H αμαρτωλή ιστορία των τηλεοπτικών αδειών

Ώρα «κάθαρσης» στην πιο μεγάλη ίσως πολιτική και τηλεοπτική… αμαρτία των τελευταίων 26 χρόνων δείχνει η κυβέρνηση, με τις επικείμενες νομοθετικές ρυθμίσεις για την δημοπρασία των τηλεοπτικών αδειών και την φορολόγηση των τηλεοπτικών διαφημίσεων.

Τα συνολικά έσοδα από τις δύο αυτές κινήσεις έχουν εκτιμηθεί στα 400 εκατομμύρια ευρώ - συγκεκριμένα, στον προϋπολογισμό προβλέπονται έσοδα 350 εκατομμυρίων από τις τηλεοπτικές άδειες και 50 εκατομμυρίων ευρώ από τη φορολόγηση των τηλεοπτικών διαφημίσεων. 

Υπό την προϋπόθεση, βεβαίως, την ανταπόκρισης και… συμμόρφωσης, καθώς οι καναλάρχες διαμηνύουν ήδη, δημοσίως και παρασκηνιακά, ότι «ουκ αν λάβεις παρά του μη (;) έχοντος». Η κυβέρνηση απαντά, με την ίδια ένταση, ότι αυτή τη φορά η μάχη δεν θα τελειώσει αναίμακτα και, κυρίως, ανέξοδα και όλα δείχνουν ότι ο πόλεμος μόλις τώρα ξεκινά.

Το «αναίμακτο» και «ανέξοδον» ήταν, όμως, η σταθερή και απαράβατη πεπατημένη του ιδιωτικού, τηλεοπτικού μας Jurassic Park από γεννήσεώς του για να φθάσει σήμερα να αριθμεί… 119 τηλεοπτικές επιχειρήσεις εθνικής, περιφερειακής και τοπικής εμβέλειας, που στηρίζονται στο απόλυτο νομικό κενό.

Άδεια «περί δοκιμής τοπικού τηλεοπτικού σταθμού»…

Όλα ξεκίνησαν το περίφημο καλοκαίρι του 1989. Με την περίφημη 4η παράγραφο του άρθρου 4 του νόμου 1866/89 περί «άδειας μη κρατικής τηλεοράσεως», οι εκδότες – οι οποίοι είχαν «εμπειρία και παράδοση στα μέσα ενημέρωσης» - έλαβαν το χρίσμα του προτιμητέου επενδυτή (άνευ… βασικής επένδυσης) για την παραχώρηση των δημόσιων συχνοτήτων που θα οδηγούσαν στα πρώτα ιδιωτικά κανάλια στην Ελλάδα.

«Μεταξύ των κριτηρίων για τη χορήγηση και ανανέωση της άδειας συνεκτιμώνται η πληρότητα και η ποιότητα του προγράμματος και η εμπειρία και παράδοση των μετόχων της εταιρείας στα μέσα μαζικής ενημέρωσης ως επίσης και η ιδιότητα του οργανισμού τοπικής αυτοδιοίκησης» ανέφερε η, ιστορική πλέον, παράγραφος 4.

Την πρώτη άδεια, που αφορούσε την «δοκιμή τοπικού τηλεοπτικού σταθμού» πήρε η εταιρία «Τηλέτυπος» - μια άδεια που υπέγραψαν στις 28 Αυγούστου του 1989 οι υπουργοί της κυβέρνησης Τζαννετάκη Αθανάσιος Κανελλόπουλος, Αντώνης Σαμαράς, Νίκος Κωνσταντόπουλος και Νίκος Γκελεστάθης.

Και κάπως έτσι εγεννήθη το Mega, που βγήκε στον αέρα το φθινόπωρο του 1989 με μετόχους τους Χρήστο Λαμπράκη, Βαρδή Βαρδινογιάννη, Γιώργο Μπόμπολα, Κίτσο Τεγόπουλο, και Αριστείδη Αλαφούζο. Την Πρωτοχρονιά του 1990 ακολούθησε on air και ο Antenna TV – το κανάλι που είχε σχεδιαστεί μέσα από τη συνεργασία του Μίνωα Κυριακού με τον εκδότη του Ελεύθερου Τύπου Αρη Βουδούρη και των εκδοτών της εφημερίδας «Πρώτη» Γιάννης Καλογρίτσα και του περιοδικού «Τηλέραμα» Γιάννη Πουρνάρα.

Η «προφητική» ομιλία του Κωστή Στεφανόπουλου

Η υπογραφή αυτής της πρώτης άδειας «δοκιμής» είχε προκαλέσει τον Σεπτέμβρη του 1989 μια – ενδεχομένως και προφητική – προειδοποίηση από τον τότε πρόεδρο της ΔΗΑΝΑ και μετέπειτα Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλο, που κάλεσε την Βουλή «να παρέμβει για να μην δοθούν οι άδειες σε ανθρώπους επικίνδυνους». Είχε πει, επί λέξει, τότε από το βήμα της Βουλής: «Αξιότιμοι κύριοι συνάδελφοι, ό,τι και να κάνετε σ΄ αυτό το άρθρο, όπως και να το τροποποιήσετε, που δεν το τολμάτε, όπως και να αξιώσετε σύμφωνη γνώμη, που δεν θα την αξιώσετε, η κυβέρνηση θα δώσει τις άδειες. Ένας τρόπος και μόνον υπάρχει, να παρέμβει η Βουλή και να μη δοθούν οι άδειες σε ανθρώπους επικίνδυνους, να ψηφιστεί η διάταξη κατά την οποία απαγορεύεται στους εκδότες να χορηγούνται οι άδειες». 

Και πρόσθεσε: «Εγώ δεν τους εχθρεύομαι ούτε ταξικές διαφορές έχω μαζί τους. Καμία. Με μερικούς δε εξ αυτών, ανταλλάσσω πολύ ευχαρίστως και χαιρετισμό. (...) «Και αν εγένεντο ήρωες στην υπόθεση Κοσκωτά και εγένεντο, και αποκαλύπτομαι για την ικανότητά τους αυτή, λόγω συμφέροντός τους. Και ξεκίνησαν, όχι υποθέτοντας τη συνεργασία με το ΠΑΣΟΚ, αλλά ότι πρόκειται περί χρημάτων της μαφίας. Τους ενόχλησε η μαφία. Κοιτάξτε πόσο ενοχλείται κανείς από τα όμοια».

Οι πρώτες «άδειες» από τον Σωτήρη Κούβελα

Η ομιλία Στεφανόπουλου, ωστόσο, ελάχιστους συγκίνησε, το τηλεοπτικό πάρτι άρχισε με τη λειτουργία δύο καναλιών σε πλήρες θεσμικό κενό και τρία χρόνια αργότερα, επί κυβερνήσεως Μητσοτάκη, δόθηκαν πλέον, απευθείας, επτά «ειδικές άδειες» από τον τότε υπουργό Προεδρίας Σωτήρη Κούβελα. 

Ονομάστηκαν «ειδικές άδειες για τη λειτουργία τηλεοπτικών σταθμών τοπικής εμβέλειας στην περιοχή Αττικής» καθώς και «ειδικές άδειες τεχνικής δικτύωσης για να αποκτήσουν εθνική εμβέλεια» και τις πήραν οι εταιρίες ΑΝΤΕΝΝΑ TV Α.Ε. ΑΝΤ-1, ΝΕΟ ΚΑΝΑΛΙ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ Α.Ε., NEW CHANNEL, ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΑΕ ΚΑΝΑΛΙ 29, ΝΕΑ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΑΕ,, ΞΕΝΙΑ ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ ΑΕ SEVEN X, ΤΗΛΕΤΥΠΟΣ ΑΕ CHANNEL. 

Στο τέλος του ίδιου χρόνου, επί κυβερνήσεως πλέον Ανδρέα Παπανδρέου δόθηκαν άλλες πέντε άδειες - δύο εθνικής εμβέλειας και τρεις περιφερειακής.

Ο πρώτος διαγωνισμός για να δοθούν πια κανονικές άδειες επιχειρήθηκε το 1997, με την προκήρυξη επί υπουργίας Τύπου Δημήτρη Ρέππα 117 αδειών τηλεοπτικών σταθμών, εκ των οποίων οι 6 εθνικής εμβέλειας, 53 περιφερειακής και 58 τοπικής. Οι αριθμοί παραπέμπουν σε τηλεοπτική αγορά τουλάχιστον… αμερικανικού μεγέθους, με προσφορά και ζήτηση να σπάνε όλα τα ρεκόρ. 

Εν τέλει κατατέθηκαν 160 φάκελοι, οι οποίοι έμειναν στα συρτάρια για μια πενταετία. Το 2002 ο διαγωνισμός απλά κηρύχθηκε άγονος από τον τότε υπουργό Τύπου Χρήστο Πρωτόπαππα και όλα τα κανάλια συνέχισαν να λειτουργούν κανονικά χωρίς κανένα πρόβλημα. Έναν χρόνο μετά ο κ. Πρωτόπαππας προκήρυξε νέο διαγωνισμό. Αυτή τη φορά κατατέθηκαν 15 φάκελοι, άρχισε η επεξεργασία τους, αλλά μετά ήρθαν οι εκλογές του 2004. 

Άλλαξε η κυβέρνηση, άλλαξε η προσέγγιση στο ραδιοτηλεοπτικό ζήτημα, ο διαγωνισμός ξεχάστηκε και μετά ήρθαν ο… Μπαϊρακτάρης, οι «νταβατζήδες» και ο βασικός μέτοχος. Ο οποίος ηττήθηκε κατά κράτος από τους έχοντες την… «εμπειρία και παράδοση στα μέσα ενημέρωσης», έγινε light έως ανύπαρκτος, και κατέληξε στον γνωστό νόμο Ρουσόπουλου για τη «συγκέντρωση των ΜΜΕ, την αδειοδότηση των ηλεκτρονικών μέσων και τη μετάβαση στην ψηφιακή εποχή» - μια μετάβαση, που ήρε ουσιαστικά όλα τα ασυμβίβαστα. Και, ταυτόχρονα, άνοιξε και τον δρόμο για τα δώρα της «ψηφιακής εποχής» - δώρα, που επισφραγίσθηκαν με το μονοπώλιο της Digea.

Η συνέχεια δεν θα παιχτεί επί της… οθόνης, αλλά στη Βουλή επί κυβερνήσεως ΣΥΡΙΖΑ και με αρμόδιο υπουργό Επικρατείας τον Νίκο Παππά.

Πηγή