Περί άλλων τυρβάζουν Σκουρλέτης και Πατούλης

Του  Σταύρου Λυγερού

Η δημόσια κόντρα του υπουργού Εσωτερικών με την Κεντρική Ένωση Δήμων λόγω του «Κλεισθένη», όπως συμβαίνει συνήθως, κρύβει μικροκομματικές σκοπιμότητες και όχι θεσμικού χαρακτήρα διαφωνίες. Είναι γνωστό ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν διαθέτει επιρροή στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και στα συνδικάτα ούτε κατά προσέγγιση αντίστοιχη με την επιρροή του στο επίπεδο των βουλευτικών εκλογών. Ο Σκουρλέτης, λοιπόν, επιδιώκει με θεσμικού χαρακτήρα παρεμβάσεις να την διευρύνει.

Τα μείζονος σημασίας προβλήματα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ωστόσο, είναι άλλα από αυτά για τα οποία ανταλλάσσουν πυρά ο υπουργός με τον Πατούλη. Δήμοι και Περιφέρειες απέχουν πολύ από το να επιτελούν με επάρκεια την αποστολή τους. Πέρα από τα οργανωτικά προβλήματα και την υποχρηματοδότηση, εμφανίζουν μεγάλο πρόβλημα διαπλοκής και διαφθοράς. Για την ακρίβεια, το φαινόμενο εμφανίζεται σε πολλαπλάσιο βαθμό από ότι στο κεντρικό κράτος.

Στην Τοπική Αυτοδιοίκηση συχνά δεν τηρούνται ούτε καν τα προσχήματα. Όσοι έχουν συναλλαγές με δημαρχίες, παλαιότερα με νομαρχίες και τώρα πια με περιφέρειες έχουν να διηγηθούν πολλές ιστορίες. Δεν είναι τυχαία ούτε η μεγάλη ζήτηση γι’ αυτά τα αξιώματα, ούτε η εντυπωσιακή αύξηση των προεκλογικών δαπανών στις τοπικές εκλογές.

Παλαιότερα, όλο το παιχνίδι των ρουσφετιών σε μια εκλογική περιφέρεια το μοίραζε ο βουλευτής, με μόνους ανταγωνιστές τους συνυποψηφίους του. Σήμερα, η εικόνα έχει αλλάξει. Ενώ ο βουλευτής προσδοκά την υπουργοποίησή του για να ασκήσει εξουσία, ο δήμαρχος και ο περιφερειάρχης την ασκεί αμέσως, και μάλιστα χωρίς σοβαρό έλεγχο. Οι τοπικές εκλογές έχουν καταντήσει μια υπόθεση μερικών χιλιάδων υποψηφίων και μερικών εκατοντάδων εργολάβων και προμηθευτών.

Έχοντας αποκτήσει εξουσία και αρμοδιότητες που τους επιτρέπουν να διαχειρίζονται σημαντικούς πόρους, οι δήμαρχοι και οι περιφερειάρχες έχουν αποκτήσει σημαντική προσωπική πολιτική δύναμη. Το μοίρασμα της πίτας τούς έχει δώσει τη δυνατότητα διαπλοκής με τοπικούς επιχειρηματίες και τοπικά ΜΜΕ. Και βεβαίως τους έχει δώσει τη δυνατότητα να υφάνουν πελατειακά δίκτυα, τα οποία δεν είναι πάντα αντιστοιχισμένα με τους κομματικούς διαχωρισμούς. Με άλλα λόγια, έχουν οικοδομήσει τον δικό τους εκλογικό μηχανισμό και τα δικά τους ερείσματα.

Οι παιδικές ασθένειες

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι περισσότεροι από τους συμβούλους της πλειοψηφίας διορίζονται αντιδήμαρχοι, πρόεδροι δημοτικών συμβουλίων, πρόεδροι δημοτικών επιχειρήσεων και πρόεδροι νομικών προσώπων του δήμου. Το αντίστοιχο συμβαίνει και στις περιφέρειες. Όλες αυτές οι θέσεις προσφέρουν μεγάλες δυνατότητες για μαύρο χρήμα, μέσω της διαφθοράς, η οποία κατά κανόνα είναι πολύ πιο απροσχημάτιστη απ’ αυτήν που υπάρχει στην κεντρική πολιτική σκηνή.

Οι εκθέσεις των αρμόδιων ελεγκτικών αρχών αποτυπώνουν ένα μικρό μόνο μέρος του προβλήματος, αλλά είναι αποκαλυπτικές για την έκταση της αυθαιρεσίας και της παρανομίας των τοπικών αρχόντων. Στην Τοπική Αυτοδιοίκηση εμφανίζονται και όλες οι παιδικές ασθένειες, τις οποίες το καθόλου αθώο κεντρικό κράτος έχει περισσότερο ή λιγότερο ξεπεράσει.

Οι δήμαρχοι και οι περιφερειάρχες έχουν την τάση να πολιτεύονται με κύριο κριτήριο την προάσπιση και την ενίσχυση της δικής τους εξουσίας, η οποία τους επιτρέπει να διατηρούν ένα σχετικά υψηλό βαθμό πολιτικής αυτονομίας. Γι’ αυτό και η απονομή του χρίσματος μετατρέπεται σε σκληρή μάχη εντός και εκτός κάθε κόμματος.

Έτσι κι αλλιώς, πάντως, ο αποφασιστικός ρόλος των κομματικών ηγεσιών στην επιλογή των υποψηφίων έχει σχετικά αποδυναμωθεί. Οι τοπικές πολιτικές ελίτ, με τα ιδιαίτερα συμφέροντα και τις αντιθέσεις τους, έχουν την τάση να χειραφετούνται από τις κεντρικές κομματικές σκοπιμότητες και να επιβάλλουν σε μεγάλο βαθμό τις δικές τους επιλογές, μέσω των τοπικών παραγόντων και δικτύων επιρροής.

Καθοριστικό ρόλο παίζει το γεγονός ότι οι κομματικές οργανώσεις και τα πελατειακά δίκτυα των βουλευτών σε κάθε νομό λειτουργούν περισσότερο ως εκφραστές των τοπικών αντιθέσεων και λιγότερο ως ιμάντες επιβολής των αποφάσεων της ηγεσίας. Η απειλή για τις κομματικές ηγεσίες είναι, βεβαίως, η κάθοδος ανεξάρτητων υποψηφίων που προέρχονται από την παράταξή τους. Η τάση αυτονόμησης των περιφερειαρχών και δημάρχων έχει ενισχυθεί από την όξυνση της κρίσης πολιτικής αντιπροσώπευσης, την οποία έχει προκαλέσει η οικονομική κρίση.