Πόσο λείπει σήμερα ο Μιχάλης Παπαγιαννάκης…

Συμπληρώνονται οκτώ χρόνια από τον θάνατο του βουλευτή του Συνασπισμού που ονειρευόταν μια «άλλη Αριστερά», αυτήν της δημοκρατίας, της συναίνεσης, της ενωμένης Ευρώπης, της οικολογίας, του αντιλαϊκισμού, της αλληλεγγύης και της ανάπτυξης...

γράφει ο Μιχάλης Μιχαήλ 

·          

Οκτώ χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την 26η Μαΐου 2009, την ημέρα που «έφυγε» ο Μιχάλης Παπαγιαννάκης, μια σπουδαία μορφή της Αριστεράς. Αυτή η απώλεια γίνεται ακόμη πιο αισθητή, σήμερα που είναι τόσο δυνατή η απουσία της «άλλης Αριστεράς», «που είδε τον κόσμο σαν έργο τέχνης με τελειωμένα κι αθάνατα φτερά», όπως τραγούδησε κάποτε ο Διονύσης Σαββόπουλος. Αυτής της Αριστεράς την οποία ονειρεύτηκαν και για την οποία αγωνίστηκαν πολλοί και σήμερα λείπει εμφανέστατα με τη θολή και αλλοπρόσαλλη διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ…

Μαζί με τον Λεωνίδα Κύρκο που έφυγε, τρία χρόνια αργότερα (2011), ο Μιχάλης Παπαγιαννάκης ενσάρκωσε την Αριστερά της δημοκρατίας, της συναίνεσης, της ενωμένης Ευρώπης, της οικολογίας, του αντιλαϊκισμού, της αλληλεγγύης και της ανάπτυξης και της συνεργασίας των προοδευτικών δυνάμενων. Μιας Αριστεράς ανήσυχης για τη πορεία της Ελλάδας της ανανέωσης – για την απώλεια της ταυτότητάς της, μιας Αριστεράς που απεκδυόταν τον διχασμό, το μίσος και τη βία.

Στο ερώτημα αν είναι κομμουνιστής ή «αριστερός» απαντούσε: «Ούτε το ένα ούτε το άλλο. Λοιπές προοδευτικές δυνάμεις», σταθερά υπέρμαχος της συνεργασίας τους.

Δεκαετία του 1980 στο Αλσος Νέας Σμύρνης σε ένα από τα θρυλικά Φεστιβάλ «Αυγής-Θούριου». Ο Παπαγιαννάκης (αριστερά) στο πάνελ με τους Αγγελο Ελεφάντη, Κώστα Φιλίνη και Μπάμπη Θεοδωρίδη 

Βέβαια, για την αριστερή ορθοδοξία του χώρου, ήταν «δεξιός». Ηταν πάγια θέση του ότι η Αριστερά δεν μπορεί να περιορίζεται στην καταγγελία και να αποτελεί μόνο δύναμη διαμαρτυρίας, αλλά πρέπει να έχει προγραμματικές προτάσεις και πολιτικό σχέδιο. Υπερασπίστηκε με σθένος την επιλογή της κυβέρνησης Σημίτη στο ζήτημα των ταυτοτήτων γιατί, όπως εξηγούσε τότε, «τις νομικές εγγυήσεις τις χρειάζονται οι θρησκευτικές μειονότητας και όχι οι πλειονότητες». 

Γνώριζε ότι η πολιτική διαπάλη ενέχει συγκρούσεις, ανοίκειες και υβριστικές, αλλά δεν έχασε ποτέ τον ριζοσπαστικό αριστερό ρεαλισμό. Στη τελευταία συνέντευξή του («Καθημερινή, 24/5/2009) διατύπωνε ως εξής την πίστη του στην ανάγκη θωράκισης των δημοκρατικών θεσμών: «Οσο και αν κάποιοι στην Αριστερά εξακολουθούν να μην αποδίδουν στους θεσμούς τη σημασία και τη δύναμη που πραγματικά έχουν, ωστόσο οι θεσμοί έχουν δύναμη, συνέχεια και, κυρίως, απαιτούν δράση και όχι λόγια. Και πάλι προβοκατόρικα θα έλεγα ας γίνουν αυτά ακόμη και με δεξιές κυβερνήσεις. Οι κυβερνήσεις έρχονται και παρέρχονται, αλλά οι θεσμοί μένουν και διευρύνονται». Πίστευε στις ουσιαστικές και τολμηρές μεταρρυθμίσεις και όχι στην προσδοκία μιας επαναστατικής διαδικασίας που οραματίζεται η νέα και παραδοσιακή κομμουνιστική αντίληψη.

Φωτογραφίες από το αρχείο του Μιχ. Παπαγιαννάκη. Ενας πολίτης του κόσμου και της οικολογίας.

Ο Μιχάλης Παπαγιαννάκης ήταν δεδηλωμένος υποστηρικτής της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ίσως λόγω της πολύχρονης θητείας του στο Ευρωκοινοβούλιο και της ακαδημαϊκής καριέρας στη Γαλλία από τη αρχή της δικτατορίας. «Δεν ξέρω πιο αριστερή στάση από την ενοποίηση της Ευρώπης. Θέλουμε περισσότερη κι όχι λιγότερη Ευρώπη», είχε δηλώσει το 2005 όταν μαζί με τους Νίκο Τσούκαλη, Αννα Φιλίνη και Γρηγόρη Ψαριανό είχαν διαφωνήσει με την απόφαση του τότε Συνασπισμό να μην ψηφίσει το Ευρωσύνταγμα. Λίγα χρόνια αργότερα, το 2008, είχε και πάλι διαφοροποιηθεί ψηφίζοντας τη Συνθήκη της Λισσαβώνας σε αντίθεση με τη κομματική γραμμή του Αλέκου Αλαβάνου. Και λίγες μέρες πριν τον θάνατό του, έλεγε στην «Αυγή»: «Να προχωρήσει ταχύτητα η ευρωπαϊκή ενοποίηση. Εν πάση περιπτώσει, επειδή αυτό δεν θα γίνει σε μια μέρα, να προχωρήσει αμέσως η ενοποίηση της οικονομικής διαχείρισης. Να υπάρξει οικονομική πολιτική, να αποκτήσει η ΕΕ έναν υπουργό Οικονομικών και ένα συμβούλιο». Θέσεις θαρρείς προφητικές, που τώρα συζητώνται ως λύσεις για να επουλώσουν τις πληγές της Ευρώπης.  

 

Συνδυάζοντας τη δράση με τη συγκεκριμένη πρόταση διαπίστωσε από τους πρώτους το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής. Οπως και τις εντάσεις της παγκοσμιοποίησης, ζητώντας πολιτική διαχείρισή της επ’ ωφελεία των πολιτών, διαβλέποντας πρώτος τις ανισότητες και την ανισορροπία που οδήγησαν στην κρίση. Συμμετείχε στις συζητήσεις και τις διαδηλώσεις των Κινημάτων στο Πόρτο Αλέγκρε, στο Σιάτλ, στη Γένοβα. «Χαίρομαι για την πολυχρωμία των κινημάτων. Αλλά έχουν ένα πολιτικό πρόβλημα. Δεν έχουν ως αίτημα την πολιτική διακυβέρνηση της παγκοσμιοποίησης», έλεγε στους φίλους του της Ανανεωτικής Αριστεράς όταν γύριζε.

Μια συνέντευξη του Μιχάλη Παπαγιαννάκη στη Μαρία Ρεζάν και στην ΕΡΤ το 1991, με τον τότε ευρωβουλευτή του Συνασπισμού να μιλάει για τη δημοκρατία και τη μεταπολίτευση, για τον ρόλο του κράτους και τον συνδικαλισμό και για την Ελλάδα ως «χώρα των χαμένων ευκαιριών», είναι και πάλι σχεδόν προφητική.

«…Που επιδιώκουμε κάτι και μετά από έναν χρόνο λέμε “αχ να είχαμε αποδεχτεί εκείνο που αρνιόμασταν”» λέει σε κάποια στιγμή. Σας θυμίζει κάτι;

Για τη συνεπή του στάση στα οικολογικά ζητήματα κατηγορήθηκε ότι με τις ερωτήσεις που κατέθεσε στο Ευρωκοινοβούλιο σαμποτάρει την ολοκλήρωση του έργου της εκτροπής του Αχελώου, «προβάλλοντας περιβαλλοντικά ζητήματα». Ενα μόλις χρόνο αργότερα δικαιώθηκε.

Ο Μιχάλης Παπαγιαννάκης πάλεψε για την Αριστερά που θα είναι «ένας μεγάλος επιτελικός οργανισμός που όχι μόνο θα επιτρέπει αλλά θα επιβάλλει τη συμμετοχή, τη συζήτηση, την αντίρρηση, τη συναπόφαση»… Αυτή την «άλλη Αριστερά» που τόσο λείπει σήμερα.  

protagon.gr