«Εμετρήθης, εζυγίσθης και ευρέθης ελλιπής»

γράφει ο Παντελής Μπουκάλας

 

Ούτε «θεομηνία» ούτε «μανία της φύσεως». 

Πολύ παλιά, αυτές τις φόρμουλες τις χρησιμοποιούσαν όσοι δεν μπορούσαν να εξηγήσουν αλλιώς τα πράγματα. Σήμερα τις ενστερνίζονται, προς αυτοαθώωσή τους, όσοι δεν θέλουν να τα εξηγήσουν αλλιώς, αποστρεφόμενοι την επιστήμη και υποκλινόμενοι στη μεταφυσική. Η ανθρωπότητα μάτωσε πολεμώντας να απελευθερωθεί από «ερμηνείες» των φυσικών φαινομένων παγιδευμένες από τη μυθική σκέψη. Ας μην ενδώσουμε στον πνευματικό παλιμπαιδισμό.

Η φύση παραμένει φύση. Πανίσχυρη, απρόβλεπτη, ατιθάσευτη, παρά τις αυταπάτες μας ότι τη ζέψαμε πια, δημιουργική και διά της καταστροφής. Δεν μανιάζει πάντως ούτε και εκδικείται· μόνοι μας τα βγάζουμε τα ματάκια μας, συγχέοντας την αυτοοφθαλμωρυχία με την πρόοδο, την ανάπτυξη, τον πολιτισμό. Θεοί μηνίοντες, θεοί οργισμένοι, άρα και εκδικητές, δεν υπάρχουν εκεί-έξω ή εκεί-πάνω. Εκτός και τους πλάθει ανθρώπινος νους, για τα δικά του συμφέροντα.

Επί τρεις-τέσσερις αιώνες κάμποσοι εκκλησιαστικοί άνδρες, ιδίως οι βολεμένοι που καταριόνταν τα επαναστατικά όνειρα, παράσταιναν την Τουρκοκρατία σαν αποτέλεσμα της οργής του Θεού κατά των χριστιανών, των ελληνορθοδόξων ειδικά. Οι υπερορθόδοξοι Εβραίοι πιστεύουν κάτι ανάλογο επί χιλιετίες· ότι ο Θεός τούς τιμωρεί για την ολιγοπιστία τους.

Σε όλες τις μυθολογικές αφηγήσεις των αρχαίων δρουν θεοί τιμωροί. Ο Νώε σώθηκε μέσα στην κιβωτό του, όταν ο Γιαχβέ αποφάσισε «να απαλείψει τον άνθρωπον από προσώπου της γης». Ο Δευκαλίων και η Πύρρα σώθηκαν μέσα στη λάρνακα που έφτιαξαν δασκαλεμένοι από τον Προμηθέα, όταν ο Δίας «αφανίσαι το χαλκούν ηθέλησε γένος», που είχε γλιστρήσει στην κακία. Το εξόντωσε λοιπόν, «κατακλύζοντας τη μαύρη γη με των νερών την πανίσχυρη ορμή» (ο Πίνδαρος αυτά, στον 9ο Ολυμπιόνικο). Νωρίτερα πάντως από τους γενάρχες των Εβραίων και των Ελλήνων είχε σωθεί –κατά το σουμερικό έπος «Γκιλγκαμές»– ο βασιλιάς Ζιουσούντρα, επίσης σε κιβωτό, φτιαγμένη κατά τις οδηγίες του θεού Ενκι. Μήτρα του χεττιτικού, του χουρριτικού, του χαναανικού, του βιβλικού και του ελληνικού μύθου περί κατακλυσμού ο ασσυροβαβυλωνιακός. Κάτι κάποτε συνέβη, ίσως περί το 2000 π.Χ. Αλλά δεν το είχαν προκαλέσει θεοί.

Θεοί μηνίοντες, θεοί οργισμένοι, άρα και εκδικητές, δεν υπάρχουν εκεί-έξω ή εκεί-πάνω.

Ποιος συνεχίζει τη μυθολογική – παραθεολογική «εξηγητική» παράδοση, εκτός από όσους επιχειρούν να σβήσουν τις ευθύνες τους με γομολάστιχα τη «θεομηνία» ή τη «μανία της φύσης»; Η ακροδεξιά «Ελεύθερη Ωρα», που ανακάλυψε την «τελευταία σατανική σύμπτωση», «με το ροκ συγκρότημα Imagine Dragons να παίζει στο ΟΑΚΑ υπό καταρρακτώδη βροχή τούς “Δαίμονες”, την ώρα που κυριολεκτικά πνιγόταν η Θεσσαλία!» (9.9.2023). Ισως γι’ αυτό, μου ψιθυρίζει ο δαίμων της ανευλάβειας, οι Αγιορείτες έστειλαν στη βαριά ξαναπληγωμένη Καρδίτσα «τη θαυματουργή Ιερά Εικόνα της Παναγίας “Φοβερά Προστασία”». Αν την έστελναν σ’ αυτούς με τους μακριούς σταυρούς και τη βραχύτατη μνήμη ευθύνης; Μήπως τους φόβιζε;

Κι έπειτα, ούτε Daniel ούτε Ντάνιελ. Αλλά Δανιήλ. Προφήτης Δανιήλ. Το όνομα της κακοκαιρίας, πολύ τραγικότερης από «αναποδιά» (πρωθυπουργός έφα), το ξέραμε από πέρυσι, όταν οι συνεργαζόμενες Μετεωρολογικές Υπηρεσίες Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ ανακοίνωσαν ποια ονόματα είχαν διαλέξει για τα καιρικά φαινόμενα της περιόδου Οκτωβρίου 2022 – Σεπτεμβρίου 2023. Στον κατάλογο αυτόν η ελληνοκυπριακή συμβολή δρέπει αρχαία ονόματα: Κλέων, Φαίδρα, Ελένη, Λάχεσις, Ναϊάς, Ορφέας, Ουρανός. Οι Ισραηλινοί, ευλόγως, στρέφονται στα δικά τους εδάφη: Ηλίας, Ιωνάς, Μωυσής, Σαμουήλ. Και Δανιήλ. Δανιήλ λοιπόν. Ο ερμηνευτής των ονείρων και των γριφωδών λέξεων που γράφτηκαν από ουρανόσταλτο «αστράγαλον χειρός» στον τοίχο των ανακτόρων του βασιλιά Βαλτάσαρ. Ο Χαλδαίος ηγεμόνας είχε επαινέσει σε συμπόσιό του «πάντας τους θεούς των εθνών τους χωνευτούς και γλυπτούς», όχι όμως και τον «Θεό τον Υψιστο», τον Γιαχβέ. Οργίστηκε αυτός («αλλά πού ήταν στο Αουσβιτς;» συνεχίζουμε να αναρωτιόμαστε Εβραίοι και μη) και έστειλε μήνυμα: «μανή, θεκέλ, φάρες» (κατ’ άλλους «φαρές»). Την εξήγηση την έδωσε ο Δανιήλ: «τούτο το σύγκριμα του ρήματος: μανή, εμέτρησεν ο Θεός την βασιλείαν σου και επλήρωσεν αυτήν· θεκέλ, εστάθη εν ζυγώ και ευρέθη υστερούσα· φαρές, διήρηται η βασιλεία σου και εδόθη Μήδοις και Πέρσαις». Στη μετάφραση του Ι. Θ. Κολιτσάρα: «Ακουσε, λοιπόν, και την ερμηνείαν της γραφής αυτής· μανή, σημαίνει: Ο Θεός εμέτρησε την βασιλείαν σου και την συνεπλήρωσε. Θεκέλ σημαίνει: Ετέθη επάνω στον ζυγόν, εζυγίσθη και ευρέθη λιποβαρής. Φαρές σημαίνει: Εχει διαιρεθεί πλέον η βασιλεία σου και εδόθη στους Μήδους και στους Πέρσες». Αλλο πρωτότυπο μεταφράστηκε στην έκδοση της Παλαιάς Διαθήκης από την Ελληνική Βιβλική Εταιρία, το νόημα όμως είναι το ίδιο, αυτό που πλέον κοινολεκτείται: «Εμετρήθης, εζυγίσθης και ευρέθης ελλιπής».

Σε ποιον ταιριάζει καλύτερα; Στον χυδαιολαϊκιστή, σεξιστή και τραγικά απαίδευτο δήμαρχο Βόλου Α. Μπέο (θα θυμάστε ότι την «άυλη κληρονομιά» τη διάβασε τέσσερις φορές «άβλη» σε λόγο που του είχαν γράψει); Στον κραυγαλέα αποτυχημένο περιφερειάρχη Θεσσαλίας Κ. Αγοραστό; Στους πεντέξι συναρμοδίως ράθυμους υπουργούς, που διατήρησαν τη χαλαρή θερινή ώρα στο ρολόι τους, αν και οι επιστήμονες τους προειδοποίησαν εγκαίρως και σαφώς; Ή στον πολιτικό που μετά τον «Δανιήλ» ξαναϋποσχέθηκε όσα είχε υποσχεθεί προ τριετίας μετά τον «Ιανό», που σβήστηκαν γρήγορα, γιατί είχαν γραφτεί στο νερό; Στον πολιτικό που ξαναδιόρισε υπουργό τον κ. Χ. Στυλιανίδη, επιβραβεύοντάς τον για τη δραματική αποτυχία του στο υπουργείο Πολιτικής Προστασίας; Στον πολιτικό που επιμένει ότι «δεν κρύβεται στα δύσκολα», έκανε όμως ένα μήνα ώσπου να πάει στην αποτεφρωμένη Δαδιά, κι όπου πάει, αποφεύγει τις επαφές με τους «απλούς πολίτες»; Στον πολιτικό που ανέβηκε στο δημαρχείο του πνιγμένου Βόλου και είπε στους υπαλλήλους «έχετε ωραία θέα από δω»; Στον πολιτικό που παρουσίασε σαν προσωπικό του θρίαμβο τα 2,2 δισ. της Ευρωπαϊκής Ενωσης, παρότι κατά τα 3/4 περίπου είναι κονδύλια που η αμέριμνη κυβέρνηση δεν είχε φροντίσει να απορροφήσει;

Για ποιον πρόκειται; Εντολή τρίτη: «Ου λήψη το όνομα Κυρίου του Θεού σου επί ματαίω»… Για να μην τσακιστούν από το δόγμα «ματαιότης ματαιοτήτων» πολεμούν οι πλημμυροπαθείς Θεσσαλοί και οι πυρόπληκτοι Θρακιώτες, που μόνο η καλοσύνη των αλληλέγγυων ανωνύμων μετριάζει κάπως την απελπισία τους. Μόνο που «εκεί-ψηλά» δεν φαίνεται να το νιώθουν και να το κατανοούν. Κι ας λένε «ενσυναίσθηση» δεκάκις ημερησίως.