Λέξεις στο κενό

Του Παντελή Μπουκάλα

Φυλλομετρούσα εφημερίδες και ίσως από ζήλια, η τηλεόραση εξαπέλυσε το αιχμηρό θραύσμα της: «Παρά τα μέτρα στο Παρίσι, που ήταν αρκετά δρακόντεια, δεν έλειψαν τα επεισόδια στους εορτασμούς για το τρόπαιο του Μουντιάλ». Ωστε τελικά η «ολίγον έγκυος» είναι υπαρκτό πλάσμα; Οχι γέννημα του σαρκασμού; Ετσι φαίνεται. Αφού υπάρχουν μέτρα που η πνευματική μας χαλαρότητα τα χαρακτηρίζει «αρκετά αυστηρότατα», γιατί οι «ολίγον έγκυες» να ζουν μόνο στη χώρα του καλαμπουριού; Ο κόσμος βέβαια δεν χάνεται με τέτοιες ακυρολεξίες. Αντέχει. Εδώ δεν χάθηκε ούτε καν ακούγοντας κομματάρχες να συγχέουν την εθνότητα, την εθνικότητα και την ιθαγένεια και να επιμένουν αυτοεπαιρόμενοι, παρότι τους υποδείχθηκε το πονηρό σφαλματάκι τους.

Αλίμονο αν γνωρίζαμε την ετυμολογία όλων των λέξεων που χρησιμοποιούμε. Κομπιούτερ θα ήμασταν, κινητά λεξικά, όχι ανθρώπινοι οργανισμοί. Εν πάση περιπτώσει, κάθε επάγγελμα έχει το ιδιόλεκτό του, τα κλισέ, τις εμμονές του. Στο δημοσιογραφικό ιδιόλεκτο τα «δρακόντεια μέτρα» είναι προσφιλές κλισέ. Μα στο αστυνομικό ρεπορτάζ, μα στο αθλητικό ή το πολιτικό, το συναντάμε συχνά. Και κάποια στιγμή πιάνουμε το νόημά του εκ των συμφραζομένων.

Είναι ανάγκη να ξέρουμε την ιστορία του αρχαίου νομοθέτη Δράκοντα για να έχουμε το ελεύθερο να το χρησιμοποιήσουμε; Χρήσιμο θα ήταν, αλλά όχι υποχρεωτικό, εκτός κι αν δίνουμε εξετάσεις. Σαν δημοσιογράφοι πάντως δίνουμε εξετάσεις καθημερινά, ή έτσι θα ’πρεπε να νιώθουμε. Και επειδή τα λεγόμενα ή τα γραφόμενά μας ενδέχεται να έχουν αξία παραδείγματος για κάποιον μαθητή ή δάσκαλο, οπότε θα τον πάρουμε στον λαιμό μας αν λαθεύουμε, δεν θα ’ταν κακό να νιώθουμε λιγότερο σίγουροι για τις γνώσεις μας. Και ν’ ανοίγουμε μια στο τόσο εγκυκλοπαίδεια ή λεξικό. Οι λεξικογράφοι, πάντως, οφείλουν να αναθεωρούν συχνά τους ορισμούς τους. Η επιμονή τους λ.χ. να ερμηνεύουν τον «προπηλακισμό» ως «εξύβριση» δείχνει ότι δεν παρακολουθούν τηλεόραση. Η απλή εξύβριση δεν σε στέλνει στο νοσοκομείο. Κι όμως, ο ρεπόρτερ επέμενε: «Παίχτες της ομάδας “Σόλων” του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών προπηλάκισαν τον διαιτητή του αγώνα με τους δικηγόρους της Θεσσαλονίκης. Τον έστειλαν στο νοσοκομείο με αμυχές και μώλωπες». Ξέραμε πως η δικηγορική γλώσσα είναι οξεία, αλλά εδώ πια αποδεικνύεται μαχαίρι δίκοπο.

Και του «κήνσορα» το νόημα άλλαξε. «Η Βραζιλία βιάστηκε να εμφανίσει τον Νεϊμάρ σαν νέο κήνσορα του ποδοσφαίρου», απεφάνθη αθλητικός ρεπόρτερ. Μήπως καίσαρα;