Μοναξιά

«Ποτέ άλλοτε οι στέγες  των σπιτιών των ανθρώπων δεν ήταν τόσο κοντά η μία στην άλλη, όσο είναι σήμερα. Και ποτέ άλλοτε οι καρδιές των ανθρώπων δεν ήταν τόσο μακριά η μία από την άλλη, όσο είναι σήμερα» αναφέρει ο Αντώνης Σαμαράκης στην υπέροχη συλλογή διηγημάτων του «Ζητείται ελπίς».

Οικονομική κρίση, ανεργία, μελλοντική αβεβαιότητα, κακομεταχείριση, απόρριψη ή εκμετάλλευση από άλλους ανθρώπους, απόμακρες ανθρώπινες σχέσεις και ερωτικές απογοητεύσεις είναι μερικοί από τους βασικούς προβληματισμούς ενός ατόμου στην σημερινή κοινωνία που οδηγούν στο μονόδρομο… της μοναξιάς. Έτσι λοιπόν, φτάνουμε σε ένα φαινόμενο που πολλοί επιστήμονες, θεολόγοι, κοινωνιολόγοι, πολιτικοί επιστήμονες κατά καιρούς έχουν περιγράψει και δεν είναι άλλο από την απομόνωση. Όταν το μέλλον ακούγεται τόσο ζοφερό, αλλά πάνω απ’ όλα τόσο αβέβαιο, όλοι αναγκάζονται να κοιτάξουν την «καμπούρα» τους. Κανείς δε θέλει, αλλά και δεν μπορεί πια να ασχοληθεί με τους άλλους. Η φράση τού Αντώνη Σαμαράκη αποτελεί την πεμπτουσία αυτού που βιώνουμε…

Και λέω λοιπόν, η ευτυχία των ανθρώπων έχει συστατικά. Τουλάχιστον αυτά που ξέρουμε και όλοι προσπαθούμε να έχουμε είναι τα αυτονόητα: φαγητό, δουλειά, ένα σπίτι και πάνω απ’ όλα υγεία, την οποία αν ο καλός Θεός αποφασίσει να μας τη χαρίσει απλόχερα, έχει καλώς. Διαφορετικά, τρέχα γύρευε…

Ας επικεντρωθούμε, όμως, στη μοναξιά αλλά για ποια απ’ όλες; Τη μοναξιά που βιώνουμε από την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου μας και του κενού που δημιουργείται μέσα μας; Την αντικειμενική μοναξιά τού μόνου χωρίς παρέες και χωρίς σχέση;  Ή την ακόμα πιο αντικειμενική μοναξιά του άστεγου στην Καμάρα που ψάχνει αποφάγια και απομεινάρια καφέ στα σκουπίδια; Κακά τα ψέματα η πιο βαριά μοναξιά είναι αυτή του άστεγου. Ευτυχώς που μπορούμε να την προσεγγίσουμε μόνο φιλολογικά και με μια μικρή μόνο αίσθηση συμπόνιας. Είναι γεγονός πως η σημερινή γενιά αποτελεί τη γενιά του «τα έχω όλα», επαναπαυόμενη στα εισοδήματα των γονιών και στη θαλπωρή της οικογενειακής εστίας, χωρίς να κυνηγά τα όνειρά της και να θέτει στόχους που είναι ικανή να πετύχει.

Από την άλλη, υπάρχουν άνθρωποι που ενώ δε συναναστρέφονται συχνά ή σε βάθος με άλλους ανθρώπους, δε νιώθουν μοναξιά. Και άλλοι που ακόμα και ανάμεσα σε αμέτρητο κόσμο νιώθουν μελαγχολία και εγκατάλειψη. Υπάρχουν άνθρωποι που νιώθουν μοναξιά συνέχεια και άλλοι που τη νιώθουν περιστασιακά, επειδή π.χ. δεν έχουν κάποιο σύντροφο. Άνθρωποι που θέλουν να είναι μοναχικοί και άλλοι που ενώ προσπαθούν να επικοινωνούν με άλλους ανθρώπους και να μοιράζονται τη ζωή  μαζί τους, δεν τα καταφέρνουν και καταλήγουν μόνοι.

«Δεν έχω χρόνο, δουλεύω πολλές ώρες, έχω μια καριέρα να φροντίσω, έχω πολλές υποχρεώσεις, έχω να πληρώσω δόσεις για τηλεοράσεις, βίντεο, κομπιούτερ, για να πάρω αυτοκίνητο -που όμως δεν μπορώ να το χρησιμοποιήσω για να συναντήσω φίλους και συγγενείς γιατί οι αποστάσεις είναι μεγάλες και έχει και πολλή κίνηση- οι άνθρωποι με απογοητεύουν, υπάρχει πολλή κακία στον κόσμο κ.τ.λ.», μας αναφέρει η Βάσω Αραβατζόγλου, καθηγήτρια στο 2Ο Γενικό Λύκειο Νεάπολης και μητέρα τριών παιδιών. Κάπως έτσι, οι άνθρωποι δημιουργούν ένα φρούριο μοναξιάς γύρω τους, κλείνοντας απ’ έξω οποιονδήποτε θα μπορούσε να τους δώσει χαρά ή να μοιραστεί μαζί τους τις όμορφες στιγμές της ζωής. Η κατάσταση αυτή με τα χρόνια διαιωνίζεται και καταλήγει σήμερα η κατάθλιψη να αποτελεί τη μεγαλύτερη μάστιγα του αιώνα. Ένας μοναχικός άνθρωπος στα όρια της κατάθλιψης, λοιπόν, νιώθει πόνο, χαμό, ακόμα και μίσος. Κάποιοι μάλιστα έχουν δηλώσει μηδενικά αισθήματα, μούδιασμα, απάθεια για ό, τι συμβαίνει γύρω τους. Και κάποιοι άλλοι ότι νιώθουν πως δεν έχουν τον έλεγχο της μοναξιάς τους.

Πώς αντιμετωπίζεται, όμως, η μοναξιά; Οι επιστήμονες λένε, πως οι άνθρωποι που λόγω της μοναξιάς έχουν φτάσει στα όρια της κατάθλιψης «βυθίζονται» σε έναν αυτοκαταστροφικό τρόπο ζωής. Κάποιοι δημιουργούν έναν φανταστικό φίλο ή εραστή που νομίζουν πως αν περιμένουν ή αν κυνηγήσουν κάποτε θα έρθει. Άλλοι κλαίνε συχνά, αποσύρονται από την κοινωνική ζωή, θέλουν συνέχεια να είναι μόνοι, να κοιμούνται, παρατάνε τον εαυτό τους εντελώς. Ακόμα χειρότερα, κάποιοι μοναχικοί άνθρωποι αποκρύβουν τα συναισθήματά τους από τους γύρω τους και μπορεί ακόμα να έχουν τάσεις αυτοκτονίας. Ενώ κάποιοι άλλοι, λιγότερο ίσως αυτοκαταστροφικοί, επιχειρούν να βρουν ανακούφιση στη θρησκεία.

Η έλλειψη κοινωνικών σχέσεων όχι μόνο προκαλεί δυστυχία αλλά μπορεί να βλάψει τη σωματική και νοητική υγεία κάποιου, σύμφωνα με επιστημονική έρευνα του Πανεπιστημίου του Σικάγο. Είναι μάλιστα τόσο βλαβερή για την υγεία όσο το κάπνισμα ή η παχυσαρκία, αφού αυξάνει την πίεση του αίματος, το επίπεδο του άγχους (την ορμόνη του στρες «κορτηζόλη» δηλαδή), εξασθενεί το ανοσοποιητικό σύστημα και αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης Αλτσχάιμερ, κατάθλιψης και αϋπνίας. Παράλληλα, μειώνει τα επίπεδα θέλησης και επιμονής και υποθάλπει έτσι την ικανότητα κάποιου να ακολουθεί έναν υγιεινό τρόπο ζωής.

Εν κατακλείδι, σε μία κοινωνία όπου το απλό «καλημέρα» έχει λησμονηθεί από τους ανθρώπους, η χειρονομία μιας αγκαλιάς θεωρείται ξενική, οποιαδήποτε έκφραση αγάπης ή συμπάθειας αποτελεί ταμπού. Σ’ αυτή, λοιπόν, την κοινωνία αναπολούμε τα λόγια του Γιάννη Ρίτσου στη Σονάτα του Σεληνόφωτος : «Τὸ ξέρω πὼς καθένας μοναχὸς πορεύεται στὸν ἔρωτα, μοναχὸς στὴ δόξα καὶ στὸ θάνατο. Τὸ ξέρω. Τὸ δοκίμασα. Δὲν ὠφελεῖ. Ἄφησέ με νἄρθω μαζί σου».

Αθανάσιος Παληαναστάσης    

http://pacific.jour.auth.gr