H (Προεδρική) Δημοκρατία του Ερντογάν

Του Δημήτρη Μηλάκα

Από την περασμένη Δευτέρα η Τουρκία είναι και επισήμως Προεδρική Δημοκρατία. Το νέο σύνταγμα, το οποίο θα πρέπει να σημειώσουμε εγκρίθηκε σε δημοψήφισμα, επιφυλάσσει για τον Πρόεδρο (Ερντογάν) εξουσίες κατά πολύ ευρύτερες από αυτές που προσφέρουν άλλα προεδρικά πολιτικά συστήματα.

Αυτό που ζήτησε και τελικά πέτυχε μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες (εκλογές – δημοψήφισμα) είναι η συγκέντρωση ισχύος, έτσι ώστε ο Πρόεδρος της χώρας να ορίζει την κυβέρνηση, να ελέγχει τα ανώτατα όργανα της Δικαιοσύνης και να αγνοεί τις διαθέσεις ή αντιρρήσεις του Κοινοβουλίου.  Ο μόνος περιορισμός στην εξουσία του Προέδρου της τουρκικής Δημοκρατίας είναι η απίθανη «πιθανότητα» μομφής στο πρόσωπό του, αν το ζητήσουν τα 2/3 της δύναμης του Κοινοβουλίου. Κάτι τέτοιο μπορεί να αφορά άλλους μελλοντικούς Προέδρους και άλλους πολιτικούς συσχετισμούς, δεν αφορά σε καμία περίπτωση τον Ερντογάν και την τρέχουσα θητεία του.

Η επιλογή της αλλαγής του τουρκικού πολιτικού συστήματος δεν θα πρέπει να αποδοθεί αποκλειστικά και μόνο στις προσωπικές φιλοδοξίες, τη μεγαλομανία ή την υπεροψία του Ταγίπ Ερντογάν. Το μοντέλο διακυβέρνησης που επέβαλε ταιριάζει απόλυτα στους στόχους που έχει ορίσει για τη χώρα του, οι οποίοι έχουν μάλιστα επικυρωθεί από τη σύμφωνη γνώμη των πολιτών, όπως εκφράστηκαν στις κάλπες. Ο στόχος του Ερντογάν δεν είναι μια δημοκρατική δυτική τουρκική Δημοκρατία. Το όραμά του είναι μια ισχυρή χώρα χωρίς εξαρτήσεις από διεθνή (πολιτικά οικονομικά) κέντρα αποφάσεων, που θα της επιτρέψει να παίξει τον ρόλο της περιφερειακής (υπερ)δύναμης στην περιοχή.

Η διαμόρφωση των νέων ισορροπιών στην περιοχή επιτρέπει σε μια ανεξάρτητη Τουρκία να διεκδικήσει αυτό που θεωρεί ζωτικό της συμφέρον, το οποίο είναι συνδεδεμένο με την πρόσφατη ιστορία της, δηλαδή την ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει ότι ο δυτικόστροφος προσανατολισμός της τουρκικής ελίτ είναι μόλις ένα μικρό κλάσμα της αυτοκρατορικής ιστορίας της και μάλιστα προέκυψε ως αναγκαστική επιλογή μετά από ήττα (Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο) και διαμελισμό. Δεν θα πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι αυτή η «δυτικόστροφη επιλογή» διασφαλίστηκε με τις έντονες και συχνές παρεμβάσεις (πραξικοπήματα) του στρατού, ο οποίος είχε αναλάβει τον ρόλο του θεματοφύλακα του κοσμικού κεμαλικού τουρκικού κράτους.

Η Τουρκία, τουλάχιστον η μισή που εξακολουθεί και ψηφίζει τις επιλογές Ερντογάν, φαίνεται πως περισσότερο από μια δυτική δημοκρατική χώρα επιθυμεί να είναι μια ισχυρή ανεξάρτητη χώρα ικανή να ορίζει τη μοίρα της. Το ερώτημα είναι αν το τίμημα που συνεπάγεται μια τέτοια επιλογή μπορεί να καταβληθεί από την τουρκική κοινωνία. Ο χρόνος θα δείξει…