Υφ-ΥΠΠΟ ή αριστερό ΤΑΙΠΕΔ;

Του Περικλή Κοροβέση

Ο Νίκος Ξυδάκης είχε την έξωθεν καλή μαρτυρία. Εγκριτος δημοσιογράφος, για χρόνια στην «Καθημερινή», και όσοι τον ήξεραν από κοντά, μιλούσαν για ένα καλλιεργημένο άτομο με σεμνό χαρακτήρα. Για όλους εμάς τους παροικούντες τον Πολιτισμό, ήταν χαράς ευαγγέλια να αναλάβει τη θέση του υφυπουργού Πολιτισμού. Δεν μπόρεσα να καταλάβω ποιος ήταν ο πραγματικός υπουργός και από ό,τι κατάλαβα το υπουργείο Πολιτισμού υποβιβάζεται σε υφυπουργείο. Εκτός αν στη νεογλώσσα που χρησιμοποιεί ο ΣΥΡΙΖΑ -που ακόμα δεν την έχουμε μάθει-, ο οποίος τόσο ενδιαφέρον είχε δείξει προεκλογικά για τον πολιτισμό, το υφυπουργείο σημαίνει πια υπερυπουργείο, έτσι που να ανταποκρίνεται στο προεκλογικό πολιτιστικό του πρόγραμμα που ακόμα οι ειδικοί προσπαθούν να ερμηνεύσουν.

Από τότε που δημιουργήθηκε το υπουργείο Πολιτισμού, ήταν ελάχιστες οι φορές που έκανε κάτι. Και εδώ θα αναφέρω τη Μελίνα Μερκούρη και τον Σταύρο Μπένο. Κατά κανόνα άσχετοι πολιτικοί που δεν είχαν καμία ή είχαν ελάχιστη σχέση με τον πολιτισμό, έπαιρναν το υπουργείο για να κρατηθούν ψηλά στην κομματική επετηρίδα και να χτυπήσουν κάτι καλύτερο στην επόμενη ευκαιρία. Ούτως ή άλλως, το κράτος ήταν πάντα εχθρικό με τον πολιτισμό και τη δημιουργία. Και φυσικά να μη μιλήσουμε για Παιδεία ή επιστημονική έρευνα. Η κουλτούρα των πιο πολλών πολιτικών είναι τηλεοπτική, η μουσική τους παιδεία τα σκυλάδικα και είναι καλοί στην ίντριγκα, τη δημαγωγία και τις μεταγραφές.

Σε αυτές τις συνθήκες περιμέναμε όλοι πως ο κ. Ξυδάκης θα λάμψει και θα είχε όση πίστωση χρόνου χρειαζόταν για να οργανώσει το έργο του. Και έτσι εντρύφησα στη συνέντευξή του στην «Αυγή» (5.4.15) και τη διάβασα όσο πιο προσεκτικά μπορούσα. Το πρώτο εντυπωσιακό πράγμα ήταν πως δεν υπήρχε κανένα όραμα για τον πολιτισμό, ούτε καν ένας ορισμός. «Ο πολιτισμός δεν είναι σκυλάκι πολυτελείας, αλλά το καθημερινό ψωμί», είπε. Δηλαδή φέξε μου και γλίστρησα. Υπάρχει ελληνικός πολιτισμός; Ποιος είναι αυτός; Πώς αναπτύσσεται και πώς υπηρετείται; Ο πολιτισμός έχει να κάνει με την εθνική συνείδηση; (Δηλαδή τι είναι αυτό που κάνει τον κάτοικο της Γαλλίας Γάλλο;)

Η λαϊκή προφορική παράδοση και δημιουργία τι ρόλο παίζουν στη διαμόρφωση ενός έθνους; Μήπως ένας εθνικός πολιτισμός είναι μια άμυνα μπροστά στην επίθεση του απολιτισμού του ιμπεριαλισμού και του νεοαποικισμού; Οι αποικιοκράτες το πρώτο πράγμα που έκαναν στις αποικίες ήταν να καταστρέψουν τον πολιτισμό τους, δηλαδή τη φυσική τους άμυνα, για να τις εκδυτικοποιήσουν. Τέτοιο προβληματισμό δεν είδα πουθενά. Αντίθετα, υπήρχε ένα πνεύμα αμερικανικού μάνατζμεντ για το πώς ο πολιτισμός θα μπορέσει να αποδώσει παραπάνω έσοδα στο κράτος αναρρυθμίζοντας την ίδια υποδομή. Δηλαδή με τις αλλαγές κάποιων Δ.Σ. που όλοι ξέρουμε τι σημαίνει αυτό.

Καλό θα ήταν ο κ. υπουργός να ρίξει μια ματιά στο εξαίρετο βιβλίο της Κρυσταλίας Πατούλη «Ερευνα για την κρίση» (εκδόσεις Κέδρος). Εκεί υπάρχουν οι απόψεις 180 προσώπων των Γραμμάτων, των Τεχνών και των Επιστημών. Και όλα αυτά άπτονται των προβλημάτων πολιτισμού. Εξαίρετη η μουσική του Ξαρχάκου. Ξέρουμε όμως πώς σκέφτεται ο ίδιος για την κρίση και τον πολιτισμό; Υπέροχος ο χαΐνης Δημήτρης Αποστολάκης, μήπως έχει να μας προτείνει μια κάποια εναλλακτική λύση; Τη Δήμητρα Γαλάνη την αγαπάμε όλοι. Μήπως έχει πρωτοποριακές πολιτικές σκέψεις; Σταματάω εδώ, γιατί στην τύχη διάλεξα τρία ονόματα. Σ’ αυτό το βιβλίο, ένα είδος εγκυκλοπαίδειας της σύγχρονης ελληνικής σκέψης, δεν μετέχουν πολιτικοί. Μια πρωτότυπη και πανέξυπνη ιδέα που απαιτούσε πολύ κόπο για να πραγματοποιηθεί. Εντούτοις δεν βρέθηκαν ούτε έντυπα ούτε sites να τη φιλοξενήσουν. Κι αυτό χαρακτηρίζει την ελληνική κοινωνία. Ο,τι είναι καινούργιο το θεωρεί λάθος γιατί υπερβαίνει τα στερεότυπα. Ευτυχώς βρέθηκε το TVXS της εποχής του Κούλογλου και αυτά τα κείμενα έπαιζαν από το 2010 έως το 2014. Και ευτυχώς βρέθηκε ο κλασικός για όλους μας εκδοτικός οίκος «Κέδρος» και τα έκανε ένα ωραίο βιβλίο.

Ο δάσκαλός μου, Εντγκάρ Μορέν, που έχει μελετήσει βαθιά τον πολιτισμό και την κουλτούρα, που είναι δύο διαφορετικά πράγματα, τοποθετούσε πάντοτε τη δημιουργία εκτός θεσμών. Οταν έμπαινε στους θεσμούς, ύστερα από αρκετά χρόνια, ήδη είχε αρχίσει μια άλλη δημιουργικότητα, πάλι από τα κάτω. Τα μικρά θεατράκια της Αθήνας, που έχουν γίνει με αίμα και με την αυτοθυσία κάποιων πρωτοπόρων που έχασαν τα πάντα για να στήσουν ένα θεατράκι, δεν ζητάνε «συσσίτιο» όπως είπε ο κ. Ξυδάκης. Αλλά σαν εργάτες του πολιτισμού ζητούν τη δυνατότητα να συνεχίσουν τη δουλειά τους. Αλλά σε αυτά θα επανέλθουμε.

ΥΓ. Από Lapsus Calami η στήλη αυτή μετέφερε την πρωτεύουσα του Μπανγκλαντές (28.3.15) Ντάκα στο Πακιστάν. Απολογείται και την επαναφέρει στον τόπο της.

Πηγή