Η Χούντα και το big bang της πολιτικής μας ζωής

Του Κώστα Γιαννακίδη

Στη μακρινή δεκαετία του ’80, όταν η Ελλάδα πετούσε από πάνω της το βαλκανικό χνούδι, οι εφημερίδες συνήθιζαν να δημοσιεύουν μεγάλα επετειακά αφιερώματα στη δικτατορία του Μεταξά.

Δεν ήταν μόνο το θέρος και ο άνυδρος, ειδησεογραφικά, μήνας Αύγουστος. Ηταν και οι αναμνήσεις των ανθρώπων που έγραφαν, οι πολιτικές τους καταβολές, οι εθνικές μας νευρώσεις που έβρισκαν διαθέσιμο χαρτί και άφθονο μελάνι. Τώρα ναι, μπορώ να το καταλάβω καλύτερα. Στη διαστροφή της εφηβείας μου, όταν διάβαζα «Το Ποντίκι», «Τα Νέα» και την «Ελευθεροτυπία», κατανάλωνα το προϊόν ανθρώπων που είχαν παιδικές μνήμες από τον Μεταξά, εφηβικές από τον εμφύλιο και ώριμες από τη χούντα των συνταγματαρχών. Μετρήστε πάλι τι έχει ζήσει ένας άνθρωπος που γεννήθηκε το 1930 και ελάτε να ζυγίσουμε ξανά λέξεις και έννοιες για χαμένες γενιές, ανθρωπιστική κρίση και «κοινωνικό ολοκαύτωμα».

Μέρα που είναι, στο περίπτερο και στο δίκτυο πέφτει, κάπως, ο ίσκιος από το γείσο του στρατιωτικού καπέλου. Και εκείνες οι μορφές, οι κωμικές όσο και ένα χάχανο στη μέση μίας κηδείας, ανασύρονται για την επετειακή τους εμφάνιση, περίπου όπως οι ήρωες της Βίβλου στις πασχαλινές ταινίες. Πενήντα χρόνια.

Η χούντα του Παπαδόπουλου. Και η χούντα του Μεταξά. Το 1967 και το 1936. Στάσου απέναντί τους και κάνε πενήντα χρόνια μπροστά. Το 1986 η χούντα του Μεταξά ήταν μόνο στα αφιερώματα των εφημερίδων. Είχε φύγει από τις κουβέντες των ανθρώπων. Το 2017 η χούντα των συνταγματαρχών αποτελεί αντικείμενο συζήτησης και σημείο πολιτικής αναφοράς. Οι πολιτικοί της επίγονοι δε, βρίσκονται στη Βουλή αναλαμβάνοντας συχνά να καθαρίζουν το πορτρέτο του Παπαδόπουλου από τα φλέματα και το πορτρέτο του Μεταξά από τη σκόνη.

Ομως εντάξει, δεν μπορείς να συγκρίνεις την ιστορική ηχώ των δύο δικτατοριών. Αν υποθέσουμε ότι και οι δύο δικτατορίες είναι πέτρες που τις πετάμε στη λίμνη, οι κύκλοι που σχηματίστηκαν από τον Μεταξά χάθηκαν στα κύματα του πολέμου και του εμφυλίου. Αντιθέτως, οι κύκλοι από την πέτρα του Παπαδόπουλου απλώθηκαν σε πιο ήρεμα νερά, κάτω από τη νηνεμία της Μεταπολίτευσης. Είναι και το άλλο: τα της χούντας των συνταγματαρχών έχουν αποτυπωθεί σε μαγνητικά μέσα. Καλοί και κακοί ήρωες πέρασαν στην αθανασία, θεωρητικά μπορούν να διηγούνται την ιστορία τους σε μία λούπα που θα παίζει και μετά από έναν αιώνα.

Το πραξικόπημα του 1967 είναι το big bang της «νέας» πολιτικής μας ζωής. Αυτός είναι και ο λόγος που, η πολιτική μας, διακρίνεται από βαθύτατους αναχρονισμούς και αδυναμία ουσιαστικής ανανέωσης. Ακόμα και σήμερα, έστω και υποσυνείδητα, πολιτευόμαστε σε μεγάλο βαθμό με κώδικες και ήθη που παραπέμπουν στα πρώτα μεταπολιτευτικά χρόνια. Συνέβαλε σε αυτό και η ιδεολογική και πολιτιστική ηγεμονία της Αριστεράς που στάθηκε απέναντι στη χούντα. Ο Πρωθυπουργός γεννήθηκε μετά την πτώση της δικτατορίας. Ωστόσο ο πολιτικός λόγος και οι ιδέες που εκφέρει, έχουν μουσική υπόκρουση Θεοδωράκη. Πέρασε μισός αιώνας και υπάρχουν στιγμές που λες ότι δεν προχωράμε μπροστά, αλλά σκάβουμε με τα πόδια μας γύρω-γύρω από το πραξικόπημα και την πρώιμη Μεταπολίτευση. Τα ίδια συνθήματα ακούγονται και σήμερα, τα ίδια πολιτικά τραγούδια κουνάνε τις σημαίες στις συγκεντρώσεις. Ακόμα και τα διλήμματα περί Δεξιάς και Αριστεράς εκεί πίσω δείχνουν, στα βιβλικά χρόνια της πολιτικής μας θεολογίας.

Συζητάμε πολύ για κάτι που έπρεπε να έχει τελειώσει μέσα μας. Η λήθη είναι συχνά χρήσιμη. Σε ορισμένες περιπτώσεις δρα ευεργετικά. Δεν υπάρχει λόγος για να θυμόμαστε τον Εμφύλιο. Και αν υπάρχει λόγος για να ασχολούμαστε με τη Xούντα πενήντα χρόνια μετά, είναι για να αποκολληθούμε οριστικά από τα σύνδρομα που μας κληροδότησε.   

protagon.gr