Transit σπίτια

γράφει ο Βαγγέλης Γέττος   

Από την πρώτη μέρα του εγκλεισμού, παρακολουθώ στα social media μία μανιώδη και εμμονική ανάρτηση tips, συμβουλών, αρθρογραφίας, tutorials για το πώς να αξιοποιηθεί ο εν πολλοίς ελεύθερος χρόνος στο σπίτι. Η θεματολογία της συγκεκριμένης τάσης καταλαμβάνει κάθε είδος επιστητού και ανθρώπινης λειτουργίας: από το πώς να διαχειριστείς (sic) τα παιδιά σου και τί να κάνεις αν η εργασία σου έχει μειωθεί μέχρι του πώς να αντιμετωπίσεις την ενδοοικογενειακή βία και την διαδικτυακή παραπλάνηση και παρενόχληση των παιδιών που -προφανώς- αυξάνονται.

Δεν μπορώ να κλείσω τα μάτια στην αδήριτη ανθρώπινη ανάγκη για επικοινωνία εν μέσω της επιβολής ενός καθεστώτος αναγκαστικής κοινωνικής αποξένωσης. Προσπαθώ να φανταστώ τί θα συνέβαινε αν «έπεφταν» για 2-3 μέρες τα κοινωνικά δίκτυα από υπερφόρτωση. Ή, σκεπτόμενος κινηματογραφικά,  από την κακόβουλη ενέργεια κάποιου παρανοϊκού χάκερ που θέλει να εντείνει την ανθρώπινη απόγνωση. Αλλά ας μην δίνω ιδέες.

Τι ήταν όμως τα σπίτια των ανθρώπων του μεταμοντέρνου καπιταλισμού μέχρι την ημέρα που όλοι κλειστήκαμε σε αυτά; Τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, η περίοδος όπου στην ονομαστική γιορτή του πατέρα σου ερχόταν όποιος ήθελε, έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Τα παιδιά, από μικρή ηλικία, ήταν απόντα μέχρι αργά το βράδυ που επέστρεφαν εξουθενωμένα από τα φροντιστήρια. Το ίδιο και οι γονείς τους μετά από 10ωρη ή 12ωρη εργασία. Τα καταναλωτικά προϊόντα από τα super markets συνυπήρχαν επί ίσοις όροις με τους ανθρώπους. Τα μικρότερα παιδιά, με ένα tablet στο χέρι και άπειρες ώρες αποχαύνωσης, ζούσαν σαν ηλεκτρικές σκούπες, κάπου μέσα στο διαμέρισμα: κάποια στιγμή έπρεπε να τα ενεργοποιήσεις για να φάνε ή να κοιμηθούν. Τα super market θεάματος όπως το Netflix ήταν εκεί για να επιτείνουν την αίσθηση του transit zone μέχρι το επόμενο πρωί. Το delivery και η κακή διατροφή απ’ έξω, ελλείψει χρόνου και κουράγιου, αποτελούσε μια ακόμα παράμετρο που συμπλήρωνε αυτόν το περίεργο ιμπρεσιονιστικό πίνακα όπου η παρουσία των ανθρώπων ήταν περαστική. Όπου η απουσία ακόμα και τη στιγμή της παρουσίας ήταν κυρίαρχη.  Οι άνθρωποι είχαμε αρχίσει να μοιάζουμε με εξαρτήματα του σπιτιού μας.

Τώρα, ο/η γονιός άρχισε να αναρωτιέται πώς παίζεις με ένα παιδί. Ίσως να καλείται να το κάνει για πρώτη φορά για τόσο μεγάλη διάρκεια. Ο εργένης άρχισε να αναζητά tips για θετικότερη ψυχολογία. Η γιάπισσα που δεν μπορεί να φέρει την οικιακή βοηθό πρέπει τώρα να μαγειρεύει αυγά τηγανητά. Και τα ποστάρει λες και είναι αστακομακαρονάδα. Το fit freak άρχισε να παχαίνει απότομα και δεν σκέφτεται μια μοναχική βόλτα ή τρέξιμο στο βουνό αλλά πώς το σπίτι θα γίνει ένα φανταστικό γυμναστήριο με φανταστικούς εικονικούς instructors. Το golden boy ή girl που «δεν του/της αρέσουν τα βιβλία», το ’ριξε στον Κοέλιο για να μην σταματήσει να νιώθει «πολεμιστής του φωτός».

Ναι, μιλάω με στερεότυπα αλλά αυτά φρόντισαν από μόνα τους να δημιουργηθούν εδώ και πολύ καιρό. Είμαστε οι ίδιοι που φτιάξαμε σπιτικά μόνο και μόνο σαν γκρίζες ζώνες μεταξύ εργάσιμων ημερών. «Ο ελεύθερος χρόνος, επειδή δεν έχει ανεξάρτητη αξία, θεωρείται περιττός όταν φτάνει πιο πέρα από την ανανέωση της ενέργειας που σπαταλιέται από την εργασία, εκτός κι αν χρησιμοποιηθεί για να προετοιμάσει τους ανθρώπους για την εργασία.», έγραφε ο Μαξ Χορκχάιμερ, ο επιφανής εκπρόσωπος της σχολής της Φρανκφούρτης, το 1941[1].

Την επόμενη φορά λοιπόν που κάποιος/α γνωστός/ή μας γονιός παραπονεθεί για το ότι τα παιδιά του/της δεν τον/την αφήνουν σε ησυχία, ας μην πάμε μακριά. Δεν χρειάζονται νέο-μαρξιστές για να του/της εξηγήσουμε ότι ούτε ο καπιταλισμός, ούτε η κατανάλωση, ούτε η εργασία θα διαρκέσουν αιώνια. Ας τους παραπέμψουμε στους αποκλεισμένους γονείς στη Γάζα, στο Ιντλίμπ της Συρίας, στη Μόρια, στην Λαμπεντούζα. Αυτοί ξέρουν.

[1] Τέχνη και μαζική κουλτούρα, Αντόρνο, Λόβενταλ,Μαρκούζε, Χορκχάιμερ, Εκδόσεις Ύψιλον, 1984