάχη περί Θεού με τον Πάουλο Φλόρες ντ’ Αρκαΐς, διευθυντή του ιταλικού φιλελεύθερου αριστερού περιοδικού MicroMega. Για τον Χάμπερμας, αντίστοιχα, έναν υποστηρικτή της «κοσμοθεωρητικής ουδετερότητας της κρατικής εξουσίας» (στη διάλεξη δηλώνει πολιτικά φιλελεύθερος «με την ειδική μορφή ενός καντιανού ρεπουμπλικανισμού»), όσα συνδέουν, χωρίζοντας, πίστη και Λόγο, είναι επίσης οικεία. Λίγο μετά την 11η Σεπτεμβρίου του 2001, έτσι, προειδοποιεί για την πολεμική πολιτικοποίηση της θρησκείας. Όχι μόνο για τους φονταμενταλιστές της Αλ Κάιντα. Αλλά και για όσους Δυτικούς μιλούν τη «γλώσσα της εκδίκησης», που «άντλησε τα εκφραστικά της μέσα από την Παλαιά Διαθήκη».[3]

Ο φονταμενταλισμός, «παθολογικό φαινόμενο της θρησκείας», όπως τον βλέπει και ο Ράτσινγκερ (σ. 64), είναι μια από τις διαστάσεις του θέματος που απασχολεί τον Χάμπερμας. Δεν είναι η μόνη: ζήτημα υπάρχει και με τις «παθολογίες» του Λόγου – και καταρχάς με τις επιστήμες της ζωής και τις νέες τεχνολογίες. «Μάς επιβάλλουν», έχει πει νωρίτερα ο Γερμανός φιλόσοφος, «έναν δημόσιο διάλογο περί της ορθής κατανόησης της πολιτισμικής μορφής ζωής ως τέτοιας [κι εδώ οι] φιλόσοφοι δεν έχουν πλέον ισχυρούς λόγους να παραχωρούν το επίδικο αυτό αντικείμενο στους βιοεπιστήμονες».[4] Από την ατομική βόμβα ως τον άνθρωπο-προϊόν της βιοτεχνολογίας –συμφωνεί και ο Ράτσινγκερ–, η επιστήμη δεν παράγει από μόνη της ηθική. Ο Λόγος, λοιπόν, χρειάζεται και αυτός επιτήρηση.

Η απομάγευση της πολιτικής ωθεί προς την πίστη

Αμοιβαία επιτήρηση Λόγου-θρησκείας, λοιπόν; Ή μήπως αμοιβαία περιχαράκωση; Το ερώτημα θέτει επιτακτικά μια τρίτη, και τελικά η κρισιμότερη διάσταση: η «απομάγευση» της πολιτικής. Αυτή είναι που ενισχύει τάσεις επιστροφής στη θρησκεία.

Ο Χάμπερμας το καταλαβαίνει: ο ιστός που συνέχει τις δυτικές κοινωνίες έχει διαρραγεί, γι’ αυτό και στη Δύση γίνεται δημοφιλής μια τάση αντίρροπη στη δυτική νεωτερική παράδοση της εκκοσμίκευσης – η επιστροφή στην πίστη. Αναρωτιέται: «Μήπως το φιλελεύθερο, εκκοσμικευμένο κράτος συντηρείται από κανονιστικές προϋποθέσεις που το ίδιο δεν μπορεί να εγγυηθεί;» (σ. 21). Η αλληλεγγύη μεταξύ των πολιτών είναι το κατεξοχήν παράδειγμα: το φιλελεύθερο κράτος δεν μπορεί να επιβάλει κίνητρα στους πολίτες του για να γίνουν αλληλέγγυοι. Εδώ, λοιπόν, «βρίσκει απήχηση το θεώρημα πως μόνο η θρησκευτική σύγκλιση σε ένα υπερβατικό σημείο αναφοράς μπορεί να βγάλει από το αδιέξοδο τη συντετριμμένη Νεωτερικότητα» (σ. 33).

Κρίση της εκκοσμίκευσης: ηθική κρίση;

Για τους διοργανωτές και τους δυο συνομιλητές, αυτή η «συντριβή», και πρώτα το αποκαρδιωτικό έλλειμμα αλληλεγγύης στις νεωτερικές κοινωνίες, αντί για αποτέλεσμα της φιλελεύθερης «παιδαγωγικής», του ατομικισμού, και μιας δομικής κοινωνικής αδικίας που εξατομικεύει κατακερματίζοντας, είναι περισσότερο ζήτημα ηθικής κρίσης της εκκοσμίκευσης. Όχι, λοιπόν, το θέμα δεν είναι ο υφιστάμενος προσανατολισμός, αλλά μια υποτιθέμενη απώλεια προσανατολισμού. Όχι η εκκοσμίκευση υπό την αιγίδα του καπιταλισμού· αλλά η επικράτηση, γενικώς, του ορθού λόγου έναντι της πίστης και της παράδοσης.

Αν όμως το μείζον είναι πράγματι η ηθική αποτυχία του ορθού λόγου γενικά, όχι της καπιταλιστικής ορθολογικότητας συγκεκριμένα, τότε το ερώτημα αν πρέπει ή αν μπορούμε να αλλάξουμε το περιεχόμενο του ορθολογισμού πετιέται έξω από τη συζήτηση. Είναι μόνο αν αφήσουμε εκτός το ερώτημα της μεγάλης αλλαγής που επικρατεί στη θέση του το ερώτημα αν χρειαζόμαστε μια μη ορθολογική/θεολογική ηθική, για τη νομιμοποίηση της απαξιωμένης πολιτικής. Η πολιτική θεολογία που θα κάλυπτε το κενό μιας πολιτικής που δεν στηρίζεται στην αλληλεγγύη, είναι, για τον Χάμπερμας, η θεολογία που στήριξε στον Μεσοπόλεμο, απέναντι στον φιλελευθερισμό, ο αυταρχικός συνταγματολόγος Καρλ Σμιτ.[5]

Αμοιβαία μαθητεία μεταξύ ποιων; Το Κακό έρχεται απ’ έξω;

Υποστηρίζοντας μια ηθική θέση δημοκρατικού διαλόγου (συνεπώς: μια θέση ενάντια στην ηθική της απόφασης του κυρίαρχου, που υπερασπίζεται ο Σμιτ), ο Χάμπερμας ζητά να δούμε τις σχέσεις θρησκείας-πολιτικής σε δύο επίπεδα. Το πρώτο είναι ο διάλογος φιλοσοφίας και θρησκευτικών παραδόσεων: «η φιλοσοφία πρέπει να είναι έτοιμη και να μάθει από τις θρησκευτικές παραδόσεις» (σ. 37), να υποστηρίξει μια πολιτισμική διαδικασία «μετάφρασης» θεολογικών εννοιών σε μη θεολογικές-μεταφυσικές:

Η μετάφραση του κατ’ εικόνα στην αξιοπρέπεια του ανθρώπου που είναι ίση και άνευ όρων σεβαστή σε κάθε άνθρωπο είναι μια τέτοιου είδους μετάφραση που διασώζει το αρχικό πνεύμα. Υπερβαίνοντας τα όρια μιας θρησκευτικής κοινότητας, καθιστά τις αξίες των βιβλικών εννοιών προσιτές σε ένα ευρύ κοινό αλλόπιστων και μη πιστών. Αυτού του είδους οι μεταφράσεις άρεσαν, για παράδειγμα, στον Βάλτερ Μπένγιαμιν (σ. 38).

Λόγος και θρησκεία, συμφωνεί και ο Ράτσινγκερ, «καλούνται σε μια αμοιβαία κάθαρση και ίαση, και έχουν ο ένας την ανάγκη του άλλου». Αρκεί να σχετιστούν, καταρχάς, «η χριστιανική πίστη και ο δυτικός ορθολογισμός […] χωρίς κακώς εννοούμενο ευρωκεντρισμό» (σ. 64-5).

Σε δεύτερο επίπεδο, ωστόσο, ο Χάμπερμας δανείζεται από τον Πολιτικό φιλελευθερισμό του Τζων Ρωλς, για να αρνηθεί ότι μας χρειάζεται μεταφυσική ηθική θεμελίωση για την πολιτική: «Ο ρόλος του μέλους μιας κοινότητας διαφοροποιείται από το ρόλο του πολίτη μιας κοινωνίας» (σ. 42) [6]. Όπως το θέτει,

Η εκκοσμικευμένη φύση του δημοκρατικού συνταγματικού κράτους δεν παρουσιάζει κάποια αδυναμία εγγενή στο πολιτικό σύστημα ως τέτοιο [Αυτό] όμως δεν αποκλείει τους εξωτερικούς παράγοντες. Ένας εκτροχιασμένος εκσυγχρονισμός της κοινωνίας συνολικά θα μπορούσε κάλλιστα να διαρρήξει τον δημοκρατικό ιστό και να διαβρώσει εκείνο το είδος αλληλεγγύης από το οποίο εξαρτάται το δημοκρατικό κράτος (σ. 31-2).

Στη σκέψη του, οι τρόποι που το (αστικό) δημοκρατικό συνταγματικό κράτος ανταποκρίνεται στον «εκσυγχρονισμό», είναι ανεξάρτητοι, ανεπηρέαστοι από τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας:

 Η αγορά, που βέβαια δεν είναι δυνατόν να εκδημοκρατιστεί όπως η κρατική διοίκηση, αναλαμβάνει ολοένα και περισσότερο διευθυντικό ρόλο σε τομείς οι οποίοι δεν είχαν συνδεθεί μέχρι τώρα κανονικά […] Με αυτόν τον τρόπο δεν μετατρέπονται μόνο οι ιδιωτικές σφαίρες σε μηχανισμούς του εμπορίου που στοχεύει στο κέρδος και στην υπεροχή […] Ενισχύεται η ιδιώτευση των πολιτών του κράτους, καθώς δυστυχώς περιορίζεται ο ρόλος της δημοκρατικής διαμόρφωσης απόψεων και βουλήσεων, η οποία εντωμεταξύ λειτουργεί μόνο στο εθνικό πεδίο. [Επιπλέον] κάθε καινούρια αποτυχία στην πολιτική συνταγματοποίηση του Διεθνούς Δικαίου απογοητεύει ολοένα και περισσότερο (σ. 32-3).

Οι αιτίες των προβλημάτων της εκκοσμίκευσης, λοιπόν, δεν βρίσκονται στην επικράτηση του καπιταλιστικού εργαλειακού ορθολογισμού. Ούτε, συμμετρικά, στην πίστη που εργαλειοποιείται για τους σκοπούς του καπιταλιστικού status quo. Το Κακό βρίσκεται έξω από τις συνταγματοποιημένες σχέσεις εξουσίας – έξω από την υφιστάμενη, δηλαδή την καπιταλιστική, πολιτική τάξη πραγμάτων.

Αξίζει να προσεχτεί παραπάνω ο αντικειμενικός τόνος: «συμβαίνει έτσι, γιατί έτσι γίνεται». Εδώ όμως είναι και το όριο μιας κριτικής στους ανθρώπους της πίστης με επιχειρήματα που είναι «προοδευτικά» μόνο στην κλίμακα του πολιτικού και πολιτισμικού φιλελευθερισμού: ο οικονομικός φιλελευθερισμός θεωρείται δεδομένος. Εγκλωβισμένος στην αντίθεση «εκσυγχρονισμός/αντιεκσυγχρονισμός» (ή «εκκοσμίκευση/μεταφυσική»), και θεωρώντας εκτός συζήτησης τον οικονομικό φιλελευθερισμό (κι ας υποτάσσει αυτός τον πολιτικό και τον πολιτισμικό, όπως δείχνει ήδη η θητεία Μακρόν), ο Χάμπερμας δεν ενδιαφέρεται για τις σχέσεις εξουσίας του εκσυγχρονιστικού «προγράμματος» – αυτές που πετούν εκτός πολιτικής (βλ. κρίση εκπροσώπησης) αυτούς που τη χρειάζονται περισσότερο. Για έναν τυπικά φιλελεύθερο, όπως ο Χάμπερμας, «πολιτική» και «οικονομία» είναι πραγματικότητες παράλληλες και ασύμπτωτες.

Εύλογα δε, ο αντίπαλος που προτιμά μια τέτοια υπεράσπιση του Λόγου απέναντι στην πίστη, είναι ένας αυταρχικός αντιφιλελευθερισμός, τύπου Καρλ Σμιτ. Αυτό όμως κάνει τη ρεπουμπλικανική κριτική του Χάμπερμας αβλαβή, και ενίοτε απλώς απολογητική – όσο περίοπτη θέση κι αν κατέχει στη δημόσια σφαίρα.

Από τη διάγνωση των «υπερβολών» του καπιταλισμού, εναντίον του

Όπως συμβαίνει με την αθεΐα, η (χριστιανική) πίστη δεν είναι μία, αλλά πολλές. Ιδρυτής της Θεολογίας της Απελευθέρωσης, ο Περουβιανός κληρικός Γκουστάβο Γκουτιέρες, είναι σαφής: «Δεν είναι δυνατό να συναγάγει κανείς από το Ευαγγέλιο μία και μοναδική πολιτική γραμμή που όλοι οι Χριστιανοί πρέπει να ακολουθήσουν. Μπαίνοντας στη σφαίρα της πολιτικής, είμαστε στην περιοχή των ελεύθερων επιλογών». [7] Στον Πόλεμο των θεών, λοιπόν, ο Μικαέλ Λεβί ξεκινά αναδεικνύοντας αυτήν ακριβώς την πολλαπλότητα.

Ο Χριστιανισμός αρκείται «να διορθώσει τις πιο αρνητικές όψεις του καπιταλισμού» (σ. 22). Ήδη από τον Μαρξ, όμως, η αναγνώριση και άλλων εκδοχών του θρησκευτικού φαινομένου, εκδοχών μειοψηφικών αλλά συχνά κρίσιμων, δημιούργησε μια παράδοση που αξίζει να διασωθεί. Το μαρξικό «θρησκεία, όπιο του λαού», θυμίζει ο Λεβί, είναι μόνο η μισή θέση του Μαρξ και πρωτογράφτηκε στην Κριτική της εγελιανής φιλοσοφίας του κράτους και του δικαίου (1844), σε μια εποχή δηλαδή που ο ίδιος ακολουθούσε τους αριστερούς οπαδούς του Χέγκελ και τον Φόυερμπαχ. Ακόμα και έτσι, όμως, αυτή η απλοϊκή θεώρηση του «οπίου» εντοπίζει τον διπλό χαρακτήρα της θρησκείας: το άλλο μισό του γνωστού «αφορισμού» του Μαρξ στο ίδιο απόσπασμα, τη βλέπει τη θρησκεία ως «στεναγμό του καταπιεσμένου – καρδιά σε έναν κόσμο χωρίς καρδιά». Από τη Γερμανική ιδεολογία (1846), ο Μαρξ την αντιμετωπίζει πια ως ιδεολογία – ως πνευματική παραγωγή που αντιστοιχεί σε συγκεκριμένες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες. Στο Μανιφέστο (1848) διακρίνει, έτσι, έναν χριστιανικό/φεουδαρχικό αντικαπιταλισμό («μισός ιερεμιάδα, μισός λίβελος, μισός αντίλαλος απ’ το παρελθόν, μισός απειλή για το μέλλον»), ενώ στο Κεφάλαιο δείχνει τον ιδιαίτερο ρόλο της θρησκείας στον Μεσαίωνα· η έμφαση εδώ, όπως και στα Grundrisse, είναι στη συμβολή του Προτεσταντισμού στην πρωταρχική συσσώρευση.

Με τον Ένγκελς, η σκέψη της Αριστεράς στο ζήτημα της θρησκείας παύει να σχηματοποιεί («η φιλοσοφία στηρίζει την επανάσταση – η θρησκεία την αντεπανάσταση»): Στη Γερμανία του 16ου αιώνα, ηγέτης της εξέγερσης των χωρικών, ενάντια στους γαιοκτήμονες και την Καθολική Εκκλησία, είναι ένας θεολόγος, ο Τόμας Μύντσερ, ενώ οι «αιρετικοί» Αναβαπτιστές διώκονται αγρίως. Στην Αγγλία του 17ου αιώνα, η φιλοσοφία στηρίζει το απολυταρχικό κράτος του Χομπς· στον αντίποδα, οι Άγγλοι Πουριτανοί μάχονται τους Στιούαρτ υπό τη σημαία του Προτεσταντισμού. Για τον Ένγκελς, ο σοσιαλισμός θυμίζει τον πρώτο χριστιανισμό: και οι δύο στηρίζονται σε μαζικά κινήματα· δεν είναι δημιουργήματα ηγετών αλλά κινήματα καταπιεσμένων· και οι δύο υπόσχονται απαλλαγή από τη σκλαβιά και την αθλιότητα. Ο χριστιανισμός, ωστόσο, βλέπει τη σωτηρία μετά το θάνατο, ενώ ο σοσιαλισμός τη θέλει στον εδώ κόσμο (σ. 8-10).

Η αμφιθυμία απέναντι στη θρησκεία αφορά τους μαρξιστές και στον εικοστό αιώνα: Για τον Κάουτσκι, η πίστη των καταπιεσμένων «αντανακλά» απλώς την οικονομική τους κατάσταση στο επίπεδο της ιδεολογίας. Ο Λένιν μένει στην πολιτική: η αθεΐα δεν πρέπει να γίνει πρόγραμμα των Μπολσεβίκων, γιατί αυτό θα διαιρούσε την εργατική τάξη σε πιστούς και οπαδούς του Λόγου. [8] Η Λούξεμπουργκ, από την άλλη, φαίνεται να καταλαβαίνει την ηθική δύναμη της θρησκείας: οι σοσιαλιστές, γράφει, βρίσκονται πιο κοντά στον πρώτο χριστιανισμό απ’ ό,τι ο κλήρος. Στο Περού, ο Χοσέ Κάρλος Μαριατέγκι το επιβεβαιώνει: η δύναμη των επαναστατών δεν βρίσκεται στην επιστήμη, αλλά στην πίστη τους (Ο άνθρωπος και ο μύθος, 1925). Στον Κρυμμένο θεό, τέλος, ο Λυσιέν Γκολντμάν δείχνει την υπαρξιακή δύναμη της πίστης στους αντιμοναρχικούς «αιρετικούς» Γιανσενιστές, τον Ρακίνα και τον Πασκάλ, στη Γαλλία του 17ου αιώνα.

Πώς βλέπει όμως τις απόψεις αυτές η Καθολική Εκκλησία;

Από την Προτεσταντική ηθική και μετά, ο Μαξ Βέμπερ δείχνει πως, για την ίδια, σε αντίθεση με τον Προτεσταντισμό, χριστιανική αδελφότητα και καπιταλιστική ιδιοποίηση είναι πραγματικότητες ασύμβατες. Στο Οικονομία και Κοινωνία, ο ίδιος σημειώνει την αντίθεση του κλήρου στις απρόσωπες καπιταλιστικές σχέσεις: από εκεί συνάγει ο Λεβί την τοποθέτηση πολλών Λατινοαμερικάνων κληρικών υπέρ της επανάστασης (σ. 20-1). Στην Ευρώπη, εξάλλου, ο Γάλλος φιλόσοφος Μπερνάρ Γκρετυσέν [Bernard Groethuysen] μελετά Καθολικούς θεολόγους του 17ου και του 18ου αιώνα και δείχνει πως το πρόβλημα με τον καπιταλισμό δεν είναι οι απρόσωπες σχέσεις, αλλά η αδικία. Για τον μετέπειτα πρωθυπουργό Αμιντόρε Φανφάνι, τέλος, το Καθολικό ήθος είναι αντικαπιταλιστικό: μεταξύ καπιταλισμού και Καθολικισμού υπάρχει «αγεφύρωτο χάσμα» (1935).

Οι βασικές τάσεις του χριστιανικού αντικαπιταλισμού παραμένουν συντηρητικές ή αντιδραστικές, ενίοτε και απροσχημάτιστα αντισημιτικές (σ. 26-27). Όμως, ο μεν χριστιανικός αντικαπιταλισμός διατηρείται μετά την επίσημη συνθηκολόγηση της Καθολικής Εκκλησίας με τον καπιταλισμό· η δε αριστερή εκδοχή του στις δεκαετίες ’40 και ’50 συνδέεται με κινήματα όπως η αντιφασιστική Χριστιανική Μαρτυρία (Témoignage chrétien) ή οι Γάλλοι Καθολικοί Εργαζόμενοι Ιερείς (Prêtres ouvriers) στις δεκαετίες ’40 και ’50.

Ο Απελευθερωτικός Χριστιανισμός της Λατινικής Αμερικής

Στον Πόλεμο των Θεών, ο Λεβί καταπιάνεται εκτενώς με τα ρεύματα του λατινοαμερικάνικου αντικαπιταλιστικού χριστιανισμού που, όπως και στην Ευρώπη, υπήρξαν και εδώ μειοψηφικά: η Νικαράγουα, όπου ένα μέρος των κληρικών στηρίζει τους Σαντινίστας, ενώ ένα άλλο τους Κόντρας, είναι ενδεικτική. Με πρώτο τον Γιόζεφ Ράτσινγκερ (σ. 48 και 67), η Καθολική Εκκλησία συγκρούεται με τους αντιφρονούντες κληρικούς. Όμως από το Περού, τη Χιλή, το Πουέρτο Ρίκο και την Κόστα Ρίκα, μέχρι τη Βραζιλία, την Αργεντινή και το Μεξικό, σημαντικοί θεολόγοι αφήνουν ως παρακαταθήκη ένα πολύτιμο σώμα θεολογικών έργων: αυτά είναι που συνθέτουν το ρεύμα της «Θεολογίας της Απελευθέρωσης».

Το σημαντικότερο: το ρεύμα αυτό αξιοποιεί και εμπνέει μια σειρά κοινωνικά αποστολικά δίκτυα ήδη από τη δεκαετία του ΄60: «Καθολική Δράση», «Νέοι Χριστιανοί Εργαζόμενοι», «Χριστιανικό Πανεπιστήμιο Νεολαίας» κ.ά. Κάπως έτσι, ξεπερνά κατά πολύ τους θεολόγους και την Εκκλησία· γι’ αυτό και ο Λεβί προτιμά τον όρο «Απελευθερωτικός Χριστιανισμός», αντί του «Θεολογία της Απελευθέρωσης» ή «Εκκλησία των Φτωχών».

Πώς εξηγείται η άνοδος του κινήματος αυτού στη Λατινική Αμερική; Μια ερμηνεία μένει στην ανάγκη της Καθολικής Εκκλησίας να αποκαταστήσει την επιρροή της, που έφθινε λόγω των δογματικών αντιπαλοτήτων και του ανταγωνισμού με την Αριστερά. Μια άλλη θεωρεί πως οι φτωχοί «ανέλαβαν» την Εκκλησία, βάζοντάς τη στην υπηρεσία τους. Ο Λεβί, αντίθετα, ζητά να δούμε το θεσμό της Εκκλησίας και του κλήρου στη «σχετική αυτονομία» του, έχοντας μια πιο σύνθετη εξήγηση. Από την περιφέρεια της Εκκλησίας προς το κέντρο της, υπάρχουν μια σειρά εξελίξεις που «συναντιούνται» σε αυτό που υπήρξε ο Απελευθερωτικός Χριστιανισμός: Η ανάπτυξη νέων θεολογικών ρευμάτων από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ιδίως στη Γαλλία και τη Γερμανία, και οι κοινωνικές χριστιανικές οργανώσεις· η εκβιομηχάνιση της Λατινικής Αμερικής και η κοινωνική πόλωση· η νίκη της Κουβανέζικης Επανάστασης, το 1959, και τα διαδοχικά πραξικοπήματα (Βραζιλία 1964, Αργεντινή 1966 και 1976, Ουρουγουάη 1971, Χιλή 1973)· η θητεία του πάπα Ιωάννη ιγ’ (1958-1963) και η Β’ Σύνοδος του Βατικανού, που επικύρωσε τους νέους προσανατολισμούς (σ. 40), είναι οι πιο βασικές.

Δεν είναι ακριβές ότι η Εκκλησία έγινε, την εποχή αυτή, «πεδίο (ταξικής) πάλης». Οι θέσεις του Απελευθερωτικού Χριστιανισμού, όχι πάντα μαρξιστικές (σ. 77), ήταν ωστόσο σαφώς με τα συμφέροντα των φτωχών (opción preferencial por los pobres)· για πολλούς κληρικούς, ωστόσο, μια τέτοια τοποθέτηση υπαγορευόταν από μια συγκεκριμένη πνευματική ηθική κληρονομιά, όχι από την κοινωνική τους θέση – δεν ήταν όλοι φτωχοί. Πόσο ανθεκτική ήταν αυτή η κληρονομιά, θα το διαπιστώναμε με δύο σοβαρές αφορμές: Το 1994, όταν, μαζί με τους εξεγερμένους Ζαπατίστας, γνωρίσαμε τον επίσκοπο του Σαν Κριστομπάλ ντε λας Κάσας της Τσιάπας, Μονσινιόρ Σάμιουελ Ρούιζ – τον «μαχητή του αντάρτικου του Θεού». Και το 2013, όταν ο νέος πάπας Φραγκίσκος μιλούσε ανοιχτά τη γλώσσα της opción preferencial…

Στην Α.

 1.      ↑      Gustavo Gutierrez, A Theology of Liberation: History, Politics, and Salvation, New York: Orbis Books 1988 [στα ελληνικά: Γκουστάβο Γκουτιέρρες, Θεολογία της απελευθέρωσης (μτφρ.: Κωνσταντίνος Παλαιολόγος), Αθήνα: Άρτος Ζωής 2012].

2.     ↑      Όπως το έθετε ο ίδιος, «[απέναντι] στον καθημερινό νεοφιλελευθερισμό του Κέντρου, στον αυτάρεσκο αντικαπιταλισμό των αριστερών εθνικιστών και στην μπαγιάτικη ταυτοτική ιδεολογία των δεξιών λαϊκιστών». Βλ. Γιούργκεν Χάμπερμας, «Ο Μακρόν μια νέα λύση για την Ενωμένη Ευρώπη», Άρθρο στην ιταλική Repubblica, το γερμανικό Spiegel και το γαλλικό L’ Obs, μτφρ. στα ελληνικά: Ιωάννα Μεϊτάνη, Εφημερίδα των Συντακτών, 30.10.2017.

3.     ↑      Jürgen Habermas, Το μέλλον της ανθρώπινης φύσης. Πίστη και γνώση. Προς μια φιλελεύθερη ευγονική; (μτφρ.: Μαρία Τοπάλη), Αθήνα: Scripta 2004, σ. 168.

4.     ↑      Ό.π., σ. 46.

5.     ↑      «Ο μεταφυσικός πυρήνας του πολιτικού», έγραφε εκείνος, «[συνίσταται] σε μια καθαρή απόφαση που δεν στηρίζεται στο λόγο και το διάλογο και την αυτοδικαιολόγηση, αλλά στην απόλυτη απόφαση που δημιουργείται από την ανυπαρξία». Παρατίθεται στο: J. Habermas, “’The political’. The Rational Meaning of a Questionable Inheritance of Political Theology”, στο: Butler, J., Mendieta, E., & VanAntwerpen, J. (2011). The power of religion in the public sphere. New York: New York : Columbia University Press 2011, p. 15-33.

6.     ↑      Ακολουθώντας και πάλι τον Ρωλς, ο Χάμπερμας θα πει και αργότερα ότι τα φιλελεύθερα συντάγματα πρέπει να αναγνωρίζουν τη συμβολή των θρησκευτικών ομάδων στη δημοκρατική διαδικασία, στο πλαίσιο της κοινωνίας των πολιτών. Στο πλαίσιο αυτό, οι πιστοί μπορούν να διαλέγουν αν θα χρησιμοποιήσουν τη γλώσσα της θρησκείας για πολιτικά ζητήματα, αρκεί ωστόσο να δέχονται τη μετάφραση της γλώσσας αυτής σε ευρύτερα προσβάσιμα λεξιλόγια.  Βλ. J. Habermas, “’The political’…, op.cit., p. 23-28.

7.     ↑      Gustavo Gutierrez, op.cit., p. 175.

8.     ↑      «Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση», θα πει στο Σοσιαλισμός και Θρησκεία (1905), «να ξεπέφτουμε σε αφηρημένη, σε ιδεαλιστική τοποθέτηση του θρησκευτικού ζητήματος, ξεκινώντας από το “λόγο” και όχι από την ταξική πάλη, τοποθέτηση που κάνουν συχνά οι ριζοσπάστες δημοκράτες της αστικής τάξης».     

marginalia.gr