Δεν είναι πόλεμος, δεν είναι εισβολή

Του Κωστή Παπαϊωάννου

Ανθρώπινα σώματα συνωθούνται στους φράχτες των συνόρων, καύσιμη ύλη σε ασκήσεις γεωπολιτικής. Η επένδυση στο φόβο και η εργαλειοποίηση της απελπισίας δείχνουν το απεριόριστο του ερντογανικού αμοραλισμού. Βρισκόμαστε σε δοκιμασία, ως κοινωνία και ως οργανωμένη πολιτεία. Πώς αντιμετωπίζεται η υποκινούμενη από άλλη χώρα προσπάθεια ανεξέλεγκτης και ασύντακτης εισόδου μεγάλου αριθμού ανθρώπων; Φυσικά το κράτος δικαιούται να δράσει. Οι χώρες έχουν νόμιμο δικαίωμα να ελέγχουν τα σύνορά τους, να διαχειρίζονται τις παράτυπες μετακινήσεις. Το δήλωσε χτες η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Πώς όμως γίνεται αυτό σύμφωνα με τις αρχές του διεθνούς δικαίου; Πώς, κυρίως, γίνεται με αδιαπραγμάτευτη την αξία της ανθρώπινης ζωής;

Ο Ερντογάν ακολουθεί πολιτική αντάξιά του: εξάρθρωση της δημοκρατίας, πολεμικές επιχειρήσεις που γεννούν πρόσφυγες, εργαλειοποίηση των ανθρώπων αυτών για να αποκομίσει οφέλη. Η ΕΕ, ακέφαλη και πολυδιασπασμένη, αναιρεί κάθε έννοια κοινοτικής αλληλεγγύης και σεβασμού σε αρχές ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τεκμήρια ακλόνητα η εμπλοκή χωρών στον πόλεμο της Συρίας, το εμπόριο όπλων, η υποκρισία στο προσφυγικό.

Σε αυτό το περιβάλλον καλούμαστε να σταθούμε όρθιοι. Να προστατεύσουμε την εθνική μας κυριαρχία χωρίς να χαθούν αξίες που νοηματοδοτούν αυτή την κυριαρχία. Να αντιμετωπίσουμε το τέρας του ανθρωποφάγου γεωπολιτικού κυνισμού χωρίς να γίνουμε σαν αυτό.   Η χώρα αντιμετωπίζει μια εξαιρετικά δύσκολη συνθήκη. Δεν αντιμετωπίζει όμως ούτε πόλεμο ούτε εισβολή. Εισβολή ήταν ο Αττίλας το ’74. Πόλεμο είχαμε το ’40. Απέναντί μας δεν έχουμε μεραρχίες. Έχουμε απελπισμένους ανθρώπους. Η εργαλειοποίηση της απελπισίας τους ασκεί βεβαίως αποσταθεροποιητική πίεση. Θεμιτό να αντιδράσουμε για να αποτρέψουμε την αποσταθεροποίηση.

Εν προκειμένω, η αντίδραση είναι προβληματική για τρεις λόγους. Πρώτον, θέτει εν αμφιβόλω τις αρχές της δικαιοσύνης, της αλληλεγγύης, της αξιοπρέπειας. «Ούτε η σύμβαση του 1951 που σχετίζεται με το καθεστώς των προσφύγων ούτε η νομοθεσία της Ε.Ε για τους πρόσφυγες προσφέρουν τη νομική βάση για την αναστολή υποδοχής αιτήσεων ασύλου» τόνισε η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ.   Πρόσφυγες ή μετανάστες δικάζονται σε 4 χρόνια φυλάκιση χωρίς αναστολή και 10.000 ευρώ ποινή για παράνομη είσοδο στη χώρα. Διενεργούνται παράνομες βίαιες επαναπροωθήσεις προσφύγων ή μεταναστών.

Δεύτερος λόγος: η αντίδραση είναι μακροπρόθεσμα αναποτελεσματική.  Ενώ δηλώνουμε ότι η κοινή δήλωση ΕΕ-Τουρκίας είναι νεκρή, συνεχίζουμε να στοιβάζουμε κόσμο στα νησιά. Στο όνομα μιας νεκρής δήλωσης βάζουμε μπουρλότο στην κοινωνική συνοχή.   Τρίτος λόγος: η χώρα γίνεται Αλαμπάμα του ’60. Περιπολίες αυτόκλητων ένοπλων εθνοφρουρών. Μιλίτσιες που κάνουν κυνήγι κεφαλών. Τάγματα εφόδου και ξυλοδαρμοί όσων αποκλίνουν της «εθνικής γραμμής». Στοχοποίηση δημοσιογράφων και «φίλων των μεταναστών». Ρητορική μίσους, εθνικιστικά παραληρήματα από κυβερνητικούς βουλευτές.

Οι νησιώτες που έβριζαν και απειλούσαν γυναικόπαιδα στη βάρκα δεν ήταν μεμονωμένη ψυχοπαθολογία. Τα push backs από το λιμενικό δεν είναι υπερβάλλων ζήλος. Το λιντσάρισμα φωτορεπόρτερ δεν είναι «ξέσπασμα αγανάκτησης των κατοίκων». Είναι εκφασισμός της κοινωνίας. Η αφαίρεση της ανθρώπινης ιδιότητας από τον «άλλο», πριν χαρακτηριστεί εχθρός, είναι το πρώτο βήμα του φασισμού. Στον κυρίαρχο λόγο δεν έχουμε πια πρόσφυγες, έχουμε «ορδές, απολίτιστους, ασύμμετρη απειλή, ποινικούς στα σύνορα». Όσοι τα λένε, βουλευτές, δημοσιογράφοι, παπάδες, παίζουν το παιχνίδι του Ερντογάν. Εξυπηρετούν το εμπόριο φόβου και την αποσταθεροποίηση. Ο Ενρτογάν πουλάει, οι ομιλούσες κεφαλές αγοράζουν και μας μεταπωλούν.

Ακούω τον αντίλογο; «Τι προτείνεις; Ποια είναι η λύση;» Κατ’ αρχήν, όποιος τάζει λύση λέει ψέματα. Το έκανε η κυβέρνηση προεκλογικά και βλέπουμε πού κατέληξε. Κλωνοποίησε Μουτζούρηδες. Αναζητούμε τρόπους διαχείρισης. Ούτε ανοιχτά σύνορα, ούτε να τους πνίγουμε στον Έβρο ή στο Αιγαίο. Είναι εύκολο; Όχι. Είναι το μόνο βιώσιμο. Και να είμαστε καθαροί. Αν το δίλημμα είναι αποτροπή με κάθε μέσο ή ανθρώπινες ζωές, η απάντηση είναι ανενδοίαστα υπέρ της ζωής.

Αυτό σημαίνει διαχείριση της ανθρωπιστικής κρίσης που ενσκήπτει. Σημαίνει καμπς στην ενδοχώρα. Όχι κλειστά κέντρα, είναι η πιο αδιέξοδη και ανεφάρμοστη επιλογή. Σημαίνει αίτημα διεθνούς συνδρομής. Άμεση απεμπλοκή από το δόγμα του εγκλωβισμού στα νησιά. Μετεγκατάσταση σε όλη την Ελλάδα. Οι αριθμοί το επιτρέπουν και το επιβάλλουν. Σημαίνει διεθνοποίηση του προβλήματος, πρωτοβουλίες, παζάρεμα, πιέσεις, εκβιασμούς. Με αμφίβολα φυσικά αποτελέσματα.

Από την άλλη, ίσως κλονιστεί η ευρωπαϊκή αταραξία με τα νέα δεδομένα.   Ο χρόνος, βέβαια, είναι εναντίον μας. Ακόμα κι αν υπάρξουν βελτιώσεις στο ευρωπαϊκό πλαίσιο, θα είναι μικρότερες και πιο αργές του επιθυμητού. Άρα η κυβέρνηση πρέπει να πει την αλήθεια στον κόσμο, όχι παραμύθια. Πρέπει να εμπνεύσει ασφάλεια και ένα μήνυμα αλληλεγγύης. Όχι να καλλιεργεί τον φόβο και το μίσος. Πρέπει να καταστείλει όσους «παίρνουν τον νόμο στα χέρια τους». Όχι να τους ενθαρρύνει.

Κυρίως: πρέπει να δούμε τι θα κάνουμε με όσους ανθρώπους είναι εδώ και όσους θα έρθουν. Γιατί θα έρθουν. Η χώρα δεν αντέχει να πνίγει ή να πυροβολεί ανθρώπους στα σύνορα. Αλλά να σας πω ένα μυστικό; Θα έρθουν ακόμα κι αν η χώρα πνίγει ή πυροβολεί. Έχουμε μπροστά μας διμέτωπο αγώνα. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε συντεταγμένα τον επιθετικό κυνισμό του Ερντογάν. Πρέπει ταυτόχρονα να πατήσουμε το φίδι του εθνικισμού και του ρατσισμού. Όσο επικίνδυνος είναι ο ένας, άλλο τόσο κι ο άλλος. Αν ο ρατσισμός πάρει κεφάλι, ο Ερντογάν θα έχει καταφέρει το στόχο του. Αυτή πρέπει να είναι η «εθνική γραμμή», η μόνη στην οποία μπορούμε να συνταχθούμε: να μην καταντήσουμε μια χώρα για την οποία ντρεπόμαστε.