Βλάχοι, Καραγκούνηδες, Αρβανίτες και άλλοι πληθυσμοί που διαμόρφωσαν τη νεότερη Ελλάδα

Του Αντώνη Ρηγόπουλου

Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Δημήτρης Σταματόπουλος εξηγεί στο Sputnik ποιες ήταν οι βασικές εθνοτικές ομάδες που συνδιαμόρφωσαν το νεότερο ελληνικό έθνος.

Βλάχοι, Αρβανίτες, Καραμανλήδες και Τουρκοκρητικοί. Ο ελλαδικός χώρος, μεταξύ των άλλων, μπορεί να ιδωθεί και ως ένα τεράστιο πεδίο κοινωνιολογικής και εθνογραφικής ανάλυσης χάρη στους ιδιαίτερους πληθυσμούς που έχουν διαμορφώσει το σύγχρονο ελληνικό έθνος μετά την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Ο καθηγητής Βαλκανικής και ύστερης Οθωμανικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Δημήτρης Σταματόπουλος, μίλησε στο Sputnik και εξηγεί με αδρές γραμμές, το πώς διαμορφώθηκε η σύγχρονη ελληνική συνείδηση, αναφέρεται στους πληθυσμούς, τις εθνοτικές ομάδες που συνυπήρξαν εδώ, τα οθωμανικά κατάλοιπα, αλλά και τον ρόλο των θρησκείας σε όλη αυτή τη διαδικασία.

Oι εθνοτικές ομάδες της νεότερης και σύγχρονης Ελλάδας

Όπως εξηγεί ο κ. Σταματόπουλος ερωτώμενος σχετικά με τις διαφορετικές πληθυσμιακές ομάδες που συναντώνται στην Ελλάδα, τονίζει ότι κάθε μία από αυτές έχει τα δικά της χαρακτηριστικά, τονίζοντας ότι «θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί για το πώς περιγράφουμε την ιστορία της και τις ιδιαιτερότητές της».

«Οι Σαρακατσάνοι και οι Βλάχοι για παράδειγμα θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν νομαδικές υπερτοπικές, ίσως και διεθνικές ομάδες, υπό την έννοια ότι είναι διασπαρμένοι σε όλα τα Βαλκάνια», τονίζει ο κ. Σταματόπουλος, εξηγώντας ότι «πρόκειται ασφαλώς για γλωσσοεθνοτικές ομάδες μιας προνεοτερικής εποχής που εγκλωβισμένες ποια μέσα στον κόσμο των εθνικών συνόρων κατέληξαν να αποτελούν αντικείμενο υποχρεωτικής εθνικοποίησης».

Παράλληλα εξηγεί ότι «οι  Καραμανλήδες είναι μια άλλη ιστορία, είναι οι τουρκόφωνοι ορθόδοξοι της Ανατολίας, της Μ. Ασίας, οι οποίοι αντηλάγησαν και ήρθαν στην Ελλάδα υποχρεωτικά επειδή ήταν χριστιανοί ορθόδοξοι, μολονότι η μεγάλη πλειοψηφία από αυτούς δεν γνώριζε ελληνικά».

Στο ίδιο πλαίσιο, αναφερόμενος στον πληθυσμό των Αρβανιτών, σημειώνει ότι πρόκειται για αλβανόφωνους «οι οποίοι συμμετέχουν και οι ίδιοι στην επαναστατική διαδικασία και στη διαμόρφωση του κράτους σαν αναπόσπαστο κομμάτι αυτής της κοινωνίας». Από την άλλη, σημειώνει ότι «οι Καραγκούνηδες είναι πληθυσμός της πεδινής Θεσσαλίας» και σημειώνει ότι το «από πότε έχει και τι σημαίνει το όνομα αυτό είναι ένα μεγάλο φιλολογικό ζήτημα».

Παράλληλα, είναι χρήσιμο να αναφερθεί το γεγονός ότι σε αυτές τις ομάδες θα πρέπει να προσθέσουμε και τις τρεις μεγάλες μειονοτικές ομάδες που υπήρξαν στον ελλαδικό χώρο καθώς, όπως τονίζει ο καθηγητής «το εθνικό κράτος από τη στιγμή που εγκαθιδρύεται παράγει την έννοια της μειονότητας».

Σε αυτές περιλαμβάνονται «οι Αλβανοί Τσάμηδες στη Θεσπρωτία που εκδιώχθηκαν στην εποχή της κατοχής», οι «σλαβόφωνοι του κεντρομακεδονικού και του ελληνικού βόρειου μακεδονικού χώρου […] που αναγκάστηκε να φύγει από την Ελλάδα μετά το 1949 είτε σε χώρες όπως η Αυστραλία και ο Καναδάς, είτε στην άλλη πλευρά των συνόρων ειδικά μετά την ίδρυση της Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας από τον Τίτο», και η μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης που αποτελείται από τρεις εθνογλωσσικές ομάδες: τους τουρκογενείς, τους Πομάκους και τους Ρομά.

Οι παραδοσιακές διάλεκτοι που είναι ακόμη «ζωντανές»

Απαντώντας σχετικά με το αν και πότε σταμάτησαν να μιλιούνται οι παραδοσιακές διάλεκτοι όλων αυτών των ομάδων, ο καθηγητής του τμήματος Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών σημειώνει ότι «είναι σχετικό το αν σταμάτησαν οι διάλεκτοι των ομάδων αυτών να μιλιούνται».

«Τα βλάχικα για παράδειγμα, σε βλαχοχώρια της Πίνδου κλπ., η γλωσσική αυτή παράδοση είναι ζωντανή τουλάχιστον εντός οικίας», δηλώνει ο κ. Σταματόπουλος.

Εξηγεί, βεβαίως, ότι είναι επόμενο η χρήση των διαλέκτων αυτών να ατονεί σταδιακά καθώς περνούν τα χρόνια. «Αν αυτό έχει αρχίσει σιγά σιγά να εκλείπει έχει να κάνει με το επίπεδο μόρφωσης των νεότερων γενιών, την αστικοποίησή τους, από το ότι φεύγουν από την παλιά παραδοσιακή οικία», σημειώνει.

Μάλιστα, τονίζει ότι «αν εξαιρέσουμε την περίπτωση των σλαβοφώνων της Μακεδονίας δε θα έλεγα ότι υπήρξε κάποια περίπτωση σκληρής κατασταλτικής πολιτικής του ελληνικού κράτους απέναντι σε τέτοιου είδους εθνοτικές ομάδες να μη μιλούν τη γλώσσα τους». «Δε θα λέγαμε ότι στην περίπτωση των Αρβανιτών ή των βλαχοφώνων υπήρξε κάποια κατασταλτική πολιτική. Στην περίπτωση των σλαβοφώνων όμως σίγουρα υπήρξε. Όχι τόσο στα χρόνια του ’20 και του ’30, αλλά στα χρόνια του Μεταξά και φυσικά στη μετεμφυλιακή περίοδο», διευκρινίζει.

Ανταγωνισμοί και συμμαχίες με φόντο το οθωμανικό σαράι

Αναφερόμενος στο εάν υπήρχαν ανταγωνισμοί μεταξύ όλων αυτών των πληθυσμών, ο Δημήτρης Σταματόπουλος σημειώνει ότι «η πολυεθνική οθωμανική πραγματικότητα δεν ήταν ασφαλώς ειδυλλιακή. Είχαμε να κάνουμε με αντιπαραθέσεις και ανταγωνισμούς μεταξύ των εθνοτικών ομάδων που κατοικούσαν στην οθωμανική αυτοκρατορία».

Από την άλλη πλευρά όμως, η ίδια η πραγματικότητα φαίνεται πως δημιουργούσε και συμμαχίες. «Οι Βλάχοι ήταν πάντα μια εθνογλωσσική ομάδα που θα λέγαμε ότι τα κέρδη από τον ποιμενικό τρόπο ζωής τα επένδυε σε έναν αστικό τρόπο ζωής. Για τον λόγο αυτό, Βλάχοι και Έλληνες κυριαρχούσαν στα αστικά κέντρα από τη Θεσσαλία και πάνω», εξηγεί ο καθηγητής. «Αυτό έκανε τους Βλάχους να είναι πάντα πολύ πιο κοντά στους Ρωμιούς, τους Έλληνες δηλαδή, σε σχέση με τους Σλάβους. Έτσι στη μεγάλη αντιπαράθεση των Ελλήνων και των Βουλγάρων στα τέλη του 19ου, αρχές του 20ου αιώνα, θα λέγαμε ότι με καθαρό τρόπο οι Βλάχοι έπαιρναν το μέρος των Ελλήνων», συμπληρώνει.

Μάλιστα τονίζει ότι ακόμη και όταν τα πράγματα άλλαξαν λόγω του «κουτσοβλαχικού ζητήματος» και την προσπάθεια της Ρουμανίας να δημιουργήσει θέμα μειονοτήτων, οι Βλάχοι, «ως ιθαγενής πληθυσμός θα λέγαμε ότι είχαν επιλέξει μεταξύ των δύο αντιπάλων. Αυτό θα μπορούσε να το δει κανείς και σε άλλες περιπτώσεις».

Ωστόσο, όπως σημειώνει, η πολυπολιτισμική Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν ήταν ιδανική. Υπήρχε, όπως αναφέρει ο κ. Σταματόπουλος, «οικονομικός ανταγωνισμός Ελλήνων και Αρμενίων στην Κωνσταντινούπολη, ή οικονομικός ανταγωνισμός Ελλήνων και Εβραίων στη Θεσσαλονίκη, πριν η Θεσσαλονίκη ενσωματωθεί στο ελληνικό κράτος». Σχολιάζει μάλιστα ότι όλα αυτά σε έναν βαθμό είναι φυσιολογικά, καθώς «δε μιλάμε για ειδυλλιακές πολυπολιτισμικές κοινωνίες όπως τις καταλαβαίνουμε σήμερα.

Σταυρός και Ημισέληνος: Οι χριστιανικοί πληθυσμοί της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η σχέση τους με την Ελλάδα

Από τη συζήτηση για τους πληθυσμούς της ελληνικής επικράτειας δε θα μπορούσαν να λείπουν και οι αναφορές στους χριστιανικούς πληθυσμούς που ζούσαν στην Τουρκία και τους αντίστοιχους μουσουλμανικούς που ζούσαν στην Ελλάδα.

«Το βασικό κριτήριο της υποχρεωτικής ανταλλαγής που επέβαλε η συνθήκη της Λωζάννης ήταν το θρησκευτικό. Δηλαδή οι μουσουλμάνοι του ελληνικού χώρου θα έπρεπε να μεταναστεύσουν, ακόμη και αν ήταν ελληνόφωνοι», εξηγεί ο κ. Σταματόπουλος.

Ο καθηγητής φέρνει ως παράδειγμα την περίπτωση των ελληνόφωνων μουσουλμάνων Κρητών, «αυτούς που λέμε “Τουρκοκρητικούς”. Δεν γνώριζαν τουρκικά, μιλούσαν ελληνικά. Αλλά αναγκάστηκαν να πάνε στην  άλλη πλευρά του Αιγαίου επειδή το κριτήριο ήταν θρησκευτικό. Το ίδιο και με τους ελληνόφωνους μουσουλμάνους της Κοζάνης, τους περίφημους Βαλαάδες, οι οποίοι επίσης αναγκάστηκαν να πάνε από την άλλη πλευρά. Από τη Μικρά Ασία τουρκόφωνοι Πόντιοι, ή τουρκόφωνοι Καραμανλήδες, ήρθαν από αυτή την πλευρά του Αιγαίου», σημειώνει χαρακτηριστικά ο καθηγητής.

Μάλιστα, όπως εξηγεί, «Το θρησκευτικό κριτήριο της Λωζάνης είχε να κάνει με τον τρόπο που η Οθωμανική Αυτοκρατορία κατένειμε τους πληθυσμούς της. Δηλαδή, ακόμη και μέχρι αργά, στην Οθωμανική αυτοκρατορία δεν αναγνωρίζονταν εθνοτικές ομάδες, αλλά μόνο θρησκευτικές κοινότητες». «Κάποιες από τις θρησκευτικές κοινότητες ασφαλώς ήταν πολυεθνικές, όπως το Ρουμ Μιλέτ, το ρωμέικο, ορθόδοξο μιλέτι δηλαδή, το οποίο άρχισε σιγά σιγά να διασπάται εσωτερικά από τον 19ο αιώνα», σημειώνει.

Το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό φαίνεται πως αποτελεί και σημαντικό στοιχείο για τους ίδιους τους λαούς που βρίσκονταν υπό την Οθωμανική κυριαρχία. «Επειδή στην Οθωμανική αυτοκρατορία είχαν αυτό το κριτήριο, και οι λαοί που της αντιπαρατέθηκαν, εμείς οι Έλληνες, οι Βούλγαροι, οι Σέρβοι, πολλές φορές ανήγαγαν τον αγώνα τους εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε ένα ζήτημα θρησκευτικό. Ο σταυρός και η ημισέληνος», τονίζει συγκεκριμένα ο κ. Σταματόπουλος.

Έθνος, Θρησκεία και ελληνικότητα: Ο προσδιορισμός της εθνικής ταυτότητας

«Το θρησκευτικό συμπλέκεται με το εθνικό», δηλώνει για την περίπτωση της διαμόρφωσης της ελληνικής εθνικής συνείδησης ο Δημήτρης Σταματόπουλος.

«Έχεις να κάνεις με μια πολυεθνική αυτοκρατορία που κατανέμει πληθυσμούς με βάση το θρησκευτικό κριτήριο τα εθνικά κινήματα της απαντούν με τον ίδιο τρόπο, οπότε μέχρι και τον 20 αιώνα το θρησκευτικό κριτήριο παραμένει πολύ σημαντικό για τον προσδιορισμό και της εθνικής ταυτότητας», τονίζει.

«Το ότι η θρησκεία έπαιξε ρόλο ιστορικά δεν μπορεί κανείς να το αμφισβητήσει. Όχι με την έννοια που το αντιλαμβανόταν η παραδοσιακή ιστοριογραφία, δηλαδή ότι η εκκλησία υπήρξε η κιβωτός του Γένους», σημειώνει ο κ. Σταματόπουλος, διευκρινίζοντας τη θέση του: «Σήμερα γνωρίζουμε ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο για να επιβιώσει αποτελούσε κομμάτι του Οθωμανικού κρατικού μηχανισμού. Οι διορισμοί των Πατριαρχών εξαρτώνταν από τη βούληση των Σουλτάνων».

Από την άλλη όμως, η χρήση της ελληνικής γλώσσας από τους κληρικούς και από τους εμπόρους ήταν εξαιρετικά σημαντική.

«Η ελληνοφωνία του εμπόρου και του κληρικού, μέσα στο χριστιανικό μιλλέτι έπαιξε σημαντικό ρόλο σε αυτή την πορεία της εθνικοποίησης», εξηγεί ο καθηγητής.

«Η ελληνοφωνία (στο Ρουμ Μιλλέτ) έπαιζε σημαντικό ρόλο τόσο λόγω του κλήρου, όσο και εξ’ αιτίας των εμπόρων και των μεγάλων δικτύων μετανάστευσης που είχαν οργανώσει από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στην Κεντρική Ευρώπη, στην Οδησσό, την Αλεξάνδρεια, ή τις πόλεις της Ιταλίας και τη Μασσαλία» σημειώνει πιο συγκεκριμένα.

Ωστόσο, ο κ. Σταματόπουλος εξηγεί ότι και εντός της χριστιανικής αυτής γεωγραφικής περιοχής διαμορφώθηκαν ανταγωνισμοί και ιεραρχίες μεταξύ των βαλκανικών λαών στους οποίους οι Έλληνες κυριάρχησαν πολιτισμικά. Έτσι τον 19ο αιώνα οι βαλκανικοί πληθυσμοί θεώρησαν ως απειλή και τους Έλληνες.

Πηγή: sputniknews.gr    

Δες τι βλέπεις

Γράφει η   ΝόραΡάλλη

Ο τίτλος είναι δανεικός. Δανεικός και κινηματογραφικός. Στο τέλος αυτού του κειμένου, θα τον γυρίσω πίσω. Βασικά, θα τον στείλω από κει που 'ρθε -στην κυριολεξία, καθώς ανήκει στο 59ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου που ολοκληρώνεται αύριο στη Θεσσαλονίκη.

Είναι και αυτός ένας θεσμός. Και μάλιστα λιμανίσιος. Και ως τέτοιος, δεν μπορεί, κάτι περισσότερο θα ξέρει, οπότε και τον εμπιστεύομαι και τον αντιγράφω. Και ιδού τώρα, σε αυτές τις γραμμές, μια μικροαστή (και σίγουρα διόλου «λιμανίσια»), σαν του λόγου μου, να προσπαθεί να καταλάβει τι κοιτάνε τα ματάκια της όταν βλέπει. Κι αν είδαν κι είδαν τα στραβά μου αυτή την εβδομάδα...

Βασικά, κοιτούσα ένα νεαρό αγόρι κάτι να λέει δίπλα σε έναν μουσάτο γηραιό κύριο, που κάτι περίεργα έλεγε για το πόσο φτωχή είναι η Εκκλησία (!). Μιλούσαν μια ο ένας μια ο άλλος, και 'γώ το μόνο που περίμενα ν' ακούσω ήταν ότι καταργούνται επιτέλους τα Xριστούγεννα! Ή μάλλον, όχι ακριβώς τα Xριστούγεννα αλλά η χριστουγεννιάτικη περίοδος.

Που αρχίζει απ' του Αη Δημητρού και δεν προλαβαίνουν οι δήμοι να κατεβάσουν τις σημαίες της 28ης (Οκτωβρίου) για να βάλουν τα λαμπάκια της 25ης (Δεκεμβρίου) και τα καταστήματα να βγάλουν τα γαλανόλευκα και να βάλουν τα αγιοβασιλιάτικα. Για πότε περνάμε από το «να μας ζήσεις, κυρ Μήτσο!» και το «βάζει ο Ντούτσε τη στολή του» στο «Ρούντολφ το ελαφάκι» και το «Αγια Νύχτα σε προσμένουν με χαρά οι χριστιανοί... έμποροι των (πολυ-)εθνικών, δυο μήνες πριν» μήτε που το παίρνεις χαμπάρι.

Δεν φαντάζεσαι για τι πανζουρλισμό μιλάμε: Από τη μια είχα κάποιους παπάδες να κάνουν τα ιερά και τα όσια παντιέρα και απ' την άλλη είχα τους δεξιούς, με σταυροφορεμένες γραβάτες, να κηρύττουν πως το νεαρό αγόρι θα τους απαγορεύσει να βάζουν φάτνες στα ιδιωτικά εμπορικά κέντρα (αυτό εννοούν όταν λένε «δημόσιο χώρο») και πού θα πηγαίνει ο σημερινός ψηφοφόρος το παιδί-αυριανό ψηφοφόρο τους βόλτα τέλος πάντων να ξεσκάσει από την, τέλος πάντων παλιοζωή, αν όχι στα ολοφώτιστα malls; Ε;... Μόνο που το έκανα εικόνα έτσι που μου το περιέγραψε ο Βορίδης, αναρίγησα.

Μπλε ήταν η γραβάτα που φόρεσε για να τα πει αυτά, με άσπρα σταυρουδάκια. Ενεκα της σημαίας φαντάζομαι, που φοβήθηκε πως με τους κομμουνιστάς που έμειναν εκτός φυλακής και εντός κυβέρνησης (τα ύστερα του κόσμου!), θα τη μαγαρίσουν οι άπιστοι και μαζί με τις φάτνες από τα malls θα πάρουν και τους σταυρούς απ' τις σημαίες και θα μας αφήσουν με τη ρίγα αμανάτι.

Φυσικά, δεν είναι δυνατόν ο Μάκης να κάμει τοιαύτη σταυροφορία και ο Αδωνις να μείνει στην απ' έξω. Τα ύστερα μπορεί να ήρθαν (με τους κομμουνιστάς που έμειναν εκτός φυλακής και εντός κυβέρνησης) αλλά, όλα κι όλα! Αυτό σκέφτηκε και μια και δυο «ντύθηκε» Τσε στην τούρτα του, έσβησε τα κεράκια των γενεθλίων του και αναφώνησε «Hasta la victoria siempre»! Τι κι αν λυσσάει με την «ιδεολογική ηγεμονία της Αριστεράς»;

Συνήθως ψάχνω ψυχαναλυτικές εξηγήσεις και κοινωνιολογικές αναλύσεις για να εξηγήσω παρόμοια «φαινόμενα». Τώρα, βαρέθηκα. Βαρέθηκα και συγχύστηκα δηλαδή. Γιατί; Γιατί να το κάνει αυτό; Συμβολικά; Ειρωνικά; Τι; Ή μήπως γιατί αυτοί οι άνθρωποι φαίνεται να επιθυμούν αρρωστημένα αυτό που ποτέ δεν θα μπορέσουν να γίνουν;

Χρόνια πριν, όταν σαν κάτι χούντες είχαμε, όταν κάτι σαν φυλακές και ξερονήσια γεμίζαμε, ένας πολιτικός κρατούμενος βγήκε μια μέρα να «προαυλιστεί». Εκεί, χάμω πεταμένα, βρήκε ένα καρφί σκουριασμένο, ένα μικρό τενεκεδάκι, ένα κομμάτι χαρτόνι και ένα συρματάκι. Οι φύλακες αναρωτήθηκαν γιατί τα μάζεψε.

Την άλλη μέρα, είδαν στο ανήλιαγο κελί του πως σε μία ρωγμή του τοίχου είχε βάλει το σκουριασμένο καρφί, από κάτω το τενεκεδάκι και μέσα, πάνω στο συρματάκι, είχε φτιάξει το τσαλακωμένο, βρόμικο χαρτονάκι. Εκεί που οι άλλοι «έβλεπαν» σκουπίδια, ο Γρηγόρης Φαράκος «είδε» ένα ανθισμένο λουλούδι στο βάζο.

Απ' όλα τα «συμβολικά» της βδομάδας που πέρασε, μόνο μαθαίνοντας αυτή την ιστορία κατάλαβα. Τότε μόνο ένιωσα πραγματικά τι σημαίνει να κοιτάς τι βλέπεις.  

Λυπημένα τραγούδια

Γράφει η Αρχοντία Κάτσουρα

Κυριακή πρωί με καφέ και εφημερίδα. Συνήθεια τόσο παλιά, τόσο αγαπημένη –κι ας χτυπάει δίπλα το τηλέφωνο και θυμίζει ότι υπάρχουν και μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για να απαντηθούν– και το ραδιόφωνο παίζει μουσική, ελληνική.

Γιατί ελληνική; Ισως γιατί ταιριάζει με την ώρα και τη μέρα. Σαν τα κυριακάτικα πρωινά που το μόνο που ακουγόταν στο σπίτι ήταν το Δεύτερο Πρόγραμμα κι εσύ έπαιζες με τα παιχνίδια σου και τίποτα δεν καταλάβαινες από όσα έλεγαν. Μόνο τη χαρούμενη μουσική ξεχώριζες, ίσως και κάποιες φωνές που ακόμα σε ακολουθούν –και ακολουθείς– στις ενήλικες ώρες και αναζητήσεις.

Αλλά τώρα καταλαβαίνεις… Λόγια παραπονεμένα, λέξεις λυπημένες, στίχοι που σε χτυπάνε εκεί ακριβώς που πρέπει: στην απώλεια, την όποια απώλεια, ή τον φόβο αυτής. Ψάχνεις να βρεις πόσα πραγματικά χαρούμενα τραγούδια ξέρεις. Μετράς, μετράς, ξαναμετράς και πάλι λίγα βγαίνουν. Συντριπτικά υπερισχύουν εκείνα τα άλλα: της απώλειας (και με την έννοια της αμαρτίας, του λάθους, της υποχώρησης των ηθών, βρε αδερφέ, για χάρη ενός έρωτα φέρ’ ειπείν). Δεν μπορεί, λες, κάποιο θα ξέχασα, τόσες χαρούμενες μελωδίες ξέρω, τις σιγομουρμουρίζω διαρκώς, στον δρόμο, στο σπίτι, παντού.

Τίποτα. Το αποτέλεσμα είναι προδικασμένο. Για κάθε χαρούμενο τραγούδι που ξέρεις, έξι –τουλάχιστον– με λυπημένους στίχους ξεπηδούν από της μνήμης τα κατάστιχα και –τι παράξενο;– σου αρέσουν περισσότερο. Είναι αυτά που γνωρίζεις καλά, σαν να τα κουβαλάς μέσα σου από έμβρυο των ελάχιστων κυττάρων, και δεν μπερδεύεις ποτέ τα λόγια τους, δεν σου ξεφεύγει ούτε κόμμα.

Κι ύστερα θυμάσαι ποια ήταν εκείνα τα τραγούδια που χορεύουν οι άνθρωποι στις γιορτές, στα γλέντια τους – αυτά που πια λιγόστεψαν. Κάτι η κρίση, κάτι οι έγνοιες, κάτι που όλοι είναι διαρκώς κουρασμένοι. Ο πατέρας σου, που σπάνια χορεύει, σηκώνεται πάντα στις «Βεργούλες»*, η μάνα σου, παρά τη σχολή καλογραιών και την αστική ανατροφή, τραγούδαγε και χόρευε «Το βουνό»** και άλλα τέτοια βαριά ζεϊμπέκικα. Την ανακαλείς συχνά, εκεί στο εξοχικό, να σιγοτραγουδάει «Θ’ ανέβω και θα τραγουδήσω στο πιο ψηλότερο βουνό, ν’ ακούγεται στην ερημιά, ο πόνος μου με την πενιά».

Οσο για τους θείους σου, ακόμα πιο βαριά ρεμπέτικα και λαϊκά. Κάτι η καταγωγή και οι μνήμες στις προσφυγικές γειτονιές, κάτι η δύσκολη ζωή στις δεκαετίες του ’50 και του ’60 όπου μεγάλωσαν. Αλλά έτσι δεν είναι και τα παραδοσιακά τραγούδια της Ηπείρου, της Ρούμελης, της Κρήτης; Και στις Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα, πλειοδοτούν τα πονεμένα.

Τον κανόνα ακολούθησαν –δεν διδάσκεται αυτό, είναι εγγενές– και οι άλλοι καλλιτέχνες, οι πιο σύγχρονοι, οι πιο έντεχνοι – πόσο λάθος ακούγεται αυτό το έντεχνος…

Αλλά έτσι είναι παντού τελικά: δεν ξέρεις τάνγκο με λόγια της χαράς, ούτε φλαμένκο με στίχους αλέγρους. Γιατί; Η χαρά συνήθως είναι πιο εύκολη. Μπορείς να τη φωνάξεις και να μη σε νοιάζει. Ενώ ό,τι κάνει την καρδιά να σφίγγεται πρέπει να βρίσκει άλλη διέξοδο.

Ευτυχώς υπήρξαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν οι ευλογημένοι άνθρωποι που δίνουν λόγια και ρυθμό σε όσους δεν τα έχουν εύκολα για να ξαλαφρώνουν. Καμιά φορά αφήνοντας κι ένα δάκρυ – ή περισσότερα. Υπάρχει μια δύναμη πίσω από τη λαϊκή παράδοση, που πέρασε και στην ποίηση και στο αστικό τραγούδι. Είναι αυτό το δίπολο χαρά - λύπη, ευτυχία - δυστυχία, που κάνει τον κόσμο να κινείται, τον μουσικό και τον ποιητή να εμπνέονται.

Προσωπικά, αγαπώ τα λυπημένα τραγούδια – γενετικός προγραμματισμός ή ανατροφή, δεν ξέρω. Ξέρω πολλά, αλλά υπάρχει ένα που ξεχώρισα με τα χρόνια, γιατί συμπεριλαμβάνει αυτή τη μάχη χαράς και λύπης: «Ασπρο πουκάμισο θα βάλω απόψε πάλι/ να πέσει απάνω του σαν ταύρος ο καιρός/ δώσε μου μάνα την ευχή να βγω γερός/ πόλεμος είναι και χορός και παραζάλη»***.

Αλλιώς, ένα παραμύθι με λυπημένο τέλος.

*«Τα δυο σου χέρια πήρανε», Μάρκος Βαμβακάρης.

**«Το Βουνό», Ευάγγελος Πρέκας - Λουκάς Νταράλας.

*** «Είχα μια αγάπη», Δημήτρης Αποστολάκης - Χαΐνης.

Η εξουσία του Ρουβίκωνα

Γράφει η Λώρη Κέζα

Ο Ρουβίκωνας είναι για τον αναρχικό χώρο κάτι σαν το Ποτάμι της κεντροαριστεράς. Είναι οι χαριτωμένοι που τραβούν την προσοχή, που νομίζουν ότι εκπροσωπούν την πλειονότητα και αναδεικνύουν τις μικρές πράξεις ως πολιτικά επιτεύγματα.

Τα αγαπημένα παιδιά του συστήματος συνεχίζουν με επιτυχία το έργο του αντιπερισπασμού. Δεν έχει περάσει εβδομάδα που να μην βρίσκονται στην επικαιρότητα για κάποια από τις δράσεις τους, για κάποιο από τα ζητήματα που αποφάσισαν να αναδείξουν, εκλιπαρώντας αυτάρεσκα για λίγη ακόμη προσοχή. Πριν λίγες ημέρες τραβούσαν την προσοχή κάνοντας κατάληψη σε ένα γραφείο της Φιλοσοφικής. Τελευταία επιτυχία του Ρουβίκωνα είναι η αντιστροφή ρόλων με ασφαλίτες.

Ας δούμε το σκηνικό: Ασφαλίτες παρακολουθούν το σπίτι ενός μέλους της οργάνωσης. Έχουν πάει εκεί με «παπάκι»_ έτσι αναφέρει το δελτίο τύπου του Ρουβίκωνα. Οι ειδικά εκπαιδευμένοι αστυνομικοί, εκείνοι που έχουν πάρει εντολή να παρακολουθούν την κατοικία, γίνονται εύκολα αντιληπτοί. Μαζεύονται οι σύντροφοι και περικυκλώνουν το παπάκι. Οι ασφαλίτες λένε ένα σωρό ανοησίες και δέχονται να δείξουν ταυτότητα στους αναρχικούς. Με ποια ιδιότητα άραγε οι αναρχικοί ζητούν επίδειξη ταυτότητας; Με την ιδιότητα του τραμπούκου ο οποίος όταν έχει κέφια τα σπάει.

Το ερώτημα είναι αν το περιστατικό, το οποίο καταγράφηκε σε κάμερα, είναι αποτέλεσμα αστυνομικής βούλησης. Μήπως δεν θα μπορούσαν να παρακολουθούν διακριτικά; Τόσο άχρηστοι είναι ώστε να γίνονται αντιληπτοί από παιδάκια; Πώς θα πήγαιναν να παρακολουθήσουν πράκτορες άλλων χωρών ή άτομα που απειλούν τη χώρα; Θα πήγαιναν με το παπάκι και με το φραπέ; Το όλο σκηνικό δείχνει ότι η Ασφάλεια επεδίωκε να γίνει αντιληπτή, μένει να αναρωτηθούμε για ποιο λόγο.

Ο Ρουβίκωνας εκτός από αντιπερισπασμό στην επικαιρότητα προσφέρει και έργο μπαμπούλα. Πρόκειται για ομάδα που επιτίθεται σε πρεσβείες, απειλεί γιατρό επειδή υπάρχουν φήμες για φακελάκια, μπαίνει στο Πεδίον του Άρεως για να δείρει ομοφυλόφιλους (αποκαλώντας τους γενικά «παιδόφιλους»), απειλεί δήμαρχο για εργατικό ατύχημα, μπαίνει σε εταιρείες απειλώντας εργοδότες, εισβάλλει στη Βουλή. Όλα αυτά ατιμώρητα.

Πολύ βολική δράση για την αριστερή κυβέρνηση που αρνείται να αποχωριστεί το προεκλογικό αφήγημα ενόσω εφαρμόζει δεξιά πολιτική.

Τέλος τα πετρελαιοκίνητα ΙΧ από τις μεγάλες ελληνικές πόλεις

Στη σταδιακή... έξωση των πετρελαιοκίνητων οχηµάτων και στη µείωση των βενζινοκίνητων -τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τα µεγάλα αστικά κέντρα- µε παράλληλη ενίσχυση της ηλεκτροκίνησης, µέσω της παροχής κινήτρων, προκειµένου να επιτευχθεί ο ευρωπαϊκός στόχος της ελαχιστοποίησης του αποτυπώµατος του άνθρακα, προσανατολίζεται η κυβέρνηση.

«Το ντίζελ είναι κάτι από το οποίο αποµακρυνόµαστε, όπως είναι το πετρέλαιο και η βενζίνη. Εµείς, ως Πολιτεία, θα δώσουµε έµφαση στα θέµατα των αυτοκινήτων και των µεταφορών, µε στόχο να φύγουµε σταδιακά από τη λογική των ντίζελ οχηµάτων», επισηµαίνει µε αποκλειστική δήλωσή του στο «Εθνος» ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιώργος Σταθάκης.

Στο πλαίσιο αυτό, η ηγεσία του υπουργείου αναµένεται τις προσεχείς ηµέρες να ανακοινώσει «πακέτο» κινήτρων για την ενίσχυση της ηλεκτροκίνησης. Ανάλογα µέτρα θα περιληφθούν και στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίµα, το οποίο καταρτίζεται αυτήν την περίοδο. Στα µέτρα αυτά εντάσσονται:

Η 10ετής προσαρµογή της αγοράς στην ηλεκτροκίνηση.

Η επιδότηση της τοποθέτησης ρευµατοδοτών (φορτιστών ηλεκτρικών οχηµάτων)

Η συνεργασία µε τις εταιρείες ηλεκτρισµού για την τοποθέτηση ρευµατοδοτών κατά µήκος των αυτοκινητοδρόµων. Οι «καθαρές» και ασφαλείς µετακινήσεις αποτελούν, άλλωστε, προτεραιότητα για την ΕΕ, µε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις να έχουν ήδη προγραµµατίσει απαγόρευση κυκλοφορίας των οχηµάτων µε κινητήρες ντίζελ. Βασικός λόγος είναι ότι οι µεταφορές εξακολουθούν να αποτελούν την πρωταρχική πηγή εκποµπής ρύπων.

Αυτό προέκυψε από την έκθεση του Εθνικού Κέντρου Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης για την κατάσταση του περιβάλλοντος στη χώρα µας, σύµφωνα µε την οποία, αν και η γενική εικόνα των ρύπων έχει βελτιωθεί σηµαντικά τα τελευταία χρόνια, δεν συµβαίνει το ίδιο µε τα αιωρούµενα σωµατίδια, τα οποία υπολογίζεται ότι καταγράφουν υπερβάσεις σε περιοχές όπου ζει το 21% του αστικού πληθυσµού.

Κατηγορίες οχηµάτων

Στο πρόσφατο πρώτο άτυπο Συµβούλιο Υπουργών Υποδοµών και Περιβάλλοντος, οι Ελληνες εκπρόσωποι Χρήστος Σπίρτζης και Σωκράτης Φάµελλος χαρακτήρισαν σηµαντική την παροχή φορολογικών κινήτρων από την ΕΕ για την αγορά ηλεκτροκίνητων τουλάχιστον στις επαγγελµατικές κατηγορίες οχηµάτων, όπως τα ταξί και τα λεωφορεία: «Προτάθηκε η µείωση φόρων ειδικά για τοµείς όπου αυτό είναι σχετικά εύκολο, όπως τα ταξί και τα λεωφορεία, και µε αντικίνητρα που θα αποθαρρύνουν τη χρήση ρυπογόνων οχηµάτων».

Οι δύο υπουργοί πρότειναν οικονοµικά κίνητρα για τη γρήγορη ανάπτυξη υποδοµών για δηµόσιες µεταφορές, αλλά και υποδοµών ρευµατοδότησης για ηλεκτροκίνηση. Γεγονός είναι, πάντως, ότι η ηλεκτροκίνηση στην Ελλάδα παραµένει σε εµβρυϊκό στάδιο, όπως διαπιστωνόταν στο Εθνικό Πλαίσιο Πολιτικής για την Ανάπτυξη της Αγοράς Υποδοµών Εναλλακτικών Καυσίµων στον τοµέα των Μεταφορών, το οποίο ολοκληρώθηκε πέρυσι από το καθ’ ύλην υπουργείο, σε συνεργασία µε τα συναρµόδια υπουργεία.

Βάσει των στοιχείων, το 2016 στην Ελλάδα κυκλοφορούσαν µόνο 397 ηλεκτροκίνητα οχήµατα, ενώ ειδική αναφορά γινόταν στην παλαιότητα των οχηµάτων, καθώς τα τέσσερα στα δέκα είναι ηλικίας άνω των 17 ετών, ποσοστό το οποίο στα αυτοκίνητα δηµόσιας χρήσης διαµορφώνεται στο 30%. Στην παλαιότητα των οχηµάτων αποδίδεται η µεγάλη εξάρτησή τους από τα συµβατικά καύσιµα. Έτσι, υπολογίζεται ότι το 86% του στόλου κινείται µε κάποιου είδους βενζίνη (απλή ή αµόλυβδη), ενώ µε πετρέλαιο κινείται το 13,3%. Ειδικά στα λεωφορεία, το πετρέλαιο αποτελεί το βασικό καύσιµο (95%), ενώ µε εναλλακτικά καύσιµα, δηλαδή υγραέριο και φυσικό αέριο, κινείται µόλις το 1,8% του συνόλου. Φυσικό αέριο καταναλώνουν σήµερα µόνο 310 λεωφορεία στην Αθήνα.

Το σχέδιο έδινε προτεραιότητα στις υποδοµές ηλεκτρικής φόρτισης, αλλά και στην τόνωση της αγοράς ηλεκτροκίνητων οχηµάτων, κάνοντας συγκεκριµένη αναφορά σε µέτρα όπως η υποχρεωτική πρόβλεψη χρήσης φορτιστών στα νεοανεγειρόµενα και ριζικά ανακαινιζόµενα κτίρια, και προτείνοντας την εξέταση µέτρων υποστήριξης της ηλεκτροκίνησης, µεταξύ των οποίων η παροχή άµεσων ή έµµεσων οικονοµικών κινήτρων (για παράδειγµα,  οι φορολογικές απαλλαγές στα ηλεκτρικά οχήµατα και άλλα «καθαρά» οχήµατα), η εφαρµογή ευνοϊκών ρυθµίσεων για τη στάθµευση των ηλεκτροκίνητων οχηµάτων ή την κίνηση στις λεωφορειολωρίδες, η χρηµατοδότηση υποδοµών φόρτισης, η δηµιουργία θεσµικού πλαισίου χρηµατοδότησης ερευνητικών έργων και προγραµµάτων.

  iefimerida.gr   

Άνθρακας ο κρυμμένος «θησαυρός» στο Παλαιό Ψυχικό

Σύμφωνα με το δημοσίευμα της εφημερίδας, η αστυνομία βρήκε κρυμμένα 19.000.000 ευρώ σε δεσμίδες έπειτα από ξαφνικό έλεγχο σε σπίτι στελέχους του ΠΑΣΟΚ, στο Παλαιό Ψυχικό. Το ιλιγγιώδες αυτό ποσό βρισκόταν, όπως αναφέρει σε σημερινό της άρθρο η "Δημοκρατία", σε ειδική κρύπτη σε μεγάλες δεσμίδες κυρίως των 50 ευρώ και χρειάστηκε εξονυχιστικός έλεγχος για να βρεθεί.

Στην ανακοίνωση διάψευσης της ΕΛΑΣ αναφέρεται: «Καμία Υπηρεσία της Ελληνικής Αστυνομίας δεν πραγματοποίησε επιχείρηση σε οικία στο Παλαιό Ψυχικό, όπως επικαλείται σημερινό δημοσίευμα της εφημερίδας ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ.»

Πηγή

Ριζικές αλλαγές στο επίδομα ανεργίας του ΟΑΕΔ

Τη ριζική αλλαγή των επιδομάτων ανεργίας σχεδιάζει η κυβέρνηση. Σύμφωνα με την διοικήτρια του ΟΑΕΔ, Μαρία Καραμεσίνη, θα γίνει σύντομα η αναθεώρηση του συστήματος επιδότησης των ανέργων από τον ΟΑΕΔ και συγκεκριμένα όχι μόνο στο επίδομα ανεργίας αλλά όλων των επιδομάτων και των βοηθημάτων που πηγαίνουν στην εισοδηματική στήριξη των ανέργων.

Όπως είπε, το σύστημα θα αναθεωρηθεί συνολικά με βάση τα δεδομένα, σύμφωνα και με τις εξαγγελίες της υπουργού Εργασίας Έφης Αχτσιόγλου. Η κ. Καραμεσίνη διευκρίνισε ότι οι κατηγορίες που είναι στην πιο ευάλωτη θέση θα τύχουν μεγαλύτερης προσοχής.

«Η μακροχρόνια ανεργία καλύπτει μεγάλο ηλικιακό φάσμα. Όποιος είναι πάνω από 45 ετών, έχει λίγες ευκαιρίες να μπει στην αγορά εργασίας» εξήγησε η διοικήτρια του ΟΑΕΔ.

Παράλληλα, σημείωσε ότι ένας μακροχρόνια άνεργος με αναπηρία εντάσσεται στις ευάλωτες ομάδες, ενώ συμπλήρωσε ότι θα ληφθεί υπόψη και το μεγάλο χάσμα μεταξύ του ανδρικού και του γυναικείου ποσοστού ανεργίας.

«Τα προγράμματα απασχόλησης του ΟΑΕΔ είναι εφαλτήριο για τη διεκδίκηση μίας θέσης εργασίας» υπογράμμισε η κ. Καραμεσίνη, επισημαίνοντας ότι, στη διάρκεια της κρίσης, ο προβληματισμός ήταν, αν τα συστήματα επιδότησης της εργασίας μπορούσαν να λειτουργήσουν σταθεροποιητικά.

Όπως δήλωσε, στα χρόνια των μνημονίων, περίπου 1 εκατομμύριο εργαζόμενοι βρέθηκαν εκτός αγοράς εργασίας. «Η λογική μας είναι η εισοδηματική στήριξη, μέχρι να βρουν οι άνθρωποι δουλειά και η αύξηση των ευκαιριών που δίνονται στους ανέργους, για να βρουν δουλειά» αποσαφήνισε η διοικήτρια του ΟΑΕΔ, προσθέτοντας ότι η συζήτηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι να δημιουργηθεί ένα ευρωπαϊκό ταμείο ανεργίας.

Μεταξύ άλλων, η διοικήτρια του ΟΑΕΔ είπε ότι συνολικά δίνεται 1,5 δισ. το χρόνο για την ανεργία- σε επιδόματα και προγράμματα.  

in.gr

Ο «κόκκινος χρυσός» της Ελλάδας

Ο κρόκος Κοζάνης γνωστός και ως σαφράν, είναι φυτό από το οποίο παράγεται ένα από τα πιο ακριβά μπαχαρικά που υπάρχουν στον κόσμο. Χαρακτηρίζεται από πολλούς ως ελιξίριο μακροζωίας χάρη στις θεραπευτικές του ιδιότητες, ενώ περιέχει βιταμίνες και έχει αντιοξειδωτική δράση.

Το σαφράν προέρχεται από τον ύπερο του άνθους του φυτού κρόκος και είναι τόσο ακριβό μπαχαρικό που ονομάζεται και «κόκκινος χρυσός». Έχει δημιουργήσει θέσεις εργασίας και έχει αποφέρει έσοδα σε μια περιοχή, που είναι γνωστή για τα ανθρακωρυχεία και την υψηλή ανεργία. Πριν από ένα χρόνο, οι παραγωγοί του άρχισαν να το εξάγουν στις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ τώρα θα κάνουν νέο άνοιγμα προς την Κίνα.

Οι περισσότεροι είναι νεαροί σε ηλικία Έλληνες που «ξέμειναν» από δουλειά κατά την διάρκεια της οικονομικής κρίσης και επέστρεψαν στην επαρχία για να μπορέσουν να ζήσουν καλλιεργώντας τη γη. «Ήταν δύσκολο να βρεις δουλειά στον τομέα σου κατά τη διάρκεια της κρίσης, ειδικά σαν πολιτικός μηχανικός γιατί δεν γίνονταν κατασκευές», ανέφερε ο Ζήσης Κυρού στο Rueters, ο οποίος κάθε φθινόπωρο αφήνει το γραφείο του για να μαζέψει τα μωβ λουλούδια που φυτρώνουν μόνο στην περιοχή της Βόρειας Ελλάδας.

Το 2012 επέστρεψε στην Ελλάδα από το Λονδίνο με δύο πανεπιστημιακούς τίτλους. Τελικά άνοιξε ένα γραφείο μηχανικού στην Κοζάνη, αλλά το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός του προέρχεται από τα τέσσερα στρέμματα της γης, τα οποία ελπίζει να αυξήσει. «Δεν φαντάστηκα ποτέ ότι θα επέστρεφα, αλλά δεν μετανιώνω για την απόφαση που πήρα», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Ο κρόκος καλλιεργείται στην Ελλάδα, στο ομώνυμο χωριό, εδώ και αιώνες. Ωστόσο μέχρι το 2000 η παραγωγή  έφτανε μόλις τα 30 κιλά ετησίως για εσωτερική κατανάλωση, όπως αναφέρει ο Νίκος Πατσιούρας, πρόεδρος του Συνεταιρισμού Κροκοπαραγωγών Κοζάνης. Όλα άλλαξαν το 2008, όταν εκδηλώθηκε η κρίςη. Η Ελλάδα παράγει σήμερα περίπου τέσσερις τόνους ετησίως, εκ των οποίων το 70% πηγαίνει στο εξωτερικό. Ο Συνεταιρισμός διπλασίασε τα μέλη του από 494 σε 1.000, ενώ η καλλιεργούμενη έκταση αυξήθηκε από τα 592 στρέμματα στα 1.349.

Αξίζει να σημειωθεί, ότι η ανεργία στη βορειοδυτική Ελλάδα φτάνει το 23,5%, τρεις μονάδες πάνω από τον μέσο όρο της χώρας. Σήμερα όμως στα χωράφια υπάρχει έντονη δραστηριότητα. «Πολλοί νέοι βρήκαν δουλειά και πιστεύω ότι θα αυξηθούν. Είμαστε πολύ τυχεροί που έχουμε στην περιοχή μας αυτό το προϊόν», ανέφερε ο κύριος Πατσίουρας. Το σαφράν αναπτύσσεται μόνο σε αυτήν την περιοχή της Ελλάδας και κάθε γραμμάριο κοστίζει περίπου τέσσερα ευρώ σε ελληνικά καταστήματα.

Χρειάζονται 150.000 φυτά για να παραχθεί ένα κιλό του μπαχαρικού, το οποίο πωλείται περίπου 1.500 ευρώ. Η συγκομιδή του φυτού γίνεται με τα χέρια και στο συνεταιρισμό οι γυναίκες το ζυγίζουν και το συσκευάζουν. Απαγορεύεται να φορούν μακιγιάζ και αρώματα, για να προστατεύσουν τη γεύση τους. Το Ιράν είναι μακράν ο μεγαλύτερος παραγωγός σαφράν στον κόσμο, αλλά η ζήτηση για την ελληνική ποικιλία αυξάνεται, σύμφωνα με τον κύριο Πατσίουρα. Μάλιστα η Ελλάδα βρίσκεται σε συζητήσεις για την εξαγωγή του κρόκου στην Κίνα το 2019.

Μάρθα Κίσκιλα

  

Οι άνθρωποι έχουν χάσει τον έλεγχο των προσωπικών τους δεδομένων

2 στους 3 δεν ξέρουν ποιος ξέρει τι για τους ίδιους online, και ακόμη 2 στους 5 γονείς δεν ξέρουν τι υπάρχει εκεί έξω για τα παιδιά τους

Από τις διευθύνσεις email μέχρι τους αριθμούς των κινητών μας τηλεφώνων και από τους χώρους εργασίας μας μέχρι τις ημερομηνίες γεννήσεώς μας, υπάρχει ένας τεράστιος όγκος πληροφοριών για εμάς στο online περιβάλλον. Οι Ευρωπαίοι έχουν χάσει την αίσθηση του βαθμού στον οποίο έχουν διαδοθεί τα προσωπικά τους δεδομένα. Δεν γνωρίζουν ποιες εταιρείες ή πλατφόρμες διαθέτουν πληροφορίες για την ταυτότητά τους ή ακόμα και τι υπάρχει στο διαδίκτυο για τα παιδιά τους. Αυτό είναι ένα από τα βασικά θέματα που συζητήθηκαν στο Kaspersky Next, το συνέδριο που διοργάνωσε η Kaspersky Lab στη Βαρκελώνη από τις 29 έως τις 31 Οκτωβρίου και στο οποίο συμμετείχαν κορυφαίοι ειδικοί του κυβερνοχώρου. Με στόχο την επίλυση του παραπάνω ζητήματος το incubator για start-ups της εταιρείας παρουσιάζει μία δοκιμαστική έκδοση της υπηρεσίας Audit Privacy, ειδικά σχεδιασμένη για να παρέχει στους καταναλωτές έναν τρόπο να μάθουν τι πληροφορίες υπάρχουν για αυτούς στο διαδίκτυο.

Από έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε περισσότερους από 7.000 Ευρωπαίους καταναλωτές, η Kaspersky Lab παρατήρησε ότι μία απώλεια προσωπικών δεδομένων είναι κάτι που αγχώνει την πλειονότητα των Ευρωπαίων. Υπάρχουν πολλές διαφορετικές αιτίες γι' αυτό, με τα ευρήματα να καταδεικνύουν ότι το 64% των πολιτών δεν γνωρίζει που αποθηκεύονται τα διαδικτυακά του δεδομένα. Ίσως ακόμα χειρότερο είναι ότι το 39% των γονέων δεν γνωρίζει τι προσωπικά δεδομένα μοιράζονται τα παιδιά του online.

Η έρευνα της Kaspersky Lab δείχνει ότι οι καταναλωτές νοιάζονται για την τύχη των πληροφοριών τους, μάλιστα το 88% ενδιαφέρεται εάν τα δεδομένα του χρησιμοποιούνται παράνομα. Επιπλέον, το 57% των χρηστών αγχώνεται ή και φοβάται πιθανή υποκλοπή των προσωπικών οικονομικών του δεδομένων. Συγκεκριμένα, μόνο το 45% των ερωτηθέντων εμπιστεύεται τις μεγάλες επιχειρήσεις να φροντίζουν τα δεδομένα του και μόνο το 36% πιστεύει ότι τα δεδομένα του είναι ασφαλή σε ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης.

Παρόλα αυτά, οι καταναλωτές δεν βοηθούν πολύ τον εαυτό τους και ένας ανησυχητικός αριθμός ερωτηθέντων αντιμετωπίζει και τα πιο απλά πράγματα με τον λάθος τρόπο. Ένας στους πέντε (20%) δεν προστατεύει με κωδικό πρόσβασης το Wi-Fi, το 31% συμφωνεί με τη δήλωση «Δεν ενημερώνω ποτέ τις επιλογές ασφαλείας στο Wi-Fi router μου» και το 30% παραδέχθηκε ότι δεν προστατεύει τις συσκευές του με λογισμικό ασφαλείας.

Φυσικά, ακόμη και όταν οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές έχουν βάλει κάποια εμπόδια, οι κοινές ανθρώπινες συμπεριφορές μπορούν να τα καταστήσουν άχρηστα. Οι επιχειρήσεις που προστατεύουν με ευλάβεια τα προσωπικά δεδομένα, δεν μπορούν να αποτρέψουν τους χρήστες από το να προβαίνουν σε επικίνδυνη διαδικτυακή δραστηριότητα, όπως το να έχουν τον ίδιο κωδικό πρόσβασης σε πολλούς λογαριασμούς, να μοιράζονται τους κωδικούς τους με άλλους, να χρησιμοποιούν προβλέψιμους κωδικούς πρόσβασης ή να μην ασφαλίζουν τα router τους.

Γιατί λοιπόν οι άνθρωποι χάνουν τόσο γρήγορα τον έλεγχο των προσωπικών τους δεδομένων; Αυτό, καθώς και πολλές άλλες ερωτήσεις σχετικά με το ζήτημα της ιδιωτικής ζωής, συζητήθηκαν λεπτομερώς σε ένα πάνελ με τίτλο «Η τιμή της ιδιωτικότητας στην εποχή του απλόχερου διαμοιρασμού δεδομένων» στο συνέδριο Kaspersky Next στη Βαρκελώνη. Ο Marco Preuss (Διευθυντής στο Ευρωπαϊκό τμήμα της GReAT, Kaspersky), η Eva Galperin (CEO της EFF) και η Nevena Ruzic (Επικεφαλής συμμόρφωσης στο γραφείο του Επιτρόπου Πληροφόρησης της Σερβία) μοιράστηκαν την τεχνογνωσία τους σχετικά με το θέμα.

Η Nevena Ruzic, Επικεφαλής συμμόρφωσης στο γραφείο του Επιτρόπου Πληροφόρησης της Σερβία, σχολίασε: «Έχουμε φτάσει σε ένα σημείο όπου η προσωπικότητά μας είναι πολύ πιο εκτεθειμένη στο online περιβάλλον από ό,τι εκτός σύνδεσης και ο λόγος για αυτό είναι ότι είμαστε αφελείς να πιστεύουμε ότι οι ηλεκτρονικές υπηρεσίες που χρησιμοποιούμε είναι «δωρεάν». Παρότι, ως χρήστες του διαδικτύου, πρέπει να είμαστε πιο ενημερωμένοι για το πού παρέχουμε τα δεδομένα μας, οι οργανισμοί που επεξεργάζονται τα δεδομένα μας έχουν το καθήκον να το κάνουν τηρώντας όχι μόνο τους νομικούς κανόνες, αλλά και τους κανόνες ηθικής».

Επίσης, ο Marco Preuss, επικεφαλής της παγκόσμιας ομάδας έρευνας και ανάλυσης της Kaspersky στην Ευρώπη, τοποθετήθηκε λέγοντας: «Οι άνθρωποι γνωρίζουν ότι πρέπει να προστατεύσουν τα δικά τους δεδομένα, διότι αν δεν το κάνουν μπορεί να είναι καταστροφικό. Εάν τα δεδομένα σας κλαπούν, μπορείτε να χάσετε χρήματα, να κληθείτε να αποπληρώσετε ένα χρέος που σας έχει περάσει κάποιος άγνωστος, η φήμη σας μπορεί να καταστραφεί, μπορεί ακόμη και να κατηγορηθείτε για κάποιο έγκλημα. Οι πληροφορίες σας μπορούν να πωληθούν και τα χρήματα αυτά χρησιμοποιούνται για να χρηματοδοτήσουν εγκληματικές πράξεις».

protothema.gr

Φθινόπωρον το μελαγχολικόν

«Με την πρώτη σταγόνα της βροχής σκοτώθηκε το καλοκαίρι../ Μουσκέψανε τα λόγια που είχανε γεννήσει αστροφεγγιές…».

Τώρα που η μέρα χάνει τη μάχη από τη νύχτα, νιώθεις πως δίπλα σου ξεψυχά το καλοκαίρι. Η διαφορά φωτός και σκότους – νύχτας άρχισε να γίνεται εμφανής. Οι ζεστές ημέρες λιγοστεύουν, ενώ οι κρύες πληθαίνουν. Όλα προοικονομούν και προμηνύουν το φθινόπωρο.

Φθινοπώριασε, φθινοπωρινός, φτυνόπορο, φθινόπωρο. Οι λέξεις προάγγελοι και σηματοδότες μας προετοιμάζουν για τη νέα εποχή. Και δεν έχει σημασία, αν οι γλωσσολόγοι διαφωνούν για το «έτυμον» της εποχής αυτής. Άλλοι το ανοίγουν στο φτύνω + πόρος κι άλλοι στο φθίνω – οπώρας. Όλοι πια εύχονται καλό χειμώνα κι ας αργεί ακόμη…. Σημασία έχει πως το φθινόπωρο ψυχολογικά μας προετοιμάζει γι’ αυτόν.

Μελαγχολία

 Χωρίς να το καταλαβαίνεις ένα απροσδιόριστο και αναίτιο συναίσθημα θλίψης και μελαγχολίας σε διατρέχει. Όλα είναι ταιριαστά. Τα κιτρινισμένα φύλλα που αφήνουν τους κορμούς και τα κλαδιά των δέντρων επιτείνουν τα αρνητικά μας συναισθήματα. Όλα δηλώνουν το τέλος, τη ματαιότητα και την περατότητά μας.

«Όχι δεν είναι θάνατος που θ’ αντιμετωπίσουμε/ παρά μια τόση δα σταγόνα φθινοπωρινής βροχής/ Ένα θολό συναίσθημα…» (Οδ. Ελύτης)

Χρώματα κι αρώματα συμμαχούν για να μας πείσουν πως ο ερχομός του φθινοπώρου είναι γεγονός και όχι μια δυστροπία των απαισιόδοξων. Οι ποιητές της μελαγχολίας ύμνησαν ή εμπνεύστηκαν της ύπαρξής τους. Δεν έχει εξήγηση αυτός ο δεσμός των ποιητών της μελαγχολίας με το φθινόπωρο. Εκεί που όλοι υμνούν την άνοιξη και το καλοκαίρι, οι άλλοι ισορροπούν με το κλίμα του φθινοπώρου.

«Την θέλω ασθενή εγώ την φίλην / μου ταχείαν, / ωχράν την θέλω και λευκήν ως/ νεκρική σινδόνην,/ με είκοσι φθινόπωρα, με άνοιξην/ καμία… Προτιμώ την νύκτα/ της ημέρας˙ / Το πίπτον φύλλον και ουχί/ ναρκίσσους μυροβόλους˙ / Από το άστρον της αυγής τους/ δύοντας αστέρας….» (Αχιλλέας Παράσχος).

Οι αρχαίοι Έλληνες συνδύασαν μυθολογικά τον ερχομό του φθινοπώρου με την κάθοδο της Περσεφόνης στον Άδη. Η θλίψη της Δήμητρας διαχέεται σε όλη τη φύση που συμπονεί τη θεά της γης – γεωργίας. Γι’ αυτό και στην εποχή αυτή τα σύννεφα σκεπάζουν τον ήλιο συμμετέχοντας κι αυτά στο θρήνο της θεάς που θα χάσει την κόρη της (Περσεφόνη) για έξι μήνες. Έτσι συμβολικά οι αρχαίοι χώρισαν το έτος σε δυο ίσες χρονικές περιόδους: Φθινόπωρο – Χειμώνας / Άνοιξη – Καλοκαίρι.

Και δεν είναι τυχαίο πως και η θρησκεία με τις γιορτές του Αγίου Γεωργίου (23 Απριλίου) και του Αγίου Δημητρίου (26 Οκτωβρίου) συμμετέχει στη διάκριση των δυο αυτών χρονικών περιόδων που σηματοδοτούν και τις αντίστοιχες γεωργικές ασχολίες. Ίσως είναι από τις λίγες φορές που η επιστήμη, η θρησκεία και η καθημερινότητα των ανθρώπων συγκλίνουν με έναν βιωματικό τρόπο. (Η γνώση, η πίστη, η εργασία…).

Φρούτα και λουλούδια

Σε όσους δυσπιστούν για τον ερχομό του φθινοπώρου η ύπαιθρος και οι λαϊκές αγορές διατυμπανίζουν την άφιξή του. Τα λουλούδια και τα φρούτα της εποχής επιβεβαιώνουν με έναν αδιάψευστο τρόπο πως το φθινόπωρο είναι παρόν. Τα αρώματα και τα χρώματα της φύσης συμπληρώνουν το μωσαϊκό του φθινοπώρου.

Τα κυδώνια, τα ρόδια, τα μήλα και οι λωτοί, όπως και τα κάστανα γεμίζουν τα πανέρια. Σε λίγο σειρά παίρνουν τα εσπεριδοειδή (πορτοκάλια, μανταρίνια) και φυσικά οι ελιές. Όλα στην ώρα τους. Σε λίγο οι φουφούδες με τις γραφικές φιγούρες των καστανάδων.

Δίπλα στα φρούτα και τα εποχικά λαχανικά που διαλαλούν στις αγορές οι παραγωγοί: Τα λάχανα, τα μπρόκολα, τα κουνουπίδια, τα πράσα και το φθινοπωρινό μαρούλι συμπληρώνουν τη διατροφή και προσδίδουν μια άλλη γεύση στην τροφή. Κάθε εποχή με τις γεύσεις της.

Την ομορφιά του φθινοπωρινού τοπίου συμπληρώνουν τα λουλούδια, όπως: Τα αστράκια, τα χρυσάνθεμα (γνωστά και ως Αγιοδημητριάτικα) και φυσικά τα κυκλάμινα, που ενέπνευσαν τον ποιητή Γ. Ρίτσο «Κυκλάμινο στου βράχου την σχισμάδα / που βρήκες χρώματα κι ανθείς που μίσχο και σαλεύεις…»

Και βέβαια μπορεί τα παραδοσιακά πατητήρια σταφυλιών να λιγόστεψαν ή να εξαφανίστηκαν αλλά το άρωμα του κρασιού και του τσίπουρου αναδύεται από τους αμπελώνες και από τα αποστακτήρια. Οι γνωστές παρέες και οι μερακλήδες του είδους ετοιμάζονται να ζήσουν τις ωραίες στιγμές της απόσταξης – τσιπουροκαταστάσεις.

Ο άνθρωπος

Μπορεί το φθινόπωρο να μην έχει την ομορφιά της άνοιξης, αλλά έχει κάτι πιο αληθινό, κάτι που σε οδηγεί πιο κοντά στην ανθρώπινη φύση και πραγματικότητα. Οι βροχές, το κρύο τα βαριά σύννεφα και η πάλη του ήλιου με τα σκοτεινά σύννεφα μας παραπέμπουν στον αγώνα του ανθρώπου για επιβίωση. Μας κάνει πιο συνετούς, πιο ρεαλιστές …. Οι νάρκισσοι άνθρωποι συμβιβάζονται με τη μοίρα τους, αφού όλα γύρω τους προετοιμάζονται για το χειμώνα που συνιστά το τείχος της διαδρομής που έχει ως αφετηρία την άνοιξη….

Κι αν όλα με την παρουσία τους προπαγανδίζουν και παιανίζουν τη δόξα του φθινοπώρου υπάρχουν και κάποτε ηχηρές απουσίες που κραυγάζουν την εξουσία του. Τα χελιδόνια μας άφησαν για άλλους τόπους πιο ζεστούς. Αυτή η μετανάστευση των αποδημητικών πουλιών ίσως ορίζει και νοηματοδοτεί με τον πιο ενεργό τρόπο τη βαθύτερη ουσία του ανθρώπου.

Τελικά μύρισε φθινόπωρο. Μια εποχή που κουβαλά μαζί της το ρομαντισμό, τη νοσταλγία και την αυτοσυγκέντρωση. Όσο και αν μιλούν κάποιοι για το «σύνδρομο συναισθηματικής διαταραχής» που επωάζει το φθινόπωρο, αυτό μας καλεί για μια άλλη αντίληψη ζωής με έναν απλό κι μαγευτικό τρόπο:

Βλέποντας τον πίνακα του Τσαρούχη «Οι τέσσερις εποχές» και ακούγοντας τη μουσική του Βιβάλντι «Οι τέσσερις εποχές» νιώθουμε την ανάγκη για στοχασμό και ενδοσκόπηση.

«Τώρα όμως βράδιασε. Ας κλείσουμε την / πόρτα κι ας κατεβάσουμε τις κουρτίνες / γιατί ήρθε ο καιρός των απολογισμών. Τι / κάναμε στη ζωή μας ; / ποιοι είμαστε ; Γιατί εσύ κι όχι εγώ ;» (Τάσος Λειβαδίτης).

***

Ηλίας Γιαννακόπουλος

Παρέμβαση από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο - Ζήτησε ενημέρωση για τη συμφωνία Τσίπρα - Ιερώνυμου

ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΑΠΟ τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο υπήρξε σήμερα (Παρασκευή) σχετικά με τη συμφωνία που δρομολόγησαν κράτος και Εκκλησία της Ελλάδας, μέσα από τη συνάντηση του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα και του Αρχιεπισκόπου Ιερώνυμου.

Όπως έγινε γνωστό, ο Πατριάρχης κάλεσε τη γενική πρόξενο της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη, Γεωργία Σουλτανοπούλου, προκειμένου να ενημερωθεί για την ουσία αλλά και τις λεπτομέρειες της συνάντησης. Σύμφωνα με εκκλησιαστικούς κύκλους, ο Πατριάρχης φέρεται δυσαρεστημένος επειδή δεν είχε από πριν γνώση για το περιεχόμενο της συνάντησης, τη στιγμή μάλιστα που δεν έχουν αποσαφηνιστεί ορισμένα από τα ζητήματα της συμφωνίας.

Επίσης, στην Κωνσταντινούπολη μετέβη ο υπουργός Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων Κώστας Γαβρόγλου, προκειμένου να συναντηθεί με τον Βαρθολομαίο. Σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση του υπουργείου, πρόκειται για μία «προγραμματισμένη- εδώ και καιρό- συνάντηση», η οποία θα πραγματοποιηθεί το πρωί του Σαββάτου στην αίθουσα του Οικουμενικού Θρόνου στο Φανάρι.

Υπενθυμίζεται ότι την επόμενη Παρασκευή, 16 Νοεμβρίου, θα συγκληθεί η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος, προκειμένου να λάβει τις τελικές αποφάσεις, με αντικείμενο τη συμφωνία κράτους - Εκκλησίας και τις ανακοινώσεις Ιερώνυμου – Τσίπρα. Η σχετική ανακοίνωση έχει ως εξής:

Συνέρχεται την Παρασκευή 16 Νοεμβρίου, σε έκτακτη Σύγκλησή Της, η Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος στην αίθουσα των Συνεδριών του Συνοδικού Μεγάρου (Ιασίου 1, Αθήνα). Κατά την διάρκειά της ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος θα πραγματοποιήσει Εισήγηση με θέμα: «Ενημέρωσις περί προτάσεως υπό της Ελληνικής Κυβερνήσεως επί του θέματος της Εκκλησιαστικής Περιουσίας». Μετά από την Εισήγηση θα ακολουθήσει συζήτηση επ’ αυτής.    





















efsyn.gr

Με απόφαση της υφυπουργού Οικονομικών σύνδεση ταμειακών - ΑΑΔΕ με στόχο την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου στα καύσιμα

  

Σε μία κίνηση, με την οποία στοχεύει στον έλεγχο της φοροδιαφυγής και του λαθρεμπορίου στα καύσιμα, προχώρησε η υφυπουργός Οικονομικών, Κατερίνα Παπανάτσιου.

Σε αυτό το πλαίσιο, η υπουργός αποφάσισε την απευθείας διασύνδεση των ταμειακών μηχανών, οι οποίες βρίσκονται εγκατεστημένες στα πρατήρια καυσίμων, με το υπουργείο Οικονομικών. Η απόφαση αφορά το σύνολο των πρατηρίων που δραστηριοποιούνται είτε στην πώληση πετρελαίου θέρμανσης, είτε στην διακίνηση καυσίμων, καθώς και στην προμήθεια υγραερίου και πεπιεσμένου φυσικού αερίου.

Πλέον, η διαβίβαση των στοιχείων από τα παραστατικά των πωλήσεων που πραγματοποιούνται με τη χρήση των ταμειακών μηχανών, στα οποία συμπεριλαμβάνονται και οι ποσότητες καυσίμων που πωλούν, θα πρέπει να γίνεται ηλεκτρονικά.

Την ευθύνη για τον έλεγχο και τη συγκέντρωση των δεδομένων θα έχει η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων, ενώ η διαβίβαση των στοιχείων στην Αρχή θα γίνεται σε ημερήσια βάση, για κάθε ταμειακή μηχανή, καθώς και για κάθε εκδιδόμενο παραστατικό.

Λαθραίοι 650.000 τόνοι πετρελαίου ετησίως

Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι σε πρόσφατη παρουσίασή του ο Σύνδεσμος Εταιριών Εμπορίας Πετρελαιοειδών Ελλάδος, δημοσιοποιήθηκαν στοιχεία που αφορούν σε ποιοτικούς ελέγχους, οι οποίοι πραγματοποιήθηκαν σε όλη τη χώρα από τις αρχές του έτους μέχρι και τον Αύγουστο του 2018. Σε αυτό το πλαίσιο προκύπτει ότι το 10% αφορά σε μη κανονικά δείγματα, κατά κύριο λόγο πετρελαίου κίνησης. Από αυτό το ποσοστό, το 89,5% αφορούσε τελωνειακές παραβάσεις, δηλαδή κρούσματα λαθρεμπορίου.

Αυτό πρακτικά μεταφράζεται σε 650.000 τόνους λαθραίου καυσίμου ετησίως, ενώ οι απώλειες σε φορολογικό επίπεδο για τα κρατικά ταμεία ανέρχονται σε 255 εκατ. ευρώ.

 Γιώργος Λαμπίρης

Ο πόλεμος κατά της …«τρομοκρατίας» έχει σκοτώσει 500.000 ανθρώπους

Τουλάχιστον 500.000 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί στο Ιράκ, το Αφγανιστάν και το Πακιστάν αφότου οι ΗΠΑ και ΝΑΤΟ κήρυξαν τον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας», μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, σύμφωνα με μελέτη που δόθηκε στη δημοσιότητα.

Η έκθεση του Ινστιτούτου Γουάτσον για τις Διεθνείς Σχέσεις στο Πανεπιστήμιο Μπράουν κάνει λόγο για 480.000 έως 507.000 νεκρούς, σημειώνοντας ότι ο πραγματικός αριθμός των θυμάτων ίσως να είναι μεγαλύτερος.

Αυτός ο νέος απολογισμός «δείχνει μια αύξηση 110.000 θυμάτων σε σχέση με την προηγούμενη» καταμέτρηση, που δημοσιεύτηκε σε έκθεση τον Αύγουστο 2016, τόνισε το Πανεπιστήμιο με ανακοίνωσή του.

«Ακόμη και αν ο πόλεμος ενάντια στην τρομοκρατία συχνά παραβλέπεται από την κοινή γνώμη, τα μέσα ενημέρωσης και τους εκλεγμένους αξιωματούχους, η αύξηση στον αριθμό των νεκρών, δείχνει ότι αυτός ο πόλεμος παραμένει σφοδρός».

Στα θύματα που καταγράφει η μελέτη συγκαταλέγονται άμαχοι, αντάρτες, αστυνομικές δυνάμεις, δυνάμεις ασφαλείας καθώς και αμερικανοί στρατιωτικοί και μέλη συμμαχικών δυνάμεων.

Στο Ιράκ καταγράφεται ο μεγαλύτερος αριθμός αμάχων που έχασαν τη ζωή τους – μεταξύ 182.272 και 204.575. Ακολουθεί το Αφγανιστάν με 38.480 και το Πακιστάν με 23.372 αμάχους νεκρούς.

Περίπου 7.000 Αμερικανοί στρατιώτες έχουν σκοτωθεί στο Ιράκ και το Αφγανιστάν.

«Δεν θα μπορέσουμε ποτέ να μάθουμε τον ακριβή απολογισμό αυτών των πολέμων», δήλωσε η Νέτα Κρόφορντ, συντάκτρια της έκθεσης, καθώς πολλά θύματα έχουν καταγραφεί ως μαχητές ενώ στην πραγματικότητα μπορεί να ήταν άμαχοι, είτε γιατί άλλα θύματα δεν έχουν ακόμη καταμετρηθεί.

«Για παράδειγμα, δεκάδες χιλιάδες άμαχοι που σκοτώθηκαν στην μάχη για την ανακατάληψη (από τον ιρακινό στρατό και τους συμμάχους του) της Μοσούλης και άλλων πόλεων που ήλεγχε το Ισλαμικό Κράτος, οι σοροί τους μπορεί να μην έχουν ακόμη εντοπιστεί.

Ο απολογισμός της έκθεσης δεν περιλαμβάνει ανθρώπους που έχασαν την ζωή τους από έμμεσες επιπτώσεις από τον πόλεμο, όπως από ασθένειες ή από έλλειψη υποδοχών.

Πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ