Φυσικό αέριο: ευλογία ή κατάρα;

Αυτή την περίοδο είναι επίκαιρη η γνωστή ρήση του Εσπεν Μπαρθ Εϊντε «Το φυσικό αέριο μπορεί να είναι ευλογία, αλλά και κατάρα για την Κύπρο». Πράγματι, εκεί που ο ενθουσιασμός από τα ευρήματα των γεωτρήσεων και τις κινήσεις στη σκακιέρα του φυσικού αερίου έφτασε στο απόγειο, ήρθαν οι απειλές της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ και η παρεμπόδιση της ΕΝΙ να προσγειώσουν ανώμαλα τους ενδιαφερόμενους.

Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι από τη μια η Τουρκία προκαλεί σε όλους τους τόνους και απειλεί τις γεωτρήσεις και από την άλλη, η κυπριακή κυβέρνηση, μη έχοντας άλλη επιλογή, προκρίνει να κινείται παρασκηνιακά σε διπλωματικό επίπεδο και να κρατά χαμηλό προφίλ, συστήνοντας σύνεση και ψυχραιμία.

Παράλληλα, διαβεβαιώνει προς όλες τις κατευθύνσεις ότι το ενεργειακό πρόγραμμα της Κύπρου θα συνεχιστεί. Τι σημαίνουν όλα τούτα; Σημαίνουν ένα πράγμα: ότι το γεωπολιτικό παιχνίδι στην Ανατολική Μεσόγειο μπαίνει σε μια νέα φάση, αυτή της όξυνσης των ταραγμένων σχέσεων μεταξύ της Τουρκίας και του Ελληνισμού, ειδικότερα βεβαίως της Κύπρου. Και μάλιστα με την Τουρκία να μη συναντά ουσιαστική αντίδραση, να παίζει μόνη της και να επιβάλλει το παιχνίδι της.

Διαχείριση κεκτημένων

Ολες αυτές οι κινήσεις έχουν ασφαλώς έναν κύριο στόχο. Αν δούμε τη μεγάλη εικόνα, θα διαπιστώσουμε ότι κυρίαρχο στοιχείο είναι η απραξία στις συνομιλίες για το Κυπριακό και το γεγονός ότι μετά το ναυάγιο στο Κραν Μοντανά το περασμένο καλοκαίρι, οι Τούρκοι επέλεξαν να προχωρήσουν σε δράσεις με βάση το διαβόητο «πλάνο Β» στο Κυπριακό.

Οι στοχεύσεις της Τουρκίας δεν είναι τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο από το να εξασφαλίσει κεκτημένα σε ό,τι αφορά τη συνδιαχείριση και συνεκμετάλλευση του φυσικού πλούτου της ΑΟΖ της Κύπρου. Το λένε και δεν το κρύβουν ότι θέλουν να διασφαλίσουν πως το φυσικό αέριο θα μπει στο τραπέζι των όποιων μελλοντικών συνομιλιών ως ήδη τετελεσμένο γεγονός που ανήκει και αφορά και τις δύο κοινότητες. Στη βάση αυτής της θεώρησης μπαίνει στην εξίσωση το ζήτημα της πολιτικής ισότητας των Τουρκοκυπρίων.

Η Αγκυρα και η τουρκοκυπριακή ηγεσία θεωρούν το θέμα αυτό πρώτιστη προϋπόθεση για την όποια κατάληξη των διαπραγματεύσεων για λύση του Κυπριακού. Και σαν πρώτο τεστ επιμένουν στη συνδιαχείριση και συνεκμετάλλευση του φυσικού πλούτου της νήσου. Εδώ ακριβώς είναι και το κλειδί των μελλοντικών εξελίξεων.

Το σημείο-κλειδί

Η περίπλοκη αυτή κατάσταση ξαναθέτει επί τάπητος το κεντρικό ζήτημα της εξεύρεσης λύσης στο Κυπριακό που, αν επιτευχθεί, τότε θα «λύσει» αυτομάτως και το θέμα του φυσικού αερίου, αφού υπάρχει σύγκλιση ως προς τούτο μεταξύ των δύο πλευρών.

Με αυτή την έννοια, η κρίση δημιουργεί, ως συνήθως, και ευκαιρίες. Ευκαιρίες που θα προσπαθήσουν να αξιοποιήσουν οι εμπλεκόμενοι προκειμένου να βρουν μια κοινά αποδεκτή φόρμουλα που θα οδηγήσει στην ταχεία επανέναρξη (και αυτή τη φορά οριστική κατάληξη ή μη) των συνομιλιών.

Η περίοδος που προσφέρεται για επαφές και λήψη αποφάσεων εκτείνεται μέχρι την επόμενη γεώτρηση στην κυπριακή ΑΟΖ, δηλαδή μέχρι το καλοκαίρι ή το αργότερο το φθινόπωρο. Στη διάρκεια αυτής της «νεκρής» περιόδου καλούνται οι πλευρές να βρουν διέξοδο. Προς το παρόν, οι Αναστασιάδης και Ακιντζί «ψήνουν» κοινωνική συνάντηση με τη μορφή δείπνου, ενώ τα Ηνωμένα Εθνη αναζητούν πρόσωπο κοινής αποδοχής που θα ενεργήσει ως απεσταλμένος του γενικού γραμματέα Αντόνιο Γκουτέρες, προκειμένου να διερευνήσει τις προθέσεις των δύο πλευρών.

Ωστόσο, δεν είναι μυστικό ότι και στη Νέα Υόρκη βλέπουν τις δυσκολίες στο Κυπριακό λόγω των υδρογονανθράκων.

Στο μεταξύ όμως υπάρχει ανοικτό το θέμα των γεωτρήσεων από την Exxon Mobil που προγραμματίζονται για το καλοκαίρι ή το αργότερο το φθινόπωρο. Παραμένει το ερώτημα τι θα πράξει η Τουρκία σε ένα οικόπεδο που δεν διεκδικεί. Θα προσπαθήσει να εμποδίσει το γεωτρύπανο και πάλι; Και θα τα βάλει με τους Αμερικανούς που δεδηλωμένα θα προστατέψουν τα συμφέροντά τους;

Πολύ αμφιβάλλουμε, αλλά εκείνο που έχει σημασία είναι πως και αυτός ο παράγοντας παίζει έναν ρόλο που ωθεί τους εμπλεκόμενους στις αναγκαστικές παρασκηνιακές διαβουλεύσεις για να βρεθεί η χρυσή συμβιβαστική φόρμουλα που θα αφήνει ικανοποιημένους τους πάντες. Βεβαίως, στο μεσοδιάστημα η τακτική των προκλήσεων και απειλών εκ μέρους της Τουρκίας θα συνεχιστεί ως μέρος των τακτικισμών για την εξασφάλιση πολιτικών πλεονεκτημάτων.

Είναι γνωστό ότι κάποιοι αναλυτές ήδη υποστηρίζουν πως η περιφερειακή κλιμάκωση της έντασης ήταν «αναπόφευκτη» λόγω της παρουσίας φυσικών πόρων. Αντί να ενεργεί ως σταθεροποιητική δύναμη, δηλώνουν, η ανακάλυψη φυσικού αερίου «επιδεινώνει τις πολιτικές διαμάχες που παραμένουν άλυτες».

Είτε λύση είτε κρίση

Τι μπορεί να συμβεί στο τέλος; Είτε θα έχουμε επικίνδυνο αδιέξοδο, είτε θα σημειωθεί το «μπρέικ θρου», δηλαδή θα διαρρηχθεί το αδιέξοδο. Ο,τι κι αν συμβεί, οι εξελίξεις θα είναι καθοριστικές για το μέλλον της Κύπρου ως «ευρωπαϊκού» ενεργειακού κόμβου. Με αυτή την έννοια, η Ε.Ε. θα έπρεπε να είχε μια αποτελεσματική ανάμειξη στις εξελίξεις.

Αντ’ αυτού όμως, παρατηρούμε μια σταθερή μεν, αλλά βερμπαλιστική υποστήριξη των δικαιωμάτων της Κύπρου ως κυρίαρχου κράτους στη δική της ΑΟΖ, θέση που ισχύει και για τις ΗΠΑ. Βεβαίως, όσο σημαντική κι αν είναι η υποστήριξη των εταίρων μας, δεν είναι αρκετή για να ανακόψει τους σχεδιασμούς της Αγκυρας. Σαφώς και το δίλημμα είναι απλό: είτε λύση είτε κρίση.

Γι’ αυτό, το ερώτημα ξανατίθεται: Θα προσπαθήσουν οι εμπλεκόμενοι να λύσουν τα προβλήματα μέσω μιας συνολικής διευθέτησης του Κυπριακού ή θα έχουμε άλλες, καταλυτικές εξελίξεις τόσο στο θέμα του φυσικού αερίου, όσο και στο θέμα της λύσης του Κυπριακού; Τελικά, θα είναι ευλογία ή θα αποδειχθεί κατάρα για την Κύπρο ο φυσικός της πλούτος στην ΑΟΖ;

Ακης Φάντης για την Εφημερίδα των Συντακτών