Πόσα εγκλήματα θα καταναλώσουμε ακόμη;

 

Αναπαραστάσεις μωρών που πεθαίνουν σε μια κούνια, τηλεδίκες χωρίς να έχουν πραγματοποιηθεί οι κανονικές δίκες, κανιβαλισμός και εικόνες που αγγίζουν ταπεινά ένστικτα.

 

Ο φοβισμένος πολίτης που καθημερινά εισπράττει μεγάλες δόσεις γεγονότων που δεν αξίζουν τέτοια μεγέθυνση έχει μια στρεβλή εικόνα για την εγκληματικότητα.  

γράφει ο Γιάννης Παντελάκης

 

ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΛΙΓΕΣ εβδομάδες τα ΜΜΕ, που είναι ικανά να πουλήσουν χωρίς ενδοιασμούς και κανόνες δεοντολογίας οποιαδήποτε πληροφορία, αρκεί αυτή να έχει καλή τιμή (τηλεθέαση, αναγνωσιμότητα), είχαν καταπιαστεί με ένα θέμα στο οποίο έδειχναν εντυπωσιακή αφοσίωση. Τα ακολουθούσαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία παίζουν συμπληρωματικό ρόλο στην αναπαραγωγή αρρωστημένων συμπεριφορών.

 

Όλα μίλαγαν με ένταση για την εφηβική παραβατικότητα, για την οποία έλεγαν ότι παρουσιάζει τρομακτική αύξηση και μεγάλη συχνότητα, ενώ παράλληλα κατέβαινε και ηλικιακά σκαλοπάτια. Συχνά πρόβαλλαν εικόνες με παιδιά ακόμα και δημοτικού με ανάλογη συμπεριφορά. Η συμπεριφορά τους δεν ήταν απαραίτητα παραβατική, σίγουρα το θέμα δεν είχε τις διαστάσεις που έλεγαν, αλλά όλα αυτά δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία.

 

Η νεοελληνική κοινωνία δεν έχει πολλές σταθερές, οι περισσότεροι θεσμοί έχουν απαξιωθεί και τα μέσα υποκαθιστούν το κενό, δημιουργώντας μια καθημερινή ατζέντα, την οποία επιβάλλουν. Ό,τι μεταδίδουν παίρνει τον χαρακτήρα γεγονότος, θεωρείται δεδομένο, ενισχύει τη βεβαιότητα ότι «αφού το λέει η τηλεόραση, έτσι είναι».

 

Δολοφονίες, κακοποιήσεις, περίεργοι θάνατοι μωρών και το αποκορύφωμα, το ζευγάρι αστυνομικών στο οποίο καταλογίζονται ανήκουστα πράγματα. Πιο πολλά μαθαίνουμε για το συγκεκριμένο ζευγάρι παρά για όσα συμβαίνουν στη Συρία ή στη δύσκολη καθημερινότητά μας – το θέμα πουλάει.

Εκείνο τον καιρό αυτά τα μέσα, με την αρωγή των ΜΚΔ (δηλαδή πολλών από μας), μετέφεραν στους αποδέκτες τους, με ισχυρές δόσεις αχρείαστων, συχνά σοκαριστικών λεπτομερειών και εντυπωσιακή υπερπροβολή, ότι τα παιδιά μας περιβάλλουν άγριες ιστορίες: φοβερό, ασυλλήπτου μεγέθους μπούλινγκ, δράση συμμοριών που αλωνίζουν στα σχολεία και στις γειτονιές, κλοπές, βασανισμοί παιδιών και άλλα πολλά. Τα βλέπαμε, τρομάζαμε, φοβόμαστε, αναρωτιόμασταν αν είναι τόσο άρρωστη αυτή η κοινωνία που βγάζει τέτοια παιδιά, τα παιδιά μας δηλαδή.

 

Κανένα επίσημο στοιχείο δεν επιβεβαίωνε ότι η εφηβική εγκληματικότητα έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, αποκτώντας χαρακτήρα αντίστοιχο αυτού που προβαλλόταν από πολλά μέσα. Το παραδέχτηκαν και υπουργοί. Έλεγαν ότι όσα βλέπουμε και διαβάζουμε δεν αντιστοιχούν στην πραγματικότητα, αλλά η αλήθεια είναι πως το έλεγαν διστακτικά· ποτέ ένας πολιτικός καριέρας δεν θα σταθεί απέναντι στα ισχυρά μέσα για να τα διαψεύσει.

 

Σύντομα το θέμα ξεχάστηκε από τα μέσα, έφυγε από την καθημερινή ατζέντα και ποτέ δεν μάθαμε αν υπήρξαν παρεμβάσεις του κράτους προς την κατεύθυνση αντιμετώπισης έστω αυτής της παραβατικότητας που δεν ξέφευγε από την συνήθη. Έμοιαζε σαν η εφηβική εγκληματικότητα να εξαφανίστηκε.

 

Δεν γνωρίζω τι λένε έρευνες που καταγράφουν τις επιπτώσεις που έχει σε μια κοινωνία η υπερβολική μετάδοση φόβου και ανησυχίας. Σίγουρα ο φοβισμένος πολίτης που καθημερινά εισπράττει μεγάλες δόσεις γεγονότων που δεν αξίζουν τέτοια μεγέθυνση έχει μια στρεβλή εικόνα για την εγκληματικότητα, αποκτά λάθος αντίληψη όσον αφορά την απονομή της δικαιοσύνης, στην οποία κυριαρχεί το φοβικό ένστικτο ή ενισχύεται αυτό της αυτοδικίας, ενστερνίζεται λάθος στερεότυπα με συνήθη θύματα αδύναμες κοινωνικές ομάδες και διαμορφώνει μια αντίληψη ότι είναι καλά πληροφορημένος, αρκεί να γνωρίζει αχρείαστες λεπτομέρειες ενός ειδεχθούς εγκλήματος.

 

Αργά και σταθερά αυτόν τον ανθρωπότυπο που δημιουργείται τον ενδιαφέρει περισσότερο μια είδηση γεμάτη δραματοποίηση και ανύπαρκτους ή μικρότερους κινδύνους από κάποια άλλη σημαντική, η οποία επηρεάζει τη ζωή του με πιο καθοριστικό τρόπο και έχει απόλυτη αλήθεια. Αυτές οι παραστάσεις και προσλαμβάνουσες διαμορφώνουν τη συμπεριφορά του παντού και σε όλα τα επίπεδα.

 

 

Όταν τα μέσα αλλά και ένα μεγάλο κομμάτι της ίδιας της κοινωνίας (οι χρήστες των ΜΚΔ) άφησαν κατά μέρος την εφηβική εγκληματικότητα, είχαν πολλά θέματα για να την αντικαταστήσουν. Δολοφονίες, κακοποιήσεις, περίεργοι θάνατοι μωρών και το αποκορύφωμα, το ζευγάρι αστυνομικών στο οποίο καταλογίζονται ανήκουστα πράγματα. Πιο πολλά μαθαίνουμε για το συγκεκριμένο ζευγάρι παρά για όσα συμβαίνουν στη Συρία ή στη δύσκολη καθημερινότητά μας – το θέμα πουλάει.

 

Η συγκεκριμένη υπόθεση μπορεί να ανέδειξε με έναν χαρακτηριστικό τρόπο ότι η περίφημη αγία ελληνική οικογένεια έχει σοβαρά προβλήματα ή ένα σαθρό σύστημα αξιολόγησης προσώπων που έχουν αναλάβει την ασφάλεια της κοινωνίας, μπορεί να φανέρωσε τη διασύνδεση πολιτικών με αστυνομικούς της Βουλής, αλλά αυτά θεωρήθηκαν ήσσονος σημασίας. Αίμα και σπέρμα είναι τα ζητούμενα.

 

Το κυρίαρχο που μαθαίνει η κοινωνία είναι λεπτομέρειες για τα κάθε τύπου εγκλήματα, βλέπει αναπαραστάσεις μωρών που πεθαίνουν σε μια κούνια, επενδυμένες με την αντίστοιχη μουσική τρόμου, τηλεδίκες χωρίς να έχουν πραγματοποιηθεί οι κανονικές δίκες, κανιβαλισμό και γενικά όποιες εικόνες μπορεί να αγγίξουν ταπεινά ένστικτα και να επηρεάσουν το θυμικό. Και ένα μεγάλο κομμάτι αυτής της κοινωνίας θα σπεύσει να αναπαράγει όσα βλέπει ή διαβάζει μέσω των σύγχρονων δημόσιων καφενέδων, τα ΜΚΔ, επιβεβαιώνοντας ότι δεν είναι αμέτοχη σε όλα αυτά.

 

To άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.