Εξετάζοντας την έννοια και σημασία του λαϊκισμού

Ελένη Τομπέα-Είναι αμέτρητες οι φορές που έχουμε ακούσει τη λέξη λαϊκισμός από το στόμα πολιτικών, ως επιχείρημα αντιπαράθεσης στα λεγόμενα των πολιτικών τους αντιπάλων ή αλλιώς ως ένα τρόπο υποβίβασης τους. 

O όρος λαϊκισμός, στην κοινή γλωσσική του χρήση, είναι αντίθετος με τον όρο λαϊκός (αυτός που προέρχεται από το λαό) με μια καθαρά αρνητική έννοια, ως ο ανειλικρινής, δηλαδή ο ψευδό-λαϊκός λόγος, ο λόγος που υποτιθέμενα αφορά τη μάζα του λαού αλλά είναι γεμάτος από υπερβολή ως μια μορφή δημαγωγίας προς εξασφάλιση της εύνοιας του.

Κατά την επιστημονική χρήση του όρου όμως, ο λαϊκισμός είναι αξιολογικά ουδέτερος, αποτελεί δηλαδή μια πολιτική θεωρία ή ιδεολογία που δεν είναι εκ των προτέρων καλή ή κακή. Μια μορφή πολιτικής ιδεολογίας που αντιπαραβάλει τα συμφέροντα και τις επιθυμίες της μάζας του λαού ενάντια στις ελίτ. Σύμφωνα με το λεξικό Cambridge ο όρος εξηγείται ως η πολιτική εκείνη ιδέα και δράση που στοχεύει στην αντιπροσώπευση των επιθυμιών και των αναγκών του απλού λαού.

Εάν επιθυμούμε να δεχτούμε τον όρο με την πιο ακραία του αρνητική έννοια, δηλαδή με τη στρέβλωση της πραγματικότητας ή την επί τούτου κολακεία για την δημιουργία συναισθηματισμών που δεν έχει πραγματικό όφελος τουναντίων βλάπτει μελλοντικά και μακροπρόθεσμα, τότε ίσως πρέπει να δεχτούμε και την προπαγάνδα ως μια μορφή καθαρού λαϊκισμού. 

Με ένα καθαρά λαϊκό (απλό) τρόπο σκέψης και κρίσης, παρατηρώ πως πλέον οι άμεσες αναφορές στη φτώχεια, την εξαθλίωση και στα πραγματικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο λαός, χαρακτηρίζονται στιγμιαίως και εκτεταμένα ως λαϊκισμός, σαν να μη «πρέπει» κανείς να μιλά γι’αυτά, σαν να μη «πρέπει» κανείς να προβάλλει την αλήθεια. 

Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει το άρθρο του κοινωνιολόγου  / καθηγητή Κωνσταντίνου Τσουκαλά με τίτλο «Εκείνοι που δεν δικαιούνται να ομιλούν» που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών 1/4/2013.

[...] Ετσι ένα νέο φάντασμα φαίνεται να στοιχειώνει τον κόσμο: ο «λαϊκισμός». Το όνομά του δεν είναι τυχαίο. Μεταφράζει πιστά τη διάχυτη δυσπιστία των κρατούντων ενάντια στη λειτουργία των «λαών» που εμφανίζονται συλλογικά ανεξέλεγκτοι και απρόβλεπτοι. Δεν είναι τυχαίο ότι η άρχουσα γνώμη δεν στρέφεται πια ενάντια σε εκείνους που επαγγέλλονται συγκεκριμένες μορφές ανατροπής των καλώς κειμένων, αλλά ενάντια σε αυτούς που έχουν περιπέσει σε αμήχανη και επικίνδυνη απόγνωση. Και δεν είναι επίσης τυχαίο ότι, όπως ακριβώς και η πολιτική βία, έτσι και ο λαϊκισμός κατακεραυνώνεται «από όπου και αν προέρχεται» και με οποιοδήποτε σκεπτικό και αν κινητοποιείται με τον ίδιο φανατισμό, την ίδια μισαλλοδοξία και την ίδια απέχθεια. Από τη στιγμή που ο λαός δεν δρα ως πειθήνιος, εμφανίζεται ως βδελυρά ανορθολογικός.[...]

Προς μια ευρύτερη κατανόηση της χρήσης του όρου, ως ένας εσκεμμένος τρόπος αμαύρωσης σκεπτικών που ίσως να στοχεύουν στη πραγματική λαϊκή δημοκρατία-δηλαδή την εξουσία που ασκείται για το λαό και προς όφελος του- θα αναφερθώ στους Ευρωσκεπτικιστές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τον χαρακτηρισμό τους από τους λοιπούς εταίρους ως λαϊκιστές. Ο Ευρωσκεπτικισμός εκφράζει μια ιδεολογία αμφισβήτησης απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τον τρόπο λειτουργίας της.

Αν η οποιαδήποτε αμφισβήτηση, αν η αναφορά σε οτιδήποτε αγγίζει το «λαϊκό» χαρακτηρίζεται αρνητικά και βάλλεται μετά μανίας, αναρωτιέμαι εάν θα πρέπει πλέον να χαρακτηρίζουμε το πολίτευμα ως δημο-κρατικό….Μιας και πολύ εύκολα στους καιρούς μας μπορεί να αλλάξει η έννοια μιας λέξης, τοποθετώντας απλά ένα αρνητικό ή θετικό πρόθεμα. 

socialpolicy.gr

Πηγές: efsyn.gr , el.wikipedia.org

Πηγή http://socialpolicy.gr/