Tο μεγάλο σκάνδαλο των Νόμπελ: Υπάρχει κάτι σάπιο στο βασίλειο της Σουηδικής Ακαδημίας

Για τα μέλη της δεν υπάρχει πολιτιστικό ίδρυμα στον κόσμο με μεγαλύτερο κύρος από τη Σουηδική Ακαδημία. Αυτοαποκαλούνται The Eighteen (ακολουθώντας το πρότυπο της Γαλλικής Ακαδημίας τα μέλη είναι 18), εκλέγονται διά βίου και συναντώνται για ένα τελετουργικό δείπνο κάθε Πέμπτη βράδυ σε εστιατόριο -ιδιοκτησία της Ακαδημίας- στην καρδιά της παλιάς πόλης της Στοκχόλμης. Επίσης, μια φορά το χρόνο, σε μια λαμπρή τελετή με επίσημο ένδυμα, ο μόνιμος γραμματέας της Ακαδημίας απονέμει το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Με τη διαφορά ότι, όπως ανακοινώθηκε ήδη από τις αρχές Μαΐου, η Σουηδική Ακαδημία δεν θα απονείμει Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2018. Η απονομή των Νόμπελ σπανίως αναβάλλεται ή ματαιώνεται. Η τελευταία φορά που δεν απονεμήθηκε ήταν το 1943 στο απόγειο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ωστόσο, στην προκειμένη περίπτωση ο «πόλεμος» ξέσπασε εντός της Ακαδημίας μετά την αποκάλυψη του μεγάλου σεξουαλικού σκανδάλου και όχι μόνο.

H Aκαδημία βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα έπειτα από τις μαρτυρίες 18 γυναικών, σύμφωνα με τις οποίες είχαν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση ή βίαιες επιθέσεις από τον φωτογράφο Ζαν-Κλοντ Αρνό, σύζυγο της ακαδημαϊκού, ποιήτριας και δραματουργού Καταρίνα Φρόστενσον, η οποία έκτοτε αποχώρησε από τη Σουηδική Ακαδημία. Επιπλέον και πέρα από τις κατηγορίες εναντίον του Αρνό, το ζευγάρι κατηγορήθηκε για κατάχρηση των πόρων της Ακαδημίας προς ίδιον όφελος. Ο Αρνό αρνήθηκε τις κατηγορίες και η Φρόστενσον αρνήθηκε με τη σειρά της να κάνει οποιοδήποτε σχόλιο.

Έξι από τα 18 μέλη της Ακαδημίας παραιτήθηκαν από τότε που ξέσπασε το σκάνδαλο, στα τέλη του περασμένου χρόνου, ενώ δύο ακόμη μέλη δεν συμμετέχουν στο έργο της Ακαδημίας για άλλους λόγους. Σύμφωνα με το καταστατικό, για την εκλογή νέων μελών απαιτείται η παρουσία δώδεκα, συνεπώς μόνο με 10, είναι αδύνατο να ληφθούν σημαντικές αποφάσεις ή να εκλεγούν νέα μέλη. Εντωμεταξύ, το μόνο σίγουρο σε αυτήν την εντελώς ιδιότυπη κατάσταση είναι οι συνεχείς αλληλοκατηγορίες. Σύμφωνα με ανώτερο στέλεχος της Ακαδημίας, ο άνθρωπος που φέρει την ευθύνη για την «ηθική παρακμή» του θεσμού είναι ο κριτικός και ιστορικός Horace Engdahl, πρώην γραμματέας της Ακαδημίας και στενός φίλος του Aρνό, που χαρακτήρισε τον σημερινό γραμματέα ως τον χειρότερο που είχε ποτέ η Ακαδημία.

Καταχρήσεις και στοιχήματα για τους νομπελίστες

Αυτό που ανέβασε το θέμα στη διεθνή ειδησεογραφία είναι ότι υπάρχει κάτι σάπιο στο βασίλειο της Σουηδικής Ακαδημίας: Πολλές από τις επιθέσεις λέγεται ότι πραγματοποιήθηκαν σε πολυτελή διαμερίσματα που ανήκουν στην Ακαδημία, στη Στοκχόλμη και στο Παρίσι. Παράλληλα, το ζεύγος Αρνό - Φρόστενσον επωφελούνταν επί σειρά ετών από τις χρηματοδοτήσεις της Ακαδημίας, αποσπώντας παρανόμως ποσά με τα οποία τροφοδοτούσε χώρο εκθέσεων και παραστάσεων τον οποίον λειτουργούσε στην Στοκχόλμη. Επιπλέον, η Φρόστενσον κατηγορήθηκε ότι, διέρρεε τα ονόματα των νικητών του Νόμπελ Λογοτεχνίας στον Αρνό, πληροφορίες που παίζονταν σε «μεγάλα στοιχήματα» γνωστών bookmakers στο Παρίσι. Ο δικηγόρος του Αρνό, Björn Hurtig, δήλωσε στην Expressen ότι ο πελάτης του είναι αθώος.

Λίγο αφότου ξέσπασε το σκάνδαλο, η γραμματέας της ακαδημίας, Σάρα Ντάνιους, ανακοίνωσε ότι ήταν ένα από τα θύματα του Αρνό, ενώ παράλληλα επιχείρησε να αποπέμψει τη Φρόστενσον. Μετά πολλών ενδιάμεσων επεισοδίων και διενέξεων, η Σάρα Ντάνιους και ύστερα από την κριτική που ασκήθηκε σχετικά με το πώς ο θεσμός χειρίστηκε την έρευνα για τις κατηγορίες σεξουαλικής κακοποίησης, παραιτήθηκε, όπως έκανε και η Φρόστενσον.

Ένας παλιός θεσμός σαν γερασμένος ροκ σταρ

Σύμφωνα με τον Guardian, το πιο πιθανό είναι ότι ο βασιλιάς της Σουηδίας που έχει και την τελική ευθύνη, θα κλείσει το θέμα άμεσα, με μάλλον καταστροφικές συνέπειες για το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Το Ίδρυμα Nobel, το οποίο χρηματοδοτεί το βραβείο, αρνείται να προχωρήσει μέχρι να μπει μια τάξη και να «καθαρίσει» η Ακαδημία, ένας θεσμός παλιός που σύμφωνα με το δημοσίευμα, μοιάζει περισσότερο με γερασμένο ροκ σταρ: αυταρέσκεια και στιλ macho, μαζί με χρήμα και φήμη. Το ζήτημα δεν είναι το γεγονός ότι, το γόητρο της Ακαδημίας έχει πληγεί ανεπανόρθωτα, αλλά το ειδικό βάρος και η σημασία για την παγκόσμια λογοτεχνία, που θεωρητικά τουλάχιστον, έχει το βραβείο που απονέμει.

Επενδύσεις και προνόμια

Η Ακαδημία ήταν, από ιδρύσεως της, το 1786, ένας οργανισμός με στοιχεία ελίτ. Το μότο της ήταν «Ταλέντο και Γούστο» και ο κύριος στόχος της εξαρχής ήταν να επεκτείνει περαιτέρω την «αγνότητα, τη δύναμη και το μεγαλείο της Σουηδικής Γλώσσας». Και όλα αυτά σε ένα καθεστώς προνομίων. Οι επενδύσεις της υπολογίζονται σε 110 εκ λίρες (124 εκατ. ευρώ), ενώ η ιδιότητα του μέλους συνεπάγεται σημαντικά οικονομικά πλεονεκτήματα: Από διαμερίσματα στις πιο όμορφες τοποθεσίες της Στοκχόλμης και δείπνα, μέχρι πολυτελή γραφεία. Η αμοιβή των μελών δεν δίνεται στη δημοσιότητα, αλλά σύμφωνα με έρευνα που έγινε στις φορολογικές δηλώσεις τους λαμβάνουν περί τις 40.000 λίρες στερλίνες (περίπου 45.000 ευρώ) ετησίως. Επίσης, η θέση του γραμματέας είναι πλήρους απασχόλησης, και ενώ ο μισθός είναι άγνωστος, η σύνταξη αυξάνεται κατά 10.000 λίρες τον χρόνο.

Κατά τον Guardian, είναι δύσκολο να προσδιορίσει κανείς τον ρόλο της Ακαδημίας στη σύγχρονη Σουηδία. Με ελάχιστες εξαιρέσεις, τα μέλη της δεν θα μπορούσαν να βιοποριστούν μόνο από τη συγγραφή -δυσκολία που αντιμετωπίζουν οι συγγραφείς σε όλο τον κόσμο- πόσω μάλλον σε μία εποχή κατά την οποία κυριαρχούν οι παγκόσμιες γλώσσες (με προεξάρχουσα την αγγλική) και σε μία γλώσσα όπως η σουηδική την οποία μιλούν μόλις 9 εκατ. άνθρωποι. Τα βιβλία που κάνουν πωλήσεις στη Σουηδία είναι κατά κύριο λόγο, η αστυνομική λογοτεχνία, η οποία κυκλοφορεί και στο εξωτερικό (με ελάχιστες εξαιρέσεις όπως το μυθιστόρημα «Popular Music from Vittula» που είχε σημειώσει ρεκόρ πωλήσεων).

Εσωστρέφεια

Η ακαδημία ιδρύθηκε προκειμένου να ενσωματώσει και να ενισχύσει την άποψη ότι η σουηδική γλώσσα ήταν μία από τις μεγάλες γλώσσες του ευρωπαϊκού πολιτισμού, που αξίζει τον σεβασμό όπως κάθε άλλη. Το 1974 η ακαδημία πήρε το ρίσκο να επιλέξει δύο από τα μέλη της, τους ποιητές Harry Martinson και Eyvind Johnson, για το βραβείο - επιλογή που σήκωσε θύελλα αντιδράσεων. Τέσσερα χρόνια αργότερα, ο Martinson αυτοκτόνησε. Κατά τον Guardian οι αντιδράσεις ήταν αδικαιολόγητα σκληρές, καθώς είναι πολύ καλύτερος ποιητής, για παράδειγμα από τον Bob Dylan, ο οποίος τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2016.

Τη θέση του Martinson πήρε η Kerstin Ekman, από τους κορυφαίους μυθιστοριογράφους της Σουηδίας. Τα μυθιστορήματα της έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και έχουν τιμηθεί με πολλά βραβεία και διακρίσεις. Το 1978 χρίστηκε μέλος της Σουηδικής Ακαδημίας, αλλά παραιτήθηκε το 1989, όταν η Ακαδημία δεν έκανε αποδεκτή την πρόταση υποστήριξης της στον Salman Rushdie. Η Ekman δεν είχε θαμπωθεί από το κύρος της Ακαδημίας και είχε καταστήσει σαφές -επειδή ζει στα βόρεια της χώρας- ότι δεν ήταν διατεθειμένη να ταξιδεύει στην Στοκχόλμη για τα περίφημα εβδομαδιαία δείπνα, καθώς η διακοπή θα ήταν εις βάρος της συγγραφικής εργασίας της. Η απόφαση της Ekman να παραιτηθεί, ενώ τα μέλη είναι ισόβια σύμφωνα με το καταστατικό, ήταν το πρώτο πλήγμα στο κύρος του διάσημου οργανισμού, τα μέλη του οποίου, επέλεξαν ακόμη μεγαλύτερη εσωστρέφεια, μέχρι που σχεδόν «αποκόπηκαν» ακόμη και από περιπτώσεις που απασχόλησαν όλο τον πλανήτη, όπως το βιβλίο «The Girl With the Dragon Tattoo» του Steig Larsson «… η μεγαλύτερη πολιτιστική εξαγωγή της Σουηδίας από την εποχή των… Abba», η οποία πιθανώς, δεν κατάφερε να πλησιάσει τη ντεμοντέ ελίτ της Ακαδημίας.

tvxs.gr