Οι ρίζες ως πολιτικό εφαλτήριο

Του Γιώργου Σταματόπουλου

Δυο μέρες και δυο νύχτες στον γενέθλιο τόπο είναι ικανές να παρασύρουν το σώμα σου και το πνεύμα σου πέρα από τη λύπη, στα κρίσιμα όρια του αναστοχασμού και μιας βαθιάς νηνεμίας, ανερμήνευτης μεν, λυτρωτικής δε - οι ρίζες είναι βαθιές, είτε το θέλουμε είτε όχι.

Είναι μια αλήθεια στην οποία δεν δώσαμε τη σημασία που της αρμόζει· άλλος γιατί πάσχισε να αποτινάξει από πάνω του το φτωχό και επαρχιώτικο παρελθόν του, άλλος γιατί πείστηκε από την ιδεολογία του ότι η επαρχία και η παράδοση είναι φορείς συντηρητισμού και άρα είναι εμπόδια στο να γίνουν είτε καλοί αστοί είτε απελευθερωμένοι διεθνιστές (απελευθερωμένοι από τα δεσμά του πατριωτισμού, που γίνεται τάχα εθνικισμός και άλλες κενολογίες).

Τα δυο μερόνυχτα αρκούν να επανεύρεις τις μυρωδιές, τα χρώματα και τον ήχο της παιδικής ηλικίας - κυρίως τις μυρωδιές· δεν μιλώ για νοσταλγία αλλά για μια απελπισμένη (;) προσπάθεια για βίαιη επανεισδοχή στη μήτρα της πρωταρχής, μια κολύμβηση στα νάματά της.

Ηρεμος τόπος, της ανεμελιάς, του παιχνιδιού, των πρώτων αντιληπτικών ικανοτήτων, της αναγνώρισης του σώματος, της φιλίας - η παιδικότητα που μάλλον δεν μας εγκαταλείπει ποτέ...

Τώρα σιγή... Απουσιάζουν αγαπημένα πρόσωπα και φίλοι ακριβοί. Πίνουμε, όμως, μαζί τους με έναν εσωτερικό, μεταφυσικό τρόπο... και ας χασκογελά ο ρεαλισμός μας... Οι ρίζες... ναι... που υπερβαίνουν τη στρυφνότητα κοινωνιολογικών και φιλοσοφικών αναλύσεων.

Ο Οργουελ θεωρούσε ότι «το ρίζωμα του ανθρώπου στις καθημερινές του συνήθειες (εργασία, προσωπικές σχέσεις, χόμπι κ.λπ.) ή στον τόπο όπου μεγάλωσε διαφυλάσσει ένα σύνολο προπολιτικών συναισθημάτων που δεν μπορούν να γίνουν σμπαράλια προκειμένου να ικανοποιήσουμε μια ιδεολογία»...

Ιδού πώς βλέπει την έννοια η φιλόσοφος Σιμόν Βέιλ: «Το ρίζωμα είναι ίσως η σημαντικότερη αλλά και πλέον παραγνωρισμένη ανάγκη της ανθρώπινης ψυχής.

Ενα ανθρώπινο ον έχει μια ρίζα μέσω της πραγματικής, δραστήριας και φυσικής συμμετοχής του στην ύπαρξη ενός οργανωμένου συνόλου, το οποίο διατηρεί ζωντανές ορισμένες πολύτιμες παρακαταθήκες του παρελθόντος και ορισμένες προσδοκίες για το μέλλον» [από τη βιβλιοκρισία του Νίκου Κασφίκη στο νέο (άλλο ένα εξαιρετικό) τεύχος του περιοδικού «Πρόταγμα» - Τζορτζ Οργουελ, «Για τον εθνικισμό και άλλα δοκίμια», εκδ. Πατάκη].

Αυτά τα προπολιτικά συναισθήματα, αυτή την ανάγκη της ανθρώπινης ψυχής τα έχουμε πετάξει στα σκουπίδια μιας υπεραπλουστευμένης λογικής, στην ομίχλη της δοκησίσοφης ματαιοδοξίας, στον ωκεανό του άπληστου καταναλωτισμού, στη θλίψη του αστικού «επαρχιωτισμού».

Κρίμα, αναφωνούν μερικοί, άλλοι, όμως, εξακολουθούμε να απολαμβάνουμε αυτό που «καταφέραμε» να γίνουμε, αδιαφορώντας για το παρελθόν, τις πρώτες αιτίες, τα πρώτα σκιρτήματα, τον γονεϊκό ιδρώτα, την αιματόρροια της γενέθλιας γης.

Δυο μερόνυχτα μπορούν να εξορίσουν μηδενισμούς και παραιτήσεις - και αυτό είναι μια σπουδαία πολιτική πράξη, ένα εφαλτήριο για πολιτική ανασυγκρότηση, άρα φαντάζει αναγκαία πού και πού μια επίσκεψη στις απαρχές της συγκρότησης της προσωπικότητας, σ’ αυτό το θαύμα της ύπαρξης· ώς και ο πόνος μετριάζεται και υποκλίνεται στη μνήμη και στο γενέθλιο σπήλαιο της παιδικότητας...