Αναρτήσεις
Του Παναγιώτη Χατζηστεφάνου
Αντί για μια ανάλυση των εκλογικών αποτελεσμάτων, που θα αδυνατούσε ούτως ή άλλως να βγάλει κάποιο ξεκάθαρο συμπέρασμα, προτίμησα να απαντήσω σε ένα γράμμα που έλαβα από έναν νέο αναγνώστη. Λαμβάνω συχνά τέτοιου είδους αλληλογραφία και εκείνο που συμπεραίνω είναι ότι υπάρχει μια θεμελιώδης έλλειψη πολιτικής αγωγής και καλλιέργειας του κριτικού τρόπου σκέψης των νέων ανθρώπων, μια έλλειψη που καθιστά δύσκολη την χειραφέτηση τους από τις ιδεολογικές συντεταγμένες κάποιας ένταξης σε κάποια από τις κομματικές παρατάξεις, αφού αυτές τις θεωρώ δεξαμενές οπαδών αφού ούτως ή άλλως προσελκύουν κυρίως εκείνους που στερούνται κριτικής σκέψης, ή όπως λέει το γνωστό σύνθημα, αυτούς που «εγκεφαλικά πεθαίνουν στα 17 τους αλλά θάβονται στα 71 τους».
Δεν ξέρω αν είμαι ο κατάλληλος προκειμένου να συμβουλεύω έναν νέο άνθρωπο για το πως θα σκέφτεται ή πως θα ενεργεί ο πολίτης, αλλά σίγουρα ξέρω ότι τα παραδείγματα που πρωταγωνιστούν αυτήν την στιγμή στα κυβερνητικά αξιώματα βρίθουν από φαινόμενα που μοιάζουν με κακοήθεις φάρσες, όπως η ανεκδιήγητη περίπτωση Γεωργιάδη, που μακράν απέχει από το να είναι μεμονωμένο περιστατικό αλλά αντίθετα εκπροσωπεί ένα συνολικότερα επικίνδυνο καθεστώς.
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος του παρόντος καθεστώτος στην Ελλάδα είναι η καλλιέργεια ενός μοιρολατρικού κλίματος, η επιμονή στην διάδοση της παραίτησης, της απάθειας, και της παραλυσίας των πολιτικών και κοινωνικών αντανακλαστικών απέναντι στο έγκλημα που συντελείται. Ειδικά για έναν νέο άνθρωπο η φαινομενικά μη αναστρέψιμη κατάντια αυτής της χώρας μοιάζει σαν να του βάζει ένα μαχαίρι στο λαιμό από το οποίο μπορεί να ξεφύγει μόνο μεταναστεύοντας. Τι συμβαίνει όμως αν κανείς αποφασίσει να παλέψει, και κυρίως, γιατί να το κάνει?
1
«Λοιπόν, άμα βρίσκεις τον οποιοδήποτε λόγο να ασχοληθείς και να μου απαντήσεις σ' ευχαριστώ. Ίσως είναι ηλίθια αυτά που γράφω παρακάτω και δεν είμαι καν σίγουρος γιατί σου τα στέλνω, αλλά σ' ευχαριστώ εκ των προτέρων για τον χρόνο σου.»
1
«Λοιπόν, άμα βρίσκεις τον οποιοδήποτε λόγο να ασχοληθείς και να μου απαντήσεις σ' ευχαριστώ. Ίσως είναι ηλίθια αυτά που γράφω παρακάτω και δεν είμαι καν σίγουρος γιατί σου τα στέλνω, αλλά σ' ευχαριστώ εκ των προτέρων για τον χρόνο σου.»
Υπονοούμενο στην άνωθι εισαγωγή είναι το θέσφατο ότι εγώ είμαι ένας άνθρωπος του οποίου την γνώμη εσύ οφείλεις προκαταβολικά να σέβεσαι, πόσο δεν μάλλον να ευχαριστείς αν καταδεχτεί να σου απαντήσει. Η αυθαίρετη και εντελώς λανθασμένη πεποίθηση ότι εγώ απολαμβάνω της οποιασδήποτε σοφίας είναι αποκύημα της ύπνωσης που διακατέχει τον εγκέφαλο σου από τα Μ.Μ.Ε., που κατασκευάζουν καθεστώτα σαν εμένα, δηλαδή, δίνουν βαρύνουσα σημασία στα λεγόμενα εκείνων που με τον έναν ή άλλον τρόπο τα διαχειρίζονται. Το αν είναι ηλίθια αυτά που γράφεις δεν είναι δόκιμο ερώτημα επειδή περισσότερη αξία αποδίδουν οι απαντήσεις στις ερωτήσεις, παρά το αντίθετο.
2
«Είμαι 22 χρονών σπουδάζω μαθηματικά και κάνω μουσική (την οποία δεν έχω δείξει ποτέ σε κανέναν). Δεν έχω δουλέψει ποτέ ουσιαστικά, με ταΐζει ο πατέρας μου και η μητέρα μου. Αυτά σαν προσωπικά στοιχεία.»
«Είμαι 22 χρονών σπουδάζω μαθηματικά και κάνω μουσική (την οποία δεν έχω δείξει ποτέ σε κανέναν). Δεν έχω δουλέψει ποτέ ουσιαστικά, με ταΐζει ο πατέρας μου και η μητέρα μου. Αυτά σαν προσωπικά στοιχεία.»
Δεν βρίσκω κάτι αφύσικο στην κατάσταση που περιγράφεις, μάλλον προνομιακή είναι η θέση σου εφ’ όσον έχεις λυμένο το επιβιωσιακό σου και άρα την πολυτέλεια να ασχολείσαι απερίσπαστος με τα ενδιαφέροντα σου. Άλλοι στην ηλικία σου, οι περισσότεροι μάλιστα, δουλεύουν 12ωρα γα ψίχουλα.
3
«Συγχώρεσε μου που δεν ξέρω να μιλάω, θεωρώ τον εαυτό μου σχεδόν αγράμματο και σε παρακαλώ να κάνεις το ίδιο.»
«Συγχώρεσε μου που δεν ξέρω να μιλάω, θεωρώ τον εαυτό μου σχεδόν αγράμματο και σε παρακαλώ να κάνεις το ίδιο.»
Είναι τόσο γενικές αυτές οι έννοιες – τι θα πει δα δεν ξέρεις να μιλάς? Δεν υπάρχει συγκεκριμένος και ορθός τρόπος ομιλίας – αρκεί να μεταδίδεται το νόημα των όσων θες να εκφράσεις. Όσον αφορά το αν είσαι αγράμματος είναι απλά ανακριβές, και να γράφεις και να διαβάζεις ξέρεις, άρα έχεις όλα τα προαπαιτούμενα για να επικοινωνείς επαρκώς.
4
«Από πιτσιρίκι ένιωθα ότι τίποτα δεν θα πάει ποτέ καλά για την ανθρωπότητα και πως όλα είναι μάταια. Το λέω αυτό για να μην κατηγορώ άλλους ότι "με έκαναν" έτσι όπως είμαι. Θέλω να λέω πως από την φύση μου, έχω πολύ καλή αντίληψη και έναν τρόπο σκέψης που με οδηγεί σχεδόν πάντα στον μηδενισμό.»
«Από πιτσιρίκι ένιωθα ότι τίποτα δεν θα πάει ποτέ καλά για την ανθρωπότητα και πως όλα είναι μάταια. Το λέω αυτό για να μην κατηγορώ άλλους ότι "με έκαναν" έτσι όπως είμαι. Θέλω να λέω πως από την φύση μου, έχω πολύ καλή αντίληψη και έναν τρόπο σκέψης που με οδηγεί σχεδόν πάντα στον μηδενισμό.»
Η συνείδηση της ατελούς πραγματικότητας και της λιγότερο από ιδανικής αλήθειας για τον άνθρωπο και τα επιτεύγματα του δεν είναι παρά το έναυσμα της κριτικής σκέψης. Διαπιστώνοντας ότι τα πάντα γύρω μας υπόκεινται σε κάποιο λιγότερο ή περισσότερο διαφορετικό καθεστώς από αυτό που εμείς θεωρούμε σωστό μπαίνουμε στον πειρασμό να φιλοσοφήσουμε, και κατά συνέπεια να δράσουμε, υπέρ των αλλαγών που θεωρούμε επιθυμητές.
Η κριτική σκέψη είναι εξ’ ορισμού αέναη και όχι στοχοπροσηλωμένη. Ο μηδενισμός λοιπόν δεν είναι τίποτε άλλο παρά το αντίθετο της, εφ’ όσον ο μηδενιστής δεν ενδιαφέρεται τόσο για την φιλοσοφική διαδικασία αλλά για την περάτωση αυτής διά της κατάληξης σε ένα τελεσίδικο και αναντίρρητο συμπέρασμα που επιβάλλεται ως θέσφατο. Το μόνο αναντίρρητο και τελεσίδικο που γνωρίζει ο άνθρωπος είναι ο θάνατος, και ο μηδενισμός επί της ουσίας θανατώνει την εγκυρότητα οποιουδήποτε μηνύματος. Συχνά κανείς νομίζει ότι είναι μηδενιστής επειδή διαπιστώνει ότι γύρω του τα παραδείγματα άκυρων μηνυμάτων είναι πλειοψηφικά – αυτό όμως δεν σημαίνει ότι είναι και τετελεσμένα, απλά σημαίνει ότι ο αγώνας για την βελτίωση του οτιδήποτε είναι αέναος.
Είναι λοιπόν συγκρουσιακή και άκυρη η συνθήκη κατά την οποία δηλώνεις ότι ενυπάρχουν μέσα σου εξίσου η κριτική σκέψη και ο μηδενισμός. Θα πρέπει να διαλέξεις τις μάχες σου, και η μοιρολατρία του μηδενισμού είναι σαν να έχεις αποφασίσεις ότι έχεις πεθάνει πνευματικά και ψυχικά, μην ελπίζοντας σε τίποτε καλύτερο, υιοθετώντας έτσι μια πένθιμη εν τέλει άποψη για την ζωή που δεν σε βοηθά να αντιμετωπίσεις τους αναπόφευκτους αγώνες που θα πρέπει να δώσεις μέχρι το εξ΄ ίσου αναπόφευκτο τέλος.
5
«Τα τελευταία χρόνια το μίσος, η φτώχεια, ο πόνος ήρθαν πιο έντονα και στην Ελλάδα Και πλέον δεν είμαι πιτσιρίκι, οπότε τώρα είναι η ώρα να διαλέξω τον μηδενισμò σαν στάση ζωής ή όχι Σύμφωνα με όσα γράφεις (όσα παρακολουθώ δηλαδή), είμαι κι εγώ ένα σκουπίδι. Ένας συνένοχος σε όλο αυτό το μίσος που κυκλοφορεί και καταστρέφει ανθρώπους και όχι μόνο. Τι στο διάολο να κάνω;!»
«Τα τελευταία χρόνια το μίσος, η φτώχεια, ο πόνος ήρθαν πιο έντονα και στην Ελλάδα Και πλέον δεν είμαι πιτσιρίκι, οπότε τώρα είναι η ώρα να διαλέξω τον μηδενισμò σαν στάση ζωής ή όχι Σύμφωνα με όσα γράφεις (όσα παρακολουθώ δηλαδή), είμαι κι εγώ ένα σκουπίδι. Ένας συνένοχος σε όλο αυτό το μίσος που κυκλοφορεί και καταστρέφει ανθρώπους και όχι μόνο. Τι στο διάολο να κάνω;!»
Ο πολιτισμός της συγκεχυμένης και ομαδικής ενοχής δεν βοηθάει κανέναν, πόσο μάλλον την απόδοση δικαιοσύνης. Αυτή είναι η λογική που καταλήγει στο περίφημο ‘μαζί τα φάγαμε’. Μην ενδίδεις σε αυτή την πανικόβλητη γενίκευση, και σκέψου σε ποιό βαθμό οι πράξεις σου και οι αποφάσεις επηρεάζουν τον περίγυρο σου και συνεκδοχικά την ανθρωπότητα. Δράσε τοπικά και σκέψου πλανητικά. Σίγουρα δεν έχεις τις ίδιες ευθύνες με τον διευθυντή της Βritish Petroleum που καταστρέφει ωκεανούς ολόκληρους για να εξοικονομήσει κάποια χρήματα για τους μετόχους του που δεν είναι και τόσο πρόθυμοι να πληρώσουν τα απαραίτητα κονδύλια ώστε να είναι ασφαλείς για το περιβάλλον οι γεωτρήσεις. Αντίστοιχα, λιγότερες ευθύνες έχεις και από την πολιτική και οικονομική εξουσία της πατρίδας σου. Επί της ουσίας, για το νεαρό της ηλικίας σου θα έλεγα ότι έχεις σίγουρα ένα μεγαλύτερο ποσοστό αθωότητας παρά συνέργειας.
Μην ξεχνάς επίσης ότι η πολιτική είναι μια συνεχής δραστηριότητα. Εξασκείται μέσα από καθημερινές επιλογές, όπως από το ποια εφημερίδα ή site επιλέγεις για την ενημέρωση σου μέχρι το πως αναφέρεσαι για τις γυναίκες ή μειονότητες. Πολιτική δεν ασκεί μόνο ο Υπουργός, αλλά και ο κάθε πολίτης, επί καθημερινής βάσης, άλλες φορές με φαινομενικά μικρές επιλογές – όπως το να μην κλείνει με το αμάξι του την πρόσβαση σε θέσεις πάρκιγκ για ΑΜΕΑ – και άλλοτε με σημαντικές – όπως το να μην αναφέρεται υποτιμητικά για διάφορες κοινωνικές ομάδες, βοηθώντας με τον λόγο του ώστε να διαμορφώνεται γύρω του ένα δημοκρατικό και ανθρωπιστικό περιβάλλον.
Δεν ξέρω αν είσαι σκουπίδι σύμφωνα με όσα γράφω, μόνο εσύ μπορείς να αποφασίσεις αν βρομίζεις την καθημερινότητα σου και τις επαφές σου με τους άλλους σκορπώντας γύρω σου τον νοητικό τρόμο του σεξισμού, του ρατσισμού, της ομοφοβίας και της οποιασδήποτε άλλη μορφή μισαλλοδοξίας. Το σίγουρο είναι ότι μέσα σε μια κοινωνία που κυριαρχεί το μίσος κανείς δεν είναι ασφαλής.
6
«Δεν βρίσκω τίποτα να κάνω που να έχει ουσία. Τίποτα που να βοηθάει πραγματικά το σύνολο. Δεν μπορώ να πάρω τα όπλα. Δεν βρίσκω ούτε έναν λόγο να πάω να ψηφίσω. Ο εθελοντισμός που δοκίμασα δεν με ικανοποίησε (βεβαία ήταν δικιά μου η λάθος επιλογή, σίγουρα υπάρχει κάτι πιο ουσιαστικό), διότι πάνω-κάτω δούλευα τσάμπα για το κοινωνικό προφίλ του Καμίνη.»
«Δεν βρίσκω τίποτα να κάνω που να έχει ουσία. Τίποτα που να βοηθάει πραγματικά το σύνολο. Δεν μπορώ να πάρω τα όπλα. Δεν βρίσκω ούτε έναν λόγο να πάω να ψηφίσω. Ο εθελοντισμός που δοκίμασα δεν με ικανοποίησε (βεβαία ήταν δικιά μου η λάθος επιλογή, σίγουρα υπάρχει κάτι πιο ουσιαστικό), διότι πάνω-κάτω δούλευα τσάμπα για το κοινωνικό προφίλ του Καμίνη.»
Και ποιός σου είπε να βοηθήσεις το σύνολο? Βοήθα την μονάδα. Γύρω σου σίγουρα υπάρχουν άπειροι άνθρωποι που έχουν συγκεκριμένες ανάγκες – από μια άρρωστη γειτόνισσα που πρέπει να πάει το σκυλάκι της στον κτηνίατρο μέχρι κάποιος διευθυντής μιας πολιτιστικής κίνησης που χρειάζεται βοήθεια για την οργάνωση ενός μουσικού γεγονότος.
Η κοινωνία έχει διάφορες διαβαθμίσεις λειτουργίας που διασταυρώνονται σε μια διαρκή ρευστότητα αλληλεπίδρασης. Βρες την θέση σου μέσα σε αυτό το πλέγμα.
Επέλεξε μια δράση που ταιριάζει με τα ενδιαφέροντα σου και την προσωπικότητα σου και αφιέρωσε χρόνο σε αυτήν. Να θυμάσαι όμως ότι σε γενικές γραμμές, ο εθελοντισμός είναι μια εντελώς προσωπική υπόθεση και δεν μπορεί ποτέ να αφορά την κοινωνία παρά μόνον αν υπάρχει ένα μετρήσιμο, συγκεκριμένο, αντικειμενικό αποτέλεσμα ότι βοηθάει το κοινωνικό σύνολο χωρίς διακρίσεις. Αλλιώς πρόκειται περί εκστρατείας δημιουργίας εντυπώσεων για συμφέροντα, και τότε πρόκειται περί εθελοδουλίας, μιας από τις θλιβερότερες μορφές κοινωνικής πλάνης που υφίστανται.
7
«Μερικές φορές λέω στον εαυτό μου: "είσαι απλά ένα τσουτσεκάκι δεν μπορείς να βοηθήσεις το οποιοδήποτε σύνολο". Και πάλι, η βοήθεια που μπορώ να προσφέρω με τα δυο μου χέρια μόνο, μου φαίνεται τρομακτικά λίγη και υποκριτική. Μου φαίνεται υποκριτική η "βοήθεια" που δίνω σε έναν άστεγο, ένα πρεζάκι ή ένα αδέσποτο που συναντώ (Αφού έχω πολύ παραπάνω να δώσω, τα οποία διαλέγω να τα κρατάω για εμένα).»
«Μερικές φορές λέω στον εαυτό μου: "είσαι απλά ένα τσουτσεκάκι δεν μπορείς να βοηθήσεις το οποιοδήποτε σύνολο". Και πάλι, η βοήθεια που μπορώ να προσφέρω με τα δυο μου χέρια μόνο, μου φαίνεται τρομακτικά λίγη και υποκριτική. Μου φαίνεται υποκριτική η "βοήθεια" που δίνω σε έναν άστεγο, ένα πρεζάκι ή ένα αδέσποτο που συναντώ (Αφού έχω πολύ παραπάνω να δώσω, τα οποία διαλέγω να τα κρατάω για εμένα).»
Η οικονομία της ελεημοσύνης δεν βασίζεται στην συνολική προσφορά και κάλυψη των αναγκών από έναν προς έναν αλλά από την συλλογική συμμετοχή του οβολού των πολλών προς εκείνον που την ζητάει. Η ενοχή σου έγκειται στο γεγονός ότι αντιλαμβάνεσαι πως η μοίρα μπορεί να είναι ανηλεής με κάποιους και ότι η δική σου δύναμη και αξιοπρέπεια κινδυνεύουν ανά πάσα στιγμή από μια κακοτυχία, μια ασθένεια, κάποια ασαφή καταστροφή. Ο ζητιάνος μεταδίδει την εικόνα των χειρότερων που πιθανολογούνται για όλους μας και το δίφραγκο που του δίνεις είναι ένας ελάχιστος φόρος τιμής για την αποτροπή τους. Το σύμπλεγμα απέχθειας, οίκτου, φόβου και φιλευσπλαχνίας είναι ιδιαίτερα δυνατό για να μπορέσεις να βγεις αλώβητος από αυτό.
8
«Και αν αυτά μοιάζουνε να μην έχουνε νόημα μπροστά στα τέρατα που έχω να αντιμετωπίσω, τότε τι νόημα να έχει η μουσική μου, οι στίχοι μου, η αγάπη μου για την οικογένεια μου, αγάπη μου για τον φίλο-αδερφό κώστα ή ο έρωτάς μου για την Χριστίνα. Δεν έχω καμία απάντηση και δεν μένει τίποτα όρθιο απέναντι στο μίσος.»
«Και αν αυτά μοιάζουνε να μην έχουνε νόημα μπροστά στα τέρατα που έχω να αντιμετωπίσω, τότε τι νόημα να έχει η μουσική μου, οι στίχοι μου, η αγάπη μου για την οικογένεια μου, αγάπη μου για τον φίλο-αδερφό κώστα ή ο έρωτάς μου για την Χριστίνα. Δεν έχω καμία απάντηση και δεν μένει τίποτα όρθιο απέναντι στο μίσος.»
Η ελάχιστη, φαινομενικά ασήμαντη συνεισφορά σου στην κοινωνική πραγματικότητα δεν την καθιστά μάταιη, αφού το άθροισμα όλων αυτών των φαινομενικά ασήμαντων συνειδήσεων είναι η κυριαρχική νοοτροπία μιας κοινωνίας. Αυτή διαμορφώνεται ανάλογα με τις προσλαμβάνουσες του εκάστοτε πολίτη της, και μπορεί να είναι από βάρβαρη μέχρι πολιτισμένη. Τα υπόλοιπα που αναφέρεις - οι μουσικές, οι οικογένεια, ο έρωτας – είναι η λεγόμενη ιδιωτική σφαίρα της ζωής σου και δεν μπορεί ποτέ να κρίνονται, ή να τις βιώνεις, μέσα από τις πολιτικές και κοινωνικές σου συγκρούσεις, επειδή δεν μπορείς να μεταφέρεις τα κριτήρια του δημόσιου συμφέροντος στο επίπεδο της προσωπικής προτίμησης. Τα εν δήμω μη εν οίκω.
9
«Τι στο διάολο να κάνω;! Να αποδεχτώ πόσο σκατάνθρωπος είμαι; Ότι είμαι ένα παιδάκι που όλα όσα λέω και κάνω είναι απλά για να παρηγορήσω τον εαυτούλη μου και να κοιμηθώ ήσυχος με την "ζωάρα" που κάνω; Να ζήσω άνετα (όσο μπορώ δλδ, μην φανταστείς), πατώντας εν γνώση μου σε πτώματα; Να ζήσω την όμορφη ζωούλα μου κι ας είναι μέσα στην κόλαση; Αυτό δηλαδή που κάνω και τώρα...;»
«Τι στο διάολο να κάνω;! Να αποδεχτώ πόσο σκατάνθρωπος είμαι; Ότι είμαι ένα παιδάκι που όλα όσα λέω και κάνω είναι απλά για να παρηγορήσω τον εαυτούλη μου και να κοιμηθώ ήσυχος με την "ζωάρα" που κάνω; Να ζήσω άνετα (όσο μπορώ δλδ, μην φανταστείς), πατώντας εν γνώση μου σε πτώματα; Να ζήσω την όμορφη ζωούλα μου κι ας είναι μέσα στην κόλαση; Αυτό δηλαδή που κάνω και τώρα...;»
Το να αποδεχτείς ότι είσαι ‘σκατάνθρωπος’ δεν είναι δα και τόσο τρομερό βήμα. Είναι απλά μια στιγμή συνείδησης κατά την οποία ταπεινώνεσαι απέναντι στο δεδομένο της ελλειμματικής σου φύσης. Όλοι οι άνθρωποι βρίθουν φριχτών ελαττωμάτων, άρα το να αποδεχτείς για τον εαυτό σου αυτήν την οικουμενική αλήθεια δεν είναι φθορά, αλλά κέρδος, αφού επί της ουσίας αποδέχεσαι ότι είσαι και εσύ ένα μέλος της ανθρώπινης οικογένειας. Αποδεχόμενος το ατελές του χαρακτήρα σου απαιτεί φυσικά το να αποδεχτείς και τα προβληματικά γνωρίσματα των άλλων, και να προσπαθήσεις να διαπραγματευτείς τα όρια και τους όρους της αλληλοκατανόησης και της ανοχής ώστε να συνυπάρξεις με τους υπόλοιπους ανθρώπους όσο πιο αρμονικά γίνεται. Η διαρκής αυτή διαπραγμάτευση μεταξύ συγκρουόμενων συμφερόντων και προσπάθεια δημιουργικής αλληλεγγύης, ή τουλάχιστον ανοχής της διαφορετικότητας, κάτι που είναι προϋπόθεση και μέτρο πολιτισμού.
10
«Που βρίσκεται, σύμφωνα με σένα, το νόημα για έναν -όχι ηλίθιο- άνθρωπο, μέσα σε τόσο μίσος;»
«Που βρίσκεται, σύμφωνα με σένα, το νόημα για έναν -όχι ηλίθιο- άνθρωπο, μέσα σε τόσο μίσος;»
Βρίσκεται στον δημιουργικό μεταβολισμό του μίσους, που αφ’ εαυτού δεν είναι αρνητικό, αλλά πρωτίστως διακαές συναίσθημα. Τιθασεύοντας την φλόγα του μπορείς να διαμορφώσεις εξαιρετικά το περιβάλλον γύρω σου και να το κάνεις λίγο καλύτερο για όλους. Θα εκπλαγείς από τις δυνάμεις σου αν σκεφτείς ότι το μίσος δεν είναι παρά θυμός και λύπη, δηλαδή, διάγνωση μιας καλύτερης πιθανότητας που σε οδηγεί κατά το ήμισυ στην βελτίωση της, αφού και μόνο η κατανόηση ενός προβλήματος ισούται με την μισή του λύση. Η υπόλοιπη εξαρτάται ακριβώς από το κατά πόσον θα μπορέσεις να δαμάσεις την ορμή του μίσους σου και να την μεταμορφώσεις σε μια δημιουργική πράξη.
Εν τέλει, ξεκάθαρο νόημα της ζωής δεν υπάρχει, και έτσι πρέπει να είναι ώστε να είσαι ελεύθερος να διαγράψεις την δική σου πορεία, να κάνεις τις δικές σου επιλογές στην ζωή και να αποδώσεις εσύ σε αυτήν το νόημα που θες. Η έλλειψη νοήματος είναι υπαρξιακή ελευθερία.
http://www.koutipandoras.gr/
.jpg)
