Μας κλέβουν και τη μαλοτήρα! Το θαυματουργό Κρητικό αφέψημα.!

Είναι απίστευτο και όμως αληθινό: Η μαλοτήρα, ένα φυτό ενδημικό της Κρήτης, ο σπόρος του οποίου πωλείται προς 19.000 ευρώ το κιλό, πέφτει θύμα της… παγκοσμιοποίησης! Με σπόρους που έχουν κλαπεί από το νησί μας, ετοιμάζονται μεγάλες καλλιέργειες μαλοτήρας στη Βουλγαρία, καθώς από το γνωστό μας τσάι του βουνού θα χρειαστεί τα επόμενα χρόνια μεγάλες ποσότητες η γερμανική φαρμακοβιομηχανία.

Όλα ξεκίνησαν όταν Γερμανοί ερευνητές εντόπισαν σε τρία ελληνικά τσάγια του βουνού της οικογένειας sideritis (ανάμεσά τους και στη μαλοτήρα, sideritis syriaca) κάποια συστατικά που έχουν εντυπωσιακά αποτελέσματα στη θεραπεία της άνοιας και την ενίσχυση της μνήμης. Έτσι, με βάση αυτά, ετοιμάζονται νέας γενιάς φάρμακα για τη νόσο του Αλτσχάιμερ.

Οι πληροφορίες αυτές της εφημερίδας “Ν.Κ.” είναι γνωστές σε επιστήμονες που ασχολούνται με το αντικείμενο, π.χ. στο δασολόγο της Διεύθυνσης Δασών Χανίων Ιωάννη Φωτάκη και το γεωπόνο ερευνητή δρ. Κώστα Δ. Οικονομάκη. Ο κ. Οικονομάκης, ο επονομαζόμενος και ως “γκουρού” των αρωματικών φυτών της Κρήτης, γνωρίζει ότι η μαλοτήρα ξεκίνησε να καλλιεργείται στη Βουλγαρία.

Ο κ. Φωτάκης θυμάται πως με έκπληξη είχε δει προ ετών σε δημοσίευμα περιοδικού της “Καθημερινής της Κυριακής” πως πωλείται προς 19.000 ευρώ το κιλό σπόρος μαλοτήρας Γερμανίας. Και πώς μπορεί άραγε στη Γερμανία, με τις διαφορετικές κλιματολογικές συνθήκες, να παραχθεί ο σπόρος ενός φυτού ενδημικού της Κρήτης; Όπως εξηγεί, ο σπόρος του φυτού, όπου κι αν παραχθεί, θα έχει τον ίδιο γενετικό κώδικα. Ωστόσο, τα ευεργετικά συστατικά της μαλοτήρας αποκτώνται μόνο όταν το φυτό μεγαλώνει σε μεγάλα υψόμετρα.

Γερμανοί μισθώνουν εκτάσεις στα Βαλκάνια

Για το λόγο αυτό, οι Γερμανοί, ενώ παράγουν σπόρο, δεν παράγουν φυτά. Για την παραγωγή των τελευταίων μισθώνουν εκτάσεις στα Βαλκάνια, με εδαφοκλιματολογικές συνθήκες παρόμοιες με αυτές των κρητικών βουνών. Την ίδια ώρα, ελάχιστες είναι οι φυτείες μαλοτήρας στη δυτική Κρήτη, ενώ η αυτοφυής μαλοτήρα, που κάποτε συναντούσαμε σ’ ολόκληρο το νησί, έχει περιοριστεί στα Λευκά Όρη εξαιτίας της υπερβόσκησης.

Το πρόβλημα “εξαφάνισης” της μαλοτήρας από την Κρήτη εντάθηκε τα τελευταία χρόνια, οπότε και “διαφημίστηκαν” τα οφέλη της, με αποτέλεσμα να αυξηθεί η ζήτηση. Ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι ασχολήθηκαν με τη συλλογή της, πολλοί προκειμένου να τη διαθέσουν προς πώληση.

Ο δρ. Οικονομάκης είχε διαβλέψει τη σημερινή κατάσταση από το 1993 κιόλας, όταν ο ίδιος – στο πλαίσιο του προγράμματος Leader – καλλιέργησε πιλοτικά μαλοτήρα σε μισθωμένη έκταση ιδιώτη στον Ομαλό. Σκοπός του ήταν να παρακινήσει τους ντόπιους να ασχοληθούν με την καλλιέργεια της μαλοτήρας, έχοντας διττό στόχο: Από τη μια να αποκτήσουν ένα καλό συμπληρωματικό εισόδημα οι άνθρωποι, και από την άλλη να ξαναζωντανέψει ένα είδος που υπέφερε από την υπερβόσκηση.

Δυστυχώς, η προσπάθειά του δεν είχε τότε τα προσδοκώμενα αποτελέσματα, όπως δεν τα είχαν και ανάλογες προσπάθειες που είχαν γίνει στα Ανώγεια επί δημαρχίας Γιώργου Κλάδου και στον πρώην Δήμο Ρούβα, επί δημαρχίας Φανούρη Οικονομάκη. Είχαν δοθεί σπόροι μαλοτήρας σε βοσκούς και αγρότες, με την ελπίδα αναγέννησης του είδους, πράγμα που δεν έγινε, τουλάχιστον τότε…

Γιατί σήμερα, εξαιτίας της κρίσης, το κλίμα αντιστρέφεται… Όπως εξηγεί ο δρ. Οικονομάκης, «εδώ και 5 χρόνια έχουν ξεκινήσει καλλιέργειες μαλοτήρας τόσο στα Λευκά Όρη, όσο και στο Ρέθυμνο, στο όρος Κέδρος, και κάτι πάει να γίνει. Η πίεση η οικονομική μάς κάνει, ως φαίνεται, να αξιοποιούμε τις επιλογές μας».

Γνώμη του είναι πως η μαλοτήρα πρέπει να καλλιεργηθεί για να σωθεί, καθώς κινδυνεύει από την εκμετάλλευση. Ακόμα κι αν ο σπόρος δεν πατενταριστεί στην παγκόσμια αγορά που όλοι πλέον απευθυνόμαστε, φρονεί πως ο σπόρος Κρήτης και η μαλοτήρα Κρήτης θα έχουν τεράστια απήχηση, λόγω της ενδημικότητάς τους. Όπως λέει, «εντάξει, πουλάνε σπόρο Γερμανοί, και όχι μόνο. Δεν ξέρουμε καν αν είναι μαλοτήρα, αλλά αυτοί ως τέτοιο τον πουλάνε. Αν υπάρχει κι ελληνικός στην αγορά, τότε ο ενδιαφερόμενος τι θα προτιμήσει; Σίγουρα τη μαλοτήρα ή το σπόρο μαλοτήρας Κρήτης, επειδή είναι γνωστό πως πρόκειται για είδος ενδημικό του νησιού μας, δηλαδή συναντάται μόνο εδώ»…

Από την πλευρά του, ο δασολόγος Ιωάννης Φωτάκης, από τη Διεύθυνση Δασών Χανίων, “πετάει το γάντι” σε όλους όσοι εν μέσω κρίσης ψάχνουν να βρουν μια “εύκολη” μπίζνα για να επιβιώσουν. Όπως λέει, «ο σπόρος της μαλοτήρας κοστίζει αυτή τη στιγμή 19.000 ευρώ. Γιατί αυτά τα χρήματα να τα βγάζει ο Γερμανός και όχι εμείς; Ας παράξουμε σπόρο μαλοτήρας και ας τον πουλάμε εμείς. Μπορούμε να κορέσουμε την αγορά και να μη χωράει άλλος, με δεδομένο και το γεγονός ότι το δικό μας προϊόν που αναπτύσσεται στην περιοχή του υπερέχει αντικειμενικά έναντι οποιουδήποτε άλλου που καλλιεργείται οπουδήποτε αλλού. Απ’ όπου μπορούν να προκύψουν εισοδήματα, πρέπει να προκύπτουν για τους συμπατριώτες μας αυτή τη δύσκολη περίοδο».

Απαγόρευση

Οι παλιοί μπορεί να θυμούνται την εντυπωσιακή θέα των λουλουδιών της μαλοτήρας την εποχή της άνθισης (Ιούνιος-Ιούλιος). Έμοιαζαν τότε οι πλαγιές των Λευκών Ορέων και του Ψηλορείτη με απέραντο κίτρινο λιβάδι… Όμως πλέον η μαλοτήρα από τον Ψηλορείτη έχει σχεδόν εξαφανιστεί, ενώ στα Λευκά Όρη εκτιμάται πως έχει μείνει μόνο το 10% των πληθυσμών που υπήρχαν στο παρελθόν.

Η έλλειψη της μαλοτήρας γίνεται σε παγκρήτιο επίπεδο αντιληπτή, όταν στο εμπόριο αντ’ αυτής βρίσκουμε μόνο “τσάι του βουνού”, που έρχεται στην Κρήτη από την υπόλοιπη Ελλάδα. Η υπερβόσκηση και η υπερεκμετάλλευση οδήγησαν τους αρμόδιους να βάλουν τα τελευταία χρόνια “φρένο” στη συλλογή της. Έτσι, πλέον απαγορεύεται η συλλογή μαλοτήρας σε ποσότητα μεγαλύτερη απ’ αυτή που χρειάζεται το σπίτι μας, δηλαδή σε ποσότητα μεγαλύτερη του μισού κιλού ανά άτομο.

Η ίδια απαγόρευση ισχύει επίσης για τη μαντζουράνα, το φασκόμηλο και τη ρίγανη, που επίσης κινδυνεύουν από την ανεξέλεγκτη και χωρίς σεβασμό συλλογή από τη φύση. Ειδικά φέτος, που η χρονιά από πλευράς βροχοπτώσεων ήταν κακή και αναμένεται μειωμένη “παραγωγή”, η Διεύθυνση Δασών Χανίων εξετάζει το ενδεχόμενο να αυστηροποιήσει περαιτέρω το περυσινό καθεστώς.

Σε περίπτωση που κάποιος συλληφθεί να μαζεύει χωρίς ειδική άδεια αρωματικά φυτά σε ποσότητα μεγαλύτερη του μισού κιλού (που δικαιολογείται για ατομική χρήση) θα κατάσχονται όχι μόνο τα βότανα, αλλά επίσης τα μέσα συλλογής και μεταφοράς τους. Επίσης, απαγορεύεται να μαζεύει κανείς σε μεγάλες ποσότητες και δίκταμο, ο οποίος έχει κηρυχθεί προστατευτέο φυτικό είδος, με Προεδρικό Διάταγμα.

Μαλοτήρα, η θαυματουργή

Η μαλοτήρα (Sideritis syriaca) θεωρείται φυτό θαυματουργό. Όπως προαναφέρθηκε, χρησιμοποιείται για τα νέας γενιάς φάρμακα κατά του Αλτσχάιμερ, ως ενισχυτικό της μνήμης. Επιπλέον δρα ως αντιφλεγμονώδες, βακτηριοστατικό, αντιοξειδωτικό, αντιμικροβιακό, ευστόμαχο, εφιδρωτικό, τονωτικό, αντιερεθιστικό και αντιαναιμικό.

Η σύγχρονη επιστημονική έρευνα αποκάλυψε την παρουσία στο φυτό πολύτιμων φλαβονοειδών ουσιών με ποικίλες φαρμακοδυναμικές δράσεις, όπως διέγερση της καρδιακής λειτουργίας, ελάττωση της πίεσης και λειτουργία κατά της ευθραυστότητας των τριχοειδών αγγείων.

Επίσης, η μαλοτήρα έχει δράση διουρητική και προστατεύει από τα κρυολογήματα. Όμως, καλύτερο είναι πως, σε αντίθεση με άλλα αρωματικά φυτά και βότανα, η μαλοτήρα δεν έχει παρενέργειες σε περίπτωση μεγάλης ή συχνής κατανάλωσης. Όπως λέει ο δρ. Οικονομάκης, «σε αντίθεση με άλλα αρωματικά και βότανα, που πρέπει να καταναλώνονται με μέτρο, η μαλοτήρα είναι… άμετρη. Δεν είναι φάρμακο και φαρμάκι μαζί, ανάλογα με τη δόση και τη συχνότητα της κατανάλωσης. Όλα τ’ άλλα θέλουν μέτρο, η μαλοτήρα όχι. Όση και να καταναλώσει κανείς δε θα αντιμετωπίσει ποτέ πρόβλημα»…

  Ελένη Σταυρουλάκη