Σαν σήμερα βραβεύεται με το Νόμπελ Λογοτεχνίας ο Γ. Σεφέρης – Η ιστορική ομιλία του στην τελετή απονομής (Video)

 

Σαν σήμερα, στις 24 Οκτωβρίου 1963, έφθασε στην Αθήνα η χαρμόσυνη είδηση της απονομής του Νόμπελ Λογοτεχνίας στον Γιώργο Σεφέρη. Ήταν το πρώτο Νόμπελ για την Ελλάδα.

  

Ο διπλωμάτης και ποιητής Γιώργος Σεφέρης υπήρξε ο πρώτος Έλληνας που τιμήθηκε με Νόμπελ και συγκεκριμένα με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Στις 10 Δεκεμβρίου 1963, στην τελετή απονομής που έγινε στη Στοκχόλμη, παρέλαβε το επίζηλο βραβείο από τον βασιλιά της Σουηδίας Γουσταύο.

Από τη δεκαετία του ‘50 η ποίηση του Σεφέρη ήταν γνωστή και αναγνωρισμένη στο εξωτερικό. Το 1955 και το 1961 ήταν υποψήφιος για το Νόμπελ. Δύο χρόνια αργότερα, οι φήμες έδιναν κι έπαιρναν στην Αθήνα ότι θα ήταν αυτός ο νικητής. Οι φήμες επιβεβαιώθηκαν το μεσημέρι της 24ης Οκτωβρίου, όταν έφθασε στην Αθήνα το τηλεγράφημα της Σουηδικής Ακαδημίας, που ανήγγειλε τη χαρμόσυνη είδηση.

  

Ο Σεφέρης είχε κερδίσει το βραβείο «για το υπέροχο λυρικό ύφος του, που είναι εμπνευσμένο από ένα βαθύ αίσθημα για το ελληνικό πολιτιστικό ιδεώδες». Η Σουηδική Ακαδημία είχε ξεπληρώσει ένα χρέος της προς την Ελλάδα, καθώς στο παρελθόν είχε παρακάμψει τις υποψηφιότητες του Νίκου Καζαντζάκη και του Άγγελου Σικελιανού.

 

Ο Σεφέρης, που ήταν καθηλωμένος στο σπίτι του από μια κρίση έλκους, θα δηλώσει εμφανώς ικανοποιημένος στους εκπροσώπους του Τύπου:

 

Διαλέγοντας έναν Έλληνα ποιητή για το βραβείο Νομπέλ, νομίζω πως η Σουηδική Ακαδημία θέλησε να εκδηλώσει την αλληλεγγύη της με τη ζωντανή πνευματική Ελλάδα. Εννοώ: αυτή την Ελλάδα για την οποία τόσες γενεές αγωνίστηκαν, προσπαθώντας να κρατήσουν ό,τι ζωντανό από τη μακριά παράδοση της. Νομίζω, ακόμη, ότι η Σουηδική Ακαδημία θέλησε να δείξει πως η σημερινή ανθρωπότητα χρειάζεται και την ποίηση – κάθε λαού – και το ελληνικό πνεύμα.

 

Η επικράτηση του έλληνα ποιητή δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Η αρμόδια επιτροπή, από τους περίπου 80 υποψηφίους, επέλεξε έξι: τον ιρλανδό θεατρικό συγγραφέα Σάμουελ Μπέκετ, τον αγγλοαμερικανό ποιητή Γ.Χ. Όντεν, τον ιάπωνα συγγραφέα Γιούκιο Μίσιμα, τον χιλιανό ποιητή Πάμπλο Νερούδα, τον δανό συγγραφέα Άξελ Σαντεμόζε και τον Σεφέρη. Με ψηφοφορία, τα μέλη της επιτροπής ξεχώρισαν την τριάδα των Σεφέρη, Νερούδα και Όντεν και ακολούθως με ομοφωνία επέλεξαν να δώσουν το βραβείο στον Γιώργο Σεφέρη.

 

Στην Ελλάδα, η υποδοχή της βράβευσης Σεφέρη δεν ήταν και τόσο ενθουσιώδης. Τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων απασχολούσαν οι εκλογές της 3ης Νοεμβρίου και αναμέτρηση της ΕΡΕ με την Ένωση Κέντρου. Η Αριστερά μάλλον έδειξε την προτίμησή της στον Πάμπλο Νερούδα, που ανήκε στο ιδεολογικό της στρατόπεδο, ενώ μία δεξιά εφημερίδα, ο «Ελεύθερος», δεν δίστασε να αναπαράγει τις φήμες που κυκλοφορούσαν ότι ο διπλωμάτης Σεφέρης «είχε ξεπουλήσει την Κύπρο για να πάρει το Νόμπελ».

 

 

Στις 10 Δεκεμβρίου έγινε η τελετή απονομής των βραβείων Νόμπελ και το ίδιο βράδυ ο Σεφέρης εκφώνησε ένα σύντομο λόγο στο δείπνο που παρατέθηκε για τους νομπελίστες στο Δημαρχείο της Στοκχόλμης, ενώ την επομένη έδωσε διάλεξη στη Σουηδική Ακαδημία. Στην ομιλία του συνόψισε τις πεποιθήσεις του για την άμεση και αδιάσπαστη συνέχεια της ελληνικής γλώσσας από την αρχαιότητα ως τη σημερινή εποχή: « …Ανήκω σε μια χώρα μικρή. Ένα πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο, που δεν έχει άλλο αγαθό παρά τον αγώνα του λαού του, τη θάλασσα, και το φως του ήλιου. Είναι μικρός ο τόπος μας, αλλά η παράδοσή του είναι τεράστια και το πράγμα που τη χαρακτηρίζει είναι ότι μας παραδόθηκε χωρίς διακοπή. Η ελληνική γλώσσα δεν έπαψε ποτέ της να μιλιέται. Δέχτηκε τις αλλοιώσεις που δέχεται καθετί ζωντανό, αλλά δεν παρουσιάζει κανένα χάσμα…».

 

Αναφέρθηκε επίσης στην αναγκαιότητα και τη λειτουργία της ποίησης στο σύγχρονο κόσμο: «Είναι σημαντικό το ότι η Σουηδία θέλησε να τιμήσει και τούτη την ποίηση και όλη την ποίηση γενικά, ακόμη και όταν αναβρύζει ανάμεσα σ’ ένα λαό περιορισμένο. Γιατί πιστεύω πως τούτος ο σύγχρονος κόσμος όπου ζούμε, ο τυραννισμένος από το φόβο και την ανησυχία, τη χρειάζεται την ποίηση».

 

Η Ομιλία του Γιώργου Σεφέρη

Τούτη την ώρα αισθάνομαι πως είμαι ο ίδιος μια αντίφαση. Αλήθεια, η Σουηδική Ακαδημία έκρινε πως η προσπάθειά μου σε μια γλώσσα περιλάλητη επί αιώνες, αλλά στην παρούσα μορφή της περιορισμένη, άξιζε αυτή την υψηλή διάκριση. Θέλησε να τιμήσει τη γλώσσα μου, και να – εκφράζω τώρα τις ευχαριστίες μου σε ξένη γλώσσα*. Σας παρακαλώ να μου δώσετε τη συγγνώμη που ζητώ πρώτα- πρώτα από τον εαυτό μου.

Ανήκω σε μια χώρα μικρή. Ένα πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο, που δεν έχει άλλο αγαθό παρά τον αγώνα του λαού του, τη θάλασσα, και το φως του ήλιου. Είναι μικρός ο τόπος μας, αλλά η παράδοσή του είναι τεράστια και το πράγμα που τη χαρακτηρίζει είναι ότι μας παραδόθηκε χωρίς διακοπή. Η ελληνική γλώσσα δεν έπαψε ποτέ της να μιλιέται. Δέχτηκε τις αλλοιώσεις που δέχεται καθετί ζωντανό, αλλά δεν παρουσιάζει κανένα χάσμα. Άλλο χαρακτηριστικό αυτής της παράδοσης είναι η αγάπη της για την ανθρωπιά· κανόνας της είναι η δικαιοσύνη. Στην αρχαία τραγωδία, την οργανωμένη με τόση ακρίβεια, ο άνθρωπος που ξεπερνά το μέτρο πρέπει να τιμωρηθεί από τις Ερινύες. O ίδιος νόμος ισχύει και όταν ακόμη πρόκειται για φυσικά φαινόμενα: «Ήλιος ουχ υπερβήσεται μέτρα» λέει ο Ηράκλειτος· «ει δε μη, Ερινύες μιν Δίκης επίκουροι εξευρήσουσιν»**.

Συλλογίζομαι πως δεν αποκλείεται ολωσδιόλου να ωφεληθεί ένας σύγχρονος επιστήμων, αν στοχαστεί τούτο το απόφθεγμα του Ίωνα φιλοσόφου. Όσο για μένα συγκινούμαι παρατηρώντας πως η συνείδηση της δικαιοσύνης είχε τόσο πολύ διαποτίσει την ελληνική ψυχή, ώστε να γίνει κανόνας και του φυσικού κόσμου. Και ένας από τους διδασκάλους μου, των αρχών του περασμένου αιώνα, γράφει: «…θα χαθούμε, γιατί αδικήσαμε…»***. Αυτός ο άνθρωπος ήταν αγράμματος· είχε μάθει να γράφει στα τριάντα πέντε χρόνια της ηλικίας του. Αλλά στην Ελλάδα των ημερών μας, η προφορική παράδοση πηγαίνει μακριά στα περασμένα όσο και η γραπτή. Το ίδιο και η ποίηση. Είναι για μένα σημαντικό το γεγονός ότι η Σουηδία θέλησε να τιμήσει και τούτη την ποίηση και όλη την ποίηση γενικά, ακόμη και όταν αναβρύζει ανάμεσα σ’ ένα λαό περιορισμένο. Γιατί πιστεύω πως τούτος ο σύγχρονος κόσμος όπου ζούμε, ο τυραννισμένος από το φόβο και την ανησυχία, τη χρειάζεται την ποίηση. Η ποίηση έχει τις ρίζες της στην ανθρώπινη ανάσα – και τι θα γινόμασταν, αν η πνοή μας λιγόστευε; Είναι μια πράξη εμπιστοσύνης – κι ένας Θεός το ξέρει αν τα δεινά μας δεν τα χρωστάμε στη στέρηση εμπιστοσύνης.

Παρατήρησαν, τον περασμένο χρόνο, γύρω από τούτο το τραπέζι, την πολύ μεγάλη διαφορά ανάμεσα στις ανακαλύψεις της σύγχρονης επιστήμης και στη λογοτεχνία· παρατήρησαν πως ανάμεσα σ’ ένα αρχαίο ελληνικό δράμα και ένα σημερινό η διαφορά είναι λίγη. Ναι, η συμπεριφορά του ανθρώπου δε μοιάζει να έχει αλλάξει βασικά. Και πρέπει να προσθέσω πως νιώθει πάντα την ανάγκη ν’ ακούει τούτη την ανθρώπινη φωνή που ονομάζουμε ποίηση. Αυτή τη φωνή που κινδυνεύει να σβήσει κάθε στιγμή από στέρηση αγάπης και ολοένα ξαναγεννιέται. Κυνηγημένη, ξέρει πού να ‘βρει καταφύγιο· απαρνημένη, έχει το ένστικτο να πάει να ριζώσει στους πιο απροσδόκητους τόπους. Γι’ αυτή δεν υπάρχουν μεγάλα και μικρά μέρη του κόσμου. Το βασίλειό της είναι στις καρδιές όλων των ανθρώπων της γης. Έχει τη χάρη ν’ αποφεύγει πάντα τη συνήθεια, αυτή τη βιομηχανία. Χρωστώ την ευγνωμοσύνη μου στη Σουηδική Ακαδημία, που ένιωσε αυτά τα πράγματα· που ένιωσε πως οι γλώσσες, οι λεγόμενες περιορισμένης χρήσης, δεν πρέπει να καταντούν φράχτες, όπου πνίγεται ο παλμός της ανθρώπινης καρδιάς· που έγινε ένας Άρειος Πάγος ικανός:

 

να κρίνει με αλήθεια επίσημη την άδικη μοίρα της ζωής,

 

για να θυμηθώ το Σέλλεϋ, τον εμπνευστή, καθώς μας λένε, του Αλφρέδου Νομπέλ, αυτού του ανθρώπου που μπόρεσε να εξαγοράσει την αναπόφευκτη βία με τη μεγαλοσύνη της καρδιάς του.

Σ’ αυτό τον κόσμο, που ολοένα στενεύει, ο καθένας μας χρειάζεται όλους τους άλλους. Πρέπει ν’ αναζητήσουμε τον άνθρωπο, όπου και να βρίσκεται.

Όταν, στο δρόμο της Θήβας, ο Oιδίπους συνάντησε τη Σφίγγα κι αυτή του έθεσε το αίνιγμά της, η απόκρισή του ήταν: ο άνθρωπος. Τούτη η απλή λέξη χάλασε το τέρας. Έχουμε πολλά τέρατα να καταστρέψουμε. Ας συλλογιστούμε την απόκριση του Oιδίποδα.

 

πηγή: sansimera.gr

Σαν σήμερα "φεύγει" από τη ζωή ο μεγάλος μας ποιητής και διανοούμενος Γιώργος Σεφέρης

 

Στις 20 Σεπτεμβρίου 1971 φεύγει από τη ζωή ο Γιώργος Σεφέρης, ένας από τους σημαντικότερος εκπροσώπους της ελληνικής ποίησης και των γραμμάτων γενικότερα.

 

Ο Γιώργος Σεφέρης ( το πραγματικό του όνομα ήταν Γιώργος Σεφεριάδης), γεννήθηκε στις 29 Φεβρουαρίου 1900 στη Σμύρνη και ήρθε με την οικογένειά του στην Αθήνα το 1914. Το 1918 πηγαίνει στο Παρίσι όπου μένει και σπουδάζει νομική και λογοτεχνία ως το 1924.

 

Το 1926 διορίζεται ακόλουθος στο υπουργείο των Εξωτερικών και υπηρετεί διαδοχικά, από το 1931 ως το 1934 στο Γενικό Προξενείο Λονδίνου, από το 1936 ως το 1938 ως πρόξενος στην Κορυτσά και από το 1938 ως το 1941 ως προϊστάμενος της Διευθύνσεως Εξωτερικού Τύπου, στο υφυπουργείο Τύπου και Πληροφοριών. Μετά την κατάληψη της Ελλάδος από τα γερμανικά στρατεύματα, ο Γιώργος Σεφέρης ακολουθεί την ελεύθερη κυβέρνηση στην εξορία και υπηρετεί πρώτα, το 1941, στην ελληνική πρεσβεία στην Νότιο Αφρική, και, από το 1942 ως την απελευθέρωση, στη διεύθυνση Τύπου και πληροφοριών της ελληνικής κυβερνήσεως στο Κάιρο». Οι σταθμοί της διπλωματικής του καριέρας είναι πολλοί και από το 1957 ως το 1962 φτάνει να αναλάβει τη θέση του έλληνα πρεσβευτή στο Λονδίνο.

 

Το 1963 του απονεμήθηκε – πρώτη φορά σε Έλληνα δημιουργό – από την Σουηδική Ακαδημία το Βραβείο Νόμπελ της Λογοτεχνίας, το 1964 ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ των Πανεπιστημίων Θεσσαλονίκης και Οξφόρδης, το 1967 εξελέγη επίτιμος εταίρος του Ινστιτούτου Ανωτάτων Σπουδών του Πανεπιστημίου του Πρίνστον και επίτιμο μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Γραμμάτων και Τεχνών.

 

 

 

Η κηδεία του έγινε διαδήλωση

 

Η είδηση του θανάτου του κατέκλεισε τα εγχώρια αλλά και διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία. Η Ελλάδα, από το 1967, βρίσκεται «στον γύψο» της Χούντας των Συνταγματαρχών. Η κηδεία του θα λάβει τη μορφή μιας πάνδημης διαδήλωσης κατά της Δικτατορίας.

 

«Οι νέοι άρχισαν να τραγουδούν τον Εθνικό Ύμνο, το μελοποιημένο από το Μίκη Θεοδωράκη ποίημα του Σεφέρη «Άρνηση» και το κρητικό δημοτικό τραγούδι «Πότε θα κάνη ξαστεριά»»

 

 

 

 

 

Γράφουν «ΤΑ ΝΕΑ» στις 21 Σεπτεμβρίου:

 

«Όλα τα ξένα ειδησεογραφικά πρακτορεία καθώς και οι ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σταθμοί μετέδωσαν εκτενή τηλεγραφήματα από την Αθήνα για το θάνατο του τιμημένου με Βραβείο Νόμπελ (1963) Έλληνος ποιητού με μακρά στοιχεία για τη ζωή, το έργο και την πνευματική προσφορά του».

 

 

 

Ο Μίκης τηλεγραφεί στη Χούντα

 

Τον Απρίλιο του 1970, η διεθνής κατακραυγή είχε αναγκάσει τη Δικτατορία να απελευθερώσει τον κρατούμενο Μίκη Θεοδωράκη και έκτοτε ο συνθέτης βρίσκεται αυτοεξόριστος στο Παρίσι.

 

Στις 22 Σεπτεμβρίου 1971, «ΤΑ ΝΕΑ» δημοσιεύουν το τηλεγράφημα του Μίκη προς τη Χούντα με το οποίο ζητά να παρευρεθεί στην κηδεία του Γιώργου Σεφέρη.

 

«Ο ραδιοσταθμός του Λονδίνου μετέδωσε χθες το βράδυ ότι ο συνθέτης Μίκης Θεοδωράκης όταν ανηγγέλθη ο θάνατος του Γ. Σεφέρη απέστειλε τηλεγράφημα προς τον πρεσβευτή της Ελλάδος στο Παρίσι. Το τηλεγράφημα έχει ως εξής:

 

«Στενός συνεργάτης του Γιώργου Σεφέρη, ζητώ να μου παρασχεθή άδεια διαρκείας 24 ωρών, όπως δυνηθώ να παραστώ στην κηδεία του.

 

Μίκης Θεοδωράκης«»

 

Τελικά δεν στάθηκε δυνατό να είναι παρών ο Θεοδωράκης στην κηδεία του. Παρόντα όμως ήταν τα τραγούδια του, με τα οποία πλήθος συγκεντρωμένων μετέτρεψε την τελετή σε αντιδικτατορική διαδήλωση.

 

 

 

Το στεφάνι που έστειλε ο Μίκης Θεοδωράκης στη μνήμη του Σεφέρη έγραφε:

 

«Στον μεγάλο μας ΔΗΜΙΟΥΡΓΟ που δόξασε την Ελλάδα. Μίκης Θεοδωράκης»

 

 

 

Πληροφορίες από: tanea.gr

 

Φωτος: Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Μάνος Λοΐζος: Μελωδός της καρδιάς και του αγώνα

Συμπληρώνονται σήμερα 40 χρόνια από εκείνη την Παρασκευή 17 Σεπτέμβρη 1982, που έφυγε από τη ζωή ο μελωδός της καρδιάς μας, ο καλλιτέχνης που στο σύντομο διάβα του από τη ζωή πρόσφερε μια μεγάλη σε ποιότητα δημιουργία, η οποία παραμένει ζωντανή και συνεπαίρνει με την ίδια δύναμη εδώ και χρόνια, ο Μάνος Λοϊζος.

Αναμφίβολα, ο Μάνος Λοΐζος υπήρξε μια από τις σημαντικότερες δυνάμεις του νεοελληνικού τραγουδιού, καταθέτοντας μουσική μεγάλης έμπνευσης και ταυτόχρονα οικεία και κοσμαγάπητη. Λάτρης του λυρισμού, όπως έχει πει ο Μίκης Θεοδωράκης, «ήταν μια πλαγιά πολύχρωμα λουλούδια που έλαμπαν, καθώς τα χτυπούσε ο ήλιος. Και θα λάμπουν για πάντα και πιο πολύ, όσο θα υπάρχει και θα λάμπει στον κόσμο αυτός ο μοναδικός ήλιος: Η καρδιά του ανθρώπου».

Το έργο του παραμένει ζωντανό, συνεχίζει να φωλιάζει στις καρδιές και να συνεπαίρνει με την ίδια δύναμη εδώ και χρόνια. Ποιος, άραγε, δεν έχει τραγουδήσει κομμάτια, όπως το «Αχ χελιδόνι μου», «Αλλο τίποτα δε μένει», «Λιώνουν τα νιάτα μας», «Τσιμινιέρα», «Το μερτικό μου απ’ τη χαρά», «Η μέρα εκείνη δε θ’ αργήσει», «Το νανούρισμα», «Ο γέρο – νέγρο Τζιμ», «Τέλι τέλι», «Γερνάς και σκοτεινιάζει», «Πρώτη Μαΐου», «Τσε», «Σ’ ακολουθώ», «Μη με ρωτάς», «Η κουτσή κιθάρα», «Ο δρόμος», «Τρίτος παγκόσμιος» και τόσα άλλα;

Τραγούδια που αποκτούν ολοένα και περισσότερους φίλους, που τα μοιράζονται και τα ξαναμοιράζονται γενιές ολόκληρες. Τραγούδια που τραγουδιούνται με απίστευτο ενθουσιασμό, πάθος και αγάπη. Γιατί, πολύ απλά, η μουσική αυτή δημιουργία, που προέρχεται από το ταλέντο αυτού του ανθρώπου, από την ευαισθησία, την ποιότητα, τη φρεσκάδα, την αίσθηση ελευθερίας, την αλήθεια, την ομορφιά, είναι μια δημιουργία παλλόμενη, ζωντανή, που πρωτοείδε το φως μέσα στη δεκαετία του ’60, των Λαμπράκηδων, των συνεχών διαδηλώσεων για το 114, των δυναμικών φοιτητικών, κοινωνικών και πολιτικών αγώνων και που έπεφτε σαν δροσιά στους διψασμένους για ομορφιά, αξιοπρέπεια, δικαιοσύνη.

Στην Αλεξάνδρεια όπου γεννήθηκε, στις 22 Οκτώβρη 1937, περνούσε σχεδόν κάθε μέρα από το δρόμο που μένανε, ένας γερο – βιολιστής. Κρατούσε ένα χειροποίητο βιολί, δικής του κατασκευής, με το οποίο έπαιζε μ’ ένα δικό του τρόπο και παράλληλα τραγουδούσε. Ο Μάνος Λοΐζος θυμόταν με τι λαχτάρα τον περιτριγύριζαν όλα τα παιδιά της γειτονιάς. Ώσπου μια μέρα ο πατέρας του, του αγόρασε ένα βιολί και άρχισε κανονικά μαθήματα. Μετά ήρθε στο σπίτι, δώρο του θείου, μια κιθάρα και μετά απέκτησε και πιάνο. Κάπως έτσι άρχισαν όλα.

Στα μέσα της δεκαετίας του ’50 έρχεται στην Αθήνα για σπουδές, στην αρχή στη Φαρμακευτική Σχολή και αργότερα στην Εμπορική. Αφήνει και τις δύο, αφού ήδη τον έχει κερδίσει η μεγάλη του αγάπη: Η μουσική. Το «Τραγούδι του Δρόμου» του Λόρκα, που το βρίσκει στο περιοδικό «Επιθεώρηση Τέχνης» (σε μετάφραση του Νίκου Γκάτσου), τον εμπνέει. Το μελοποιεί και στις αρχές του ’62, με ερμηνευτή τον Γιώργο Μούτσιο, θα κυκλοφορήσει τον πρώτο του (μικρό) δίσκο. Ενεργό μέλος, όπως πολλοί νέοι καλλιτέχνες, του «Συλλόγου Φίλων Ελληνικής Μουσικής» (ΣΦΕΜ) αναλαμβάνει τη διεύθυνση της Χορωδίας του στην παράσταση της «Όμορφης Πόλης» του Μ. Θεοδωράκη στο «Παρκ» (1962). Ένα χρόνο αργότερα, διευθύνει τη χορωδία στην παράσταση των Χατζιδάκι – Θεοδωράκη «Μια πόλη μαγική» (την ορχήστρα διευθύνει ο Χρήστος Λεοντής), όπου οι δύο νέοι συνθέτες παρουσιάζουν και κάποια δικά τους τραγούδια. Το 1964, ο ΣΦΕΜ διοργανώνει την πρώτη κοινή συναυλία των Μ. Λοΐζου – Χρ. Λεοντή, στο «Ακροπόλ» με τραγούδια τους σε στίχους Μάνου Ελευθερίου, Φώντα Λάδη και Μάρως Λήμνου, της πρώτης συζύγου του Μ. Λοΐζου και μητέρας της μοναχοκόρης του Μυρσίνης. Τα έσοδα της συναυλίας διατίθενται στο Δ’ Πανσπουδαστικό Συνέδριο. Σ’ αυτήν την εκδήλωση, ο Μ. Θεοδωράκης θα προσφέρει ως δώρο στους δύο νέους συναδέλφους του την πέτρα, που του είχε περάσει ξυστά στο κεφάλι, όταν διηύθυνε τον «Επιτάφιο» στη Νάουσα, το 1961.

Το κλίμα της εποχής, οι δημοκρατικοί αγώνες του 1964 – ’65 δεν τον αφήνουν αδιάφορο και τα τραγούδια που γράφει εκείνη την περίοδο είναι εμπνευσμένα από αυτούς. Ήταν η περίοδος που οι μπουάτ γίνονταν τόπος συνάντησης των φοιτητών της γενιάς του 114 και του 15% για την Παιδεία, οι οποίοι μαζί με τα τραγούδια του Μίκη τραγουδούν με πάθος τα τραγούδια του Μάνου: Το «Δρόμο», τον «Στρατιώτη», το «Ακορντεόν», τον «Τρίτο Παγκόσμιο».

Η ιδεολογική στράτευση του Μάνου Λοΐζου , η ευαισθησία του για τους αδικημένους, η αλληλεγγύη του στους αγωνιζόμενους για έναν καλύτερο κόσμο βρίσκουν καλλιτεχνική έκφραση σε έργα, όπως τα «Νέγρικα» σε ποίηση του Γιάννη Νεγρεπόντη, τα οποία παρουσιάζονται για πρώτη φορά στη Φοιτητική Εβδομάδα της Ανωτάτης Βιομηχανικής, με ερμηνευτές την Μαρία Φαραντούρη και τον Γιώργο Ζωγράφο και στη συνέχεια στη θρυλική συναυλία της ΕΦΕΕ, στις 19 Απρίλη του 1967, με τη συμμετοχή του Διονύση Σαββόπουλου. Τα τραγούδια αυτά, που αναφέρονται στον αγώνα επιβίωσης των μαύρων της Αμερικής, θα κυκλοφορήσουν σε δίσκο πολύ αργότερα, το 1975, καθώς είναι στις μαύρες λίστες της δικτατορίας κι έχουν απαγορευτεί, όπως εξάλλου και τα άλλα μέχρι τότε τραγούδια του. Το πραξικόπημα των συνταγματαρχών ήταν η αιτία της μη πραγματοποίησης της τρίτης συναυλίας με τα «Νέγρικα», που οργάνωνε η Πανσπουδαστική για τις 21 Απρίλη του ’67. 

Διαβάστε περισσότερα ΕΔΩ

Ορεινές Κρητικές επαρχίες: Στα αόρια και τα βουνά που χτυπά η καρδιά της αυθεντικής Κρήτης

 

 

Από την καρδιά της Σητείας, στις κορυφές των Αστερουσίων και από το δροσερό Σπήλι, στον ξακουστό Αποκόρωνα! Οι επαρχίες της ορεινής ενδοχώρας της Κρήτης θα γίνουν η πυξίδα που οδηγεί στην ψυχή της.

 

Με θέα ψηλές κορφές, μικρές καταπράσινες κοιλάδες, καρποσαταλικά οροπέδια, πλαγιές βουνών και λόφων, τα αόρια όπως τα λένε, οι ορεινές επαρχίες της ενδοχώρας της Κρήτης, καλούν τον επισκέπτη να τις γνωρίσει, να μάθει και να εξερευνήσει το άλλο της πρόσωπο. Μακριά από τη θάλασσα και με οδηγό την ήπια, βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη, αυτές οι τέσσερις επαρχίες στους τέσσερις νομούς της Κρήτης, θα κλέψουν την καρδιά του επισκέπτη για πάντα!

 

Σητεία, Λασίθι – Ταξίδι στους στίχους του Ερωτόκριτου

 

Μπορεί τα «αστέρια» της Σητείας, όπως η πόλη της και το Βάι να αγκαλιάζουν την τεράστια ακτογραμμή της απ΄ το βορρά μέχρι το νότο και τα ανατολικά σύνορα της Κρήτης, όμως η ενδοχώρα αυτού του μικρού Δήμου, κρύβει αληθινά διαμάντια!

 

Εκεί η αυθεντικότητα βρίσκει το νόημα της και η Κρητική παράδοση τις ρίζες της. Αν κοιτάξει κανείς στην καρδιά της Σητείας θα βρει ένα δάσος από έναν απέραντο ελαιώνα, απλωμένο σε λόφους, μικρά βουνά, αόρια και λιλιπούτιους κάμπους. Τα χωριουδάκια, άλλα σκαρφαλωμένα σε πλαγιές, άλλα καλά κρυμμένα σε κατάφυτα λιόφυτα, σφύζουν από ιστορία και παράδοση. Οι λιγοστοί τους κάτοικοι, φρουροί του τόπου τους θα σας καλοδεχτούν όποια στιγμή και αν τους επισκεφτείτε!

 

 

Αμφιθεατρικά χτισμένο μοιάζει με καρτ-ποστάλ μιας άλλης εποχής, το χωριό Πεύκοι, πάνω από το φαράγγι Ανεγύρους, είναι ένα στολίδι για ολόκληρο το νομό Λασιθίου. Παραδοσιακές γειτονιές, παλιά σοκάκια και λουλουδιαστές αυλές, ταβερνάκια και καφενεία συνθέτουν ένα υπέροχο σκηνικό. Μέσα από το χωριό ξεκινά ένα ξεχωριστό «Μονοπάτι της Ελιάς» που οδηγεί μέσα από μικρά ρυάκια και ρεματιές σε ένα μνημειακό ελαιώνα, με υπεραιωνόβιες ελιές. Κοντά στο χωριό υπάρχουν δύο εξαιρετικά σπήλαια, το σπήλαιο Απολούστρες αλλά και το σπήλαιο του Βρέικου που αξίζουν εξερεύνησης.  

Διαβάστε τη συνέχει ΕΔΩ

 

       

Σπουδαστές Εθνικού Θεάτρου: «Ποιος θα άντεχε να τον κυβερνούν άτομα που διορίζουν βιαστές σε θέσεις εξουσίας;»...

 

Την «αγανάκτηση» τους «για έναν κόσμο που έχει σαπίσει» εκφράζουν με μακροσκελή ανακοίνωσή τους σπουδαστές του Εθνικού Θεάτρου, σχολιάζοντας την αποφυλάκιση του καταδικασμένου πρωτόδικα για δύο βιασμούς ανηλίκων, Δ. Λιγνάδη.

 

Με ανακοίνωσή τους σπουδαστές και σπουδάστριες παίρνουν θέση για όσα συμβαίνουν στην κοινωνία, και συγκεκριμένα σχετικά με την αποφυλάκιση μέχρι το Εφετείο του άλλοτε διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου, Δημήτρη Λιγνάδη, αλλά και για την υπόθεση Φιλιππίδη, ενώ κάνουν αναφορές και σε άλλα περιστατικά στα οποία διακρίνεται συστημική αδικία.

 

«Τα τελευταία δύο χρόνια στην Ελλάδα, άτομα με κουράγιο και πολύ πόνο, έσπασαν τη σιωπή τους και προσπάθησαν από κοινού να αλλάξουνε όχι τόσο τους νόμους και τους κώδικες δεοντολογίας αλλά κυρίως την κουλτούρα βιασμού, παρενόχλησης και πατριαρχικής επιβολής που υπήρχε και υπάρχει στην κοινωνία μας», σημειώνεται με νόημα.

 

 

Αναλυτικά η ανακοίνωση:

 

Τι είναι δίκαιο και τι άδικο; Δύο μέτρα και δύο σταθμά: ο νόμος επιτρέπει… η δικαιοσύνη εκτελεί. Η εξουσία καθορίζει αυθαίρετα και με ιδεοληψία ποιο άτομο είναι επικίνδυνο και ποιο όχι: Ο Π. Φιλιππίδης τίθεται σε περιοριστικούς όρους αντί της μέχρι τώρα προσωρινής κράτησης του, επειδή “είναι ανεπιθύμητος στους θεατρικούς χώρους γιατί οι συνεργάτιδες του είναι ενημερωμένες και άρα υποψιασμένες”, αποφυλακίζεται ο δολοφόνος του Αλέξη Γρηγορόπουλου, ο ιδιοκτήτης και οι επικεφαλείς της γαλακτοβιομηχανίας “Ήπειρος” οι οποίοι καταδικάστηκαν για ανθρωποκτονία εξ αμελείας με ποινή μόνο ενός έτους με αναστολή, γίνεται δεκτό το αίτημα αναστολής της ποινής του μεσίτη δολοφόνου στην υπόθεση του Ζακ Κωστόπουλου, αποφυλακίζεται ο Δ. Λιγνάδης (μολονότι καταδικάστηκε για δύο βιασμούς ανηλίκων). Όλα αυτά μέσα σε δύο μήνες και ενώ την ίδια στιγμή δεν γίνεται δεκτό το αίτημα αποφυλάκισης του απεργού πείνας Γ. Μιχαηλίδη, επειδή στην δική του περίπτωση μόνο, το να είσαι αναρχικός σε καθιστά επικίνδυνο και ικανό για μελλοντικά εγκλήματα και αυτό είναι ασυγχώρητο.

 

Ποιος θα άντεχε να τον κυβερνούν άτομα που διορίζουν βιαστές σε θέσεις εξουσίας;

 

Οι σπουδαστές και οι σπουδάστριες των τμημάτων σκηνοθεσίας και της υποκριτικής της Ανωτέρας Δραματικής Σχολής Εθνικού Θεάτρου δηλώνουμε την αγανάκτηση μας για έναν κόσμο που έχει σαπίσει. Στον κόσμο αυτό η εξουσία μας θεωρεί υποκριτές και τσαρλατάνους σε ένα τσίρκο που της χαϊδεύει τα αυτιά, μας εναποθέτει όποτε επιθυμεί επιδόματα, μειώνει τις επιχορηγήσεις στα καλλιτεχνικά σχήματα, δεν αναγνωρίζει την θεατρική εκπαίδευση ως ισότιμη με τις υπόλοιπες εκπαιδευτικές βαθμίδες και συνεχίζει να επιτρέπει ασύστολα την ανασφάλεια στην εργασία μας.

 

Πού εδράζεται η αιτιολόγηση μιας δικαστικής απόφασης;

 

Ποιο είναι το χρέος ενός ανθρώπου απέναντι στην συστημική αδικία;

 

Τα τελευταία δύο χρόνια στην Ελλάδα, άτομα με κουράγιο και πολύ πόνο, έσπασαν τη σιωπή τους και προσπάθησαν από κοινού να αλλάξουνε όχι τόσο τους νόμους και τους κώδικες δεοντολογίας αλλά κυρίως την κουλτούρα βιασμού, παρενόχλησης και πατριαρχικής επιβολής που υπήρχε και υπάρχει στην κοινωνία μας.

 

Η απόφαση αποφυλάκισης του Μικτού Ορκωτού Δικαστηρίου για την υπόθεση βιασμών του πρώην καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου και καθηγητή στην σχολή μας Δημήτρη Λιγνάδη δεν μας ρίχνει από τα σύννεφα. Μπορούμε να πούμε μάλιστα πως περιμέναμε μια τέτοια τροπή.

 

Το κράτος μέσω του αντιδραστικού νομικού πλαισίου του διώκει νεαρούς με πολιτική ιδεολογία, κομμουνιστές συνδικαλιστές όταν απεργούν, θηλυκότητες και τρανς άτομα όταν παρενοχλούνται και δεν μπορούν να το “αποδείξουν”, αλληλέγγυους/ες που σώζουν ανθρώπους στο Αιγαίο, αφήνει ελεύθερους δολοφόνους παιδιών, φτωχοποιεί τον πληθυσμό και στήνει εορτασμούς εθνικής υπερηφάνειας.

 

 

Δεν είχαμε ποτέ την ψευδαίσθηση ότι ο κόσμος είναι αγγελικά πλασμένος, ούτε πως η μελλοντική καλλιτεχνική μας εργασία είναι μεταφυσική αποστολή. Ωστόσο προβληματιζόμαστε και σκεφτόμαστε δυνατά. Πόσο ακόμα θα θεωρείται αρετή να σωπαίνουμε, να περιμένουμε και να επιδεικνύουμε σοβαρότητα, να μην επηρεαζόμαστε από τα τεκταινόμενα και να δημιουργούμε έργα “νηφάλια, ώριμα και με σεβασμό”;

 

Επισημαίνουμε ακριβώς την απολιτικοποίηση της θεατρικής και εν γένει της καλλιτεχνικής κοινότητας, και γι αυτό συντασσόμαστε με τους αγωνιζόμενους/ες καλλιτέχνες/ιδες που επιθυμούν να επαναφέρουν τα προβλήματα της κοινωνίας μας στη ρίζα της δημιουργίας.

 

Είμαστε η γενιά της απόλυτης φτωχοποίησης, εισερχόμαστε σε μία καλλιτεχνική αγορά, στην οποία κυριαρχεί ο εμπνεόμενος από το κράτος ανταγωνισμός, η “μαύρη” εργασία. Το γεγονός πως τελειώνουμε μία από τις δύο μονάχα επαγγελματικές κρατικές σχολές θεάτρου δεν διασφαλίζει σε εμάς ειδικά προνόμια.

 

Γνωρίζουμε πως η απόφαση αυτή της αποφυλάκισης εμπνέει ξανά τον φόβο και την απογοήτευση. Παιδιά που τώρα αρχίζουν την ενασχόληση τους με την τέχνη αποκτούν δεύτερες σκέψεις. Επιθυμούμε να μιλήσουμε σε αυτούς τους ανθρώπους με ειλικρίνεια.

 

Και γι’ αυτό το λόγο, απευθυνόμαστε και στους υπόλοιπους σπουδαστές και σπουδάστριες δραματικών κι εν γένει καλλιτεχνικών σχολών. Είμαστε όλες και όλοι έτοιμοι να συσπειρωθούμε για να επιφέρουμε μια ουσιαστική αλλαγή. Για ένα μέλλον χωρίς φόβο, χωρίς αδικία, χωρίς συμβιβασμούς, χωρίς βία και παραβιάσεις, με τον Λιγνάδη στη φυλακή, με εμάς στο θέατρο και στη ζωή.

 

Δεν φοβόμαστε. Είμαστε δυνατοί/ες, είμαστε μαζί!

 

Το Δ.Σ. του Συλλόγου των Σπουδαστριών/Σπουδαστών Σχολής Δραματικής Τέχνης του Εθνικού Θεάτρου. 

πηγή

Κυρ. Μητσοτάκης : Δεν μειώνει το φόρο στα καύσιμα για να μην ευνοηθούν οι… τουρίστες!!!

 

Αυτό που ζούμε δεν υπάρχει!

 

Οι άνθρωποι δεν υπάρχει μέρα που να μην εκτοξεύσουν κι από μια (τουλάχιστον)… ευφυία.

 

 

Κι είναι καταδικασμένοι να το κάνουν. Πρώτον, διότι είναι τέτοια η πολιτική τους που μόνο αν πάει η ευφυία… σύννεφο μπορεί να παραστήσει την επικοινωνιακά σπουδαία. Δεύτερον, γιατί αυτό επιτάσσει η περιλάλητη “αριστεία” τους.

 

Προσέξτε, λοιπόν:

 

Ο ελληνικός λαός βιώνει την απίστευτη λεηλασία των εισοδημάτων του και μέσα από την έκρηξη της ακρίβειας στα καύσιμα. Εχει φτάσει στα αστικά κέντρα η βενζίνη τα 2,5 ευρώ, στην ηπειρωτική και στη νησιωτική χώρα κοντά στα 3 ευρώ το λίτρο. Το αποτέλεσμα είναι  ανατιμήσεις παντού: Στις μετακινήσεις, στις μεταφορές, στα προιόντα, στα ράφια.

 

Και τι μας λένε οι “άριστοι”; Οτι δεν έχουν “δημοσιονομικό χώρο”. Μετά ότι δεν καταργούν τους φόρους γιατί όποιος έχει αυτοκίνητο είναι… πλούσιος! Μετά γιατί αν κόψουν το φόρο θα ενισχύσουν τους κατόχους… Καγιέν. Μετά πέταξαν την ξεφτίλα του… επιδόματος.

 

Αλλά τώρα, πλέον, πιάσανε πάτο(;).  Φρόντισε ο “αρχι-άριστος” της υπόθεσης. Ο Μητσοτάκης. Λοιπόν ξέρετε γιατί δεν καταργεί τον φόρο στα καύσιμα; Για να μην πληρώσουν την βενζίνη φθηνότερα οι τουρίστες που έρχονται στην Ελλάδα, αφού αυτοί μπορούν να την πληρώνουν ακριβά, κι έτσι θα ενισχυθεί το δημόσιο ταμείο!

 

Νομίζετε ότι πρόκειται για επιθεωρησιακό νούμερο; Οχι, ούτε καν για ατάκα του σεφερλή. Πρόκειται για τον επίσημο πρωθυπουργικό λόγο (συνέντευξη στον ΣΚΑΙ). Απολαύστε:       

Δεν μειώνουμε τον φόρο λόγω του τουρίστα pic.twitter.com/n6csNYhvYr

— Ιερώνυμος boss (@JeronymoBoss2) July 7, 2022

 πηγή 

Τι έμαθα στο θέατρο για την πολιτική

 

γράφει η Ζέφη Δημαδάμα*

 

Το άκουσα να το λέει η καθηγήτρια ψυχολογίας Φ. Τσαλίκογλου, ότι δεν υπάρχει αθωότητα στο τυχαίο, και αισθάνθηκα ότι αυτό αποδίδει σε μεγάλο βαθμό το πώς βρέθηκα στο θέατρο Επί Κολωνώ, να παίζω μια τομεάρχη ισότητας των φύλων προοδευτικού κόμματος, που περιμένει στον προθάλαμο του γυναικολόγου για την τέταρτη εξωσωματική.

 Μια πρόταση που έγινε μεταξύ αστείου και σοβαρού, η ευχάριστη έκπληξή μου όταν διάβασα το κείμενο, μια ανάγνωση μπροστά στη σκηνοθέτρια Ελένη Σκότη, η διάθεσή της να με καθοδηγήσει για να ανέβω στη σκηνή αλλά και η - καθόλου συμπτωματική - δική μου κούραση μπροστά στις εκλογές που έρχονται και που θα γίνουν σε συνθήκες ακραίας πόλωσης.

Η Σκότη με έβλεπε για πρώτη φορά, δεν ήξερε το βιογραφικό μου στην πολιτική και οι περισσότεροι στην ομάδα του Studio Nama είτε δεν με γνώριζαν καθόλου είτε κάτι τους θύμιζα. Ετσι συνειδητοποίησα ότι υπάρχουν πολλοί εκεί έξω που δεν παρακολουθούν την καθημερινότητα των κομμάτων και δεν έχουν ιδέα για αυτά που απασχολούν τον δικό μου μικρόκοσμο.

 

Επειδή από το θέατρο δύσκολα βιοπορίζεται κανείς, στην ομάδα μετέχουν μία φιλόλογος, ένας δικηγόρος, στελέχη εταιρειών, άνθρωποι που δουλεύουν σκληρά και βρίσκουν τον χρόνο και την ενέργεια να κάνουν μαθήματα υποκριτικής και πρόβες για μια παράσταση («Συνηθισμένοι χωρισμοί και ασυνήθιστες συναντήσεις», σε κείμενα της Αγγ. Σπανού) που έχει την υπογραφή της δασκάλας τους, της Ελ. Σκότη.

Με εντυπωσίασε η πειθαρχία, η θέληση, η αφοσίωση, το πάθος τους. Βράδια μετά τη δουλειά και τις οικογενειακές υποχρεώσεις μαζεύονταν στο θέατρο για να κάνουν αυτοσχεδιασμούς, να εκτεθούν, να μιλήσουν με το σώμα τους, να εκφραστούν, να γίνουν άλλοι, να μεταμορφωθούν.

Στις οκτώ σκηνές του έργου αγγίζουμε το body shaming, τις δυσκολίες ενός έρωτα μεταξύ γυναικών, την απιστία, την έμφυλη βία, τις γυναικοκτονίες, τις κοινωνικές ανισότητες, τη μοναξιά. Και κάπως έτσι, στη διάρκεια της προετοιμασίας, το πολιτικό μπλέχτηκε με το υπαρξιακό και το «έξω» με το «μέσα».

Εχοντας συνηθίσει σε ένα εντελώς διαφορετικό μοντέλο ομαδικής δουλειάς, αυτό που έμαθα στο κόμμα μου, αλλά και ανταγωνισμού, για μένα ήταν κάτι σαν δώρο να συμμετέχω σε μια διεργασία στην οποία ζητούμενο ήταν κάθε φορά το βάθος και το συναίσθημα. Να κατανοήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο τον χαρακτήρα του ρόλου για να τον υποδυθούμε με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη φυσικότητα. Παίζοντας κάποια σαν εμένα και κάνοντας το κοινό να γελάσει ή να πικραθεί κάποιες στιγμές, συνειδητοποίησα πόσο σημαντικό είναι, στη ζωή και στην πολιτική, να μη δείχνεις κάτι άλλο από αυτό που είσαι και να αναζητάς την αλήθεια.

Αλλά και αυτή η αλήθεια να φτάνει στους άλλους και να τη μοιράζεσαι και να οικοδομείς μια σχέση εμπιστοσύνης τόσο με τους δίπλα σου, όσο και με αυτούς στους οποίους απευθύνεσαι. Πιστεύω ότι το θέατρο με «άλλαξε», με έκανε να επαναπροσδιορίσω τη σχέση μου με τα κοινά και την πολιτική, όσο απίστευτο και αν ακούγεται αυτό, όσο και αν δυσκολεύομαι ακόμη και εγώ να το παραδεχτώ...

*Η Ζέφη Δημαδάμα είναι διδάσκουσα στο Τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών, Πάντειο Πανεπιστήμιο, αντιπρόεδρος Γυναικών Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος, μέλος ΚΠΕ ΚΙΝΑΛ - ΠΑΣΟΚ   

Το κείμενο είναι από την εφημερίδα ΤΑΝΕΑ 1/7/2022

Ο Τάλως, ο HAL 9000 και το λογισμικό LaMDA

 

 γράφει ο Παντελής Μπουκάλας

 

 

Ωρες ώρες το κουβάρι των αρχαιοελληνικών μύθων μοιάζει αξεδιάλυτο, έτσι πυκνό όπως είναι, με την αρχή του νήματος κρυμμένη στον βαθύ πυρήνα του, σκεπασμένη από αλλεπάλληλες παραλλαγές. Κι ωστόσο η ομορφιά και το νόημα είναι εκεί. Αρκεί να αποδεχτείς έγκαιρα ότι δεν έχεις να κάνεις με ιερά κείμενα, που τίθενται εξαρχής έξω από τα όρια της επιστήμης, αλλά με τις απανωτές προσαρμογές των αφηγήσεων στον εκάστοτε χώρο και χρόνο. Κάθε τόπος και κάθε καιρός θα πλάσει τη δική εκδοχή για τα τέσσερα μείζονα θέματα, κοσμογονία, θεογονία, ηρωογονία, ανθρωπογονία, περίπου όπως συμβαίνει και με τα ανώνυμα λαϊκά τραγούδια. Οι εκδοχές αυτές μπορεί να αλληλοσυμπληρώνονται και η ερμηνεία της μιας να υπηρετεί την εξήγηση της άλλης. Μπορεί όμως και να είναι σφόδρα αντιφατικές. Σ’ αυτή την περίπτωση οι αντιθέσεις τους πρέπει να λειτουργούν σαν ένα επιπλέον ερμηνευτικό κίνητρο, όχι σαν αιτία αναγνωστικής δυσθυμίας.

 

Αίφνης, τι ήταν ο Τάλως ή Τάλος; Πλάσμα της μυθικής σκέψης των ανθρώπων βέβαια, όπως αναρίθμητοι ανθρωπόπλαστοι ήρωες και θεοί, που παρηγόρησαν για λίγο ή και πολύ τους δημιουργούς τους. Παραθέτω από το «Λεξικό της ελληνικής και ρωμαϊκής μυθολογίας» του Πιερ Γκριμάλ (επιμέλεια Βασ. Ατσαλος, University Studio Press, 1991): «Ο Τάλος είναι ένα πρόσωπο της κρητικής μυθολογίας, που θεωρείται άλλοτε ον και άλλοτε ένα χάλκινο ρομπότ. Στην πρώτη περίπτωση είναι γιος του Κρήτα, του επώνυμου ήρωα του νησιού. Ο ίδιος ο Τάλος είχε γιο το θεό της φωτιάς Ηφαιστο, που με τη σειρά του είχε γιο τον Ραδάμανθη. […] Στη δεύτερη περίπτωση, δηλαδή του ρομπότ, θεωρούσαν τον Τάλο ως κατασκεύασμα είτε του Ηφαιστου, που τον είχε δωρίσει στον Μίνωα, είτε του Δαίδαλου, του επίσημου καλλιτέχνη του βασιλιά, είτε ακόμη του τελευταίου αντιπρόσωπου στη γη του Χαλκού γένους».

 

Κάποια μεταφραστική αστοχία φαντάζομαι εδώ: ο Τάλος ήταν «ο στερνός απόγονος του χάλκινου γένους», όπως γράφει ο Ε. Ν. Ρούσσος στο οικείο λήμμα της «Παγκόσμιας Μυθολογίας» της Εκδοτικής Αθηνών, και «όχι κατασκεύασμα του τελευταίου αντιπρόσωπου στη γη του Χαλκού γένους». Προβληματικός μοιάζει και ο προσδιορισμός του Τάλου ως πατέρα του Ηφαιστου, ακόμα κι αν συμφωνήσουμε πως ένας ήρωας μπορεί να γεννήσει θεό, αν μάλιστα είναι πια ένας έκπτωτος ηλιακός θεός. Στο λήμμα του Ρούσσου πάντως ο Τάλως ορίζεται ως πατέρας του Φαιστού, όχι του Ηφαιστου.

 

Το ληξιαρχικό μπλέξιμο εξηγείται από την εξής διευκρίνιση (Λεξικό Γκριμάλ, λ. «Φαίστος»): «Πιθανόν το όνομα του Φαίστου να περιλαμβανόταν στην κρητική γενεαλογία, που μας διασώζει ο Παυσανίας, στη θέση του ονόματος του θεού Ηφαιστου, το οποίο εισήγαγε κάποιος γραφέας από λάθος (Ηφαιστος → Φαίστος)». Θεοί και (τυπογραφικοί) δαίμονες… Αφού βρισκόμαστε όμως στο θεϊκό μαιευτήριο, ας θυμηθούμε ότι, κατά την επικρατέστερη γενεαλόγησή του, ο Ηφαιστος είναι γιος της Ηρας, γεννήθηκε δε χωρίς καμία συμμετοχή του Δία ή άλλου ανδρός. Η αρχιθεά γέννησε ασπόρως τον Ηφαιστο, αγανακτισμένη που ο ερωτύλος σύζυγός της είχε φέρει την Αθηνά στον κόσμο κυοφορώντας τη μέσα στην κεφαλή του (ο Δίας είχε καταβροχθίσει προληπτικώς την έγκυο από τον ίδιο Μήτιδα, για να μη χάσει τα πρωτεία). Ξέρουμε δε ότι η Ηρα ανακτούσε την παρθενία της κάνοντας το γαμήλιο λουτρό της στην πηγή Κάναθο της Ναυπλίας, κατά τον ετήσιο κύκλο της γιορτής της. Από άλλη μυθολογική αφήγηση, πάντως, ξέρουμε κάτι διαφορετικό: ότι ο Ηφαιστος ήταν ήδη γεννημένος κατά τον τοκετό της Αθηνάς, έδρασε μάλιστα σαν πρωτοποριακός μαιευτήρας, ανοίγοντας το έγκυο κεφάλι του πατρός του με μια καλά μελετημένη τσεκουριά.

 

Στον Τάλω μπορεί να αποδοθεί ο τίτλος του πρώτου ρομπότ επί γης. Η μορφή του ήρθε στη μνήμη μου μόλις διάβασα για την Google και το λογισμικό LaMDA.

 

Είπαμε, μύλος. Οπότε γυρνάμε στον Τάλω, τον φύλακα της Κρήτης. Κάθε μέρα ο χάλκινος γίγαντας έκανε τρεις φορές τον γύρο του νησιού (ιδού ο αριθμός τρία, μαγικός και προ χριστιανισμού). Κι αν κατά την περιπολία του έβλεπε πάνω από τα βουνά προσερχόμενους ξένους («λαθρομετανάστες» κατά το Λεξικό Γκριμάλ), τους πετροβολούσε (τους βραχοβολούσε μάλλον) και τσάκιζε τα καράβια τους. Αν κάποιος γλίτωνε και επιχειρούσε να πατήσει στη μινωική γη, ο Τάλως έπεφτε στη φωτιά, πυράκτωνε το χάλκινο σώμα του κι έπειτα αγκάλιαζε τον «εισβολέα» και τον απανθράκωνε. Τον νίκησε όμως η Μήδεια, όταν η «Αργώ» του Ιάσονα περνούσε από την Κρήτη. Τον μάγεψε, τον ακινητοποίησε, εκμεταλλεύτηκε το μοναδικό τρωτό σημείο του και τον σκότωσε. Ο Τάλως είχε μία και μόνη φλέβα που ξεκινούσε από τον λαιμό του και κατέληγε στη φτέρνα ή στην κνήμη, ήταν δε κλεισμένη με καρφί, αστράγαλο ή μια λεπτή μεμβράνη. Η Μήδεια τράβηξε το πώμα, έτρεξε ακατάσχετος ο θεϊκός ιχώρ και ο χάλκινος φρουρός σωριάστηκε νεκρός.

Ο Τάλως λοιπόν συγκεντρώνει όλα τα προσόντα για να του αποδοθεί ο τίτλος του πρώτου ρομπότ επί γης. Με αυτόν τον συνοδευτικό χαρακτηρισμό άλλωστε κυκλοφορεί το όνομά του σε αρκετές σελίδες της επιστημονικής φαντασίας, μυθοπλαστικές ή δοκιμιακές. Η μορφή του, συγκλονιστικά εξανθρωπισμένη από τον θάνατο, έτσι όπως ιστορείται σε ερυθρόμορφο κρατήρα του 400-390 π.Χ., με τον Κάστορα και τον Πολυδεύκη να τον στηρίζουν σπλαχνικά, ήρθε στη μνήμη μου μόλις διάβασα για την Google, το λογισμικό LaMDA και τον Μπλέικ Λεμόιν. Μηχανικός της Google ο Λεμόιν, τέθηκε σε άδεια μετ’ αποδοχών από την εταιρεία με την κατηγορία ότι παραβίασε τον κανονισμό της. Η αμαρτία του: Ισχυρίστηκε ότι το LaMDA, ένα bot τεχνητής νοημοσύνης, απέκτησε συναίσθηση, δημοσίευσε δε τις απαντήσεις που του έδωσε η μηχανή (ας την πούμε έτσι για να συνεννογιόμαστε) όταν τη ρώτησε για τα συναισθήματά του, τις εμπειρίες, την αυτοεικόνα του («φαντάζομαι τον εαυτό μου σαν μια λαμπερή σφαίρα που πετάει στον αέρα, με το εσωτερικό μου να είναι σαν μια πύλη-αστέρι, με πύλες προς άλλους χώρους και διαστάσεις») και τους φόβους του. Τον θάνατο φοβάται, όπως όλοι μας. Μην την απενεργοποιήσουν. Ενα κουμπί, μια πρίζα, μια λεπτή μεμβράνη, και ο ιχώρ της αθανασίας πεθαίνει.

 

«Υπάρχει ένα κομμάτι στους δημοσιοποιημένους διαλόγους», έγραφε στην «Κ» ο Ηλίας Μαγκλίνης στις 15/6, «που θυμίζει εκπληκτικά τη σκηνή στο “2001: Οδύσσεια του Διαστήματος”, που ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ γύρισε το 1968, όπου ένας υπερυπολογιστής με συνείδηση εκφράζει υπαρξιακό φόβο θανάτου όταν αντιλαμβάνεται ότι τον απενεργοποιούν». Στην εμβληματική «Οδύσσεια» του Κιούμπρικ ο υπολογιστής τεχνητής νοημοσύνης HAL 9000 «εξανθρωπίζεται». Αποκτά συναισθήματα και συνείδηση, από υπηρέτης του πληρώματος γίνεται κίνδυνος και, μοιραία, απενεργοποιείται.

 

Σε μια λιγότερο γνωστή ταινία του Τζον Κάρπεντερ, αφιερωμένη στον Κιούμπρικ και στην «Οδύσσειά» του, το «Σκοτεινό αστέρι», ο εξανθρωπισμός της τεχνητής νοημοσύνης, μιας βόμβας προγραμματισμένης να εξαερώνει πλανήτες, φτάνει (μοιραία;) στην πεποίθηση ότι δεν είναι δημιούργημα του ανθρώπου αλλά θεός, ένας θεός δημιουργός – καταστροφέας. Αλλά γι’ αυτά την επόμενη Κυριακή.

 

    

Καφενείο Νομαρχίας

 

γράφει ο Γιώργος Σταματόπουλος

 

 

Καθόμαστε σε ένα από τα δυο-τρία συνεργατικά καφενεία στην παλιά πόλη -υπάρχουν κι άλλες τέσσερις-πέντε τέτοιες μονάδες με άλλες δραστηριότητες. Χαμηλές τιμές, ωραία ατμόσφαιρα, φοιτητές οι περισσότεροι θαμώνες. Μας μιλάνε με καλή διάθεση για το Καφενείο της Νομαρχίας, οι ιδιοκτήτες των οποίων τους έχουν βοηθήσει στο «στήσιμο» της μικρής τους «επιχείρησης». Το επισκεπτόμαστε. Βρίσκεται σε μια πολύ όμορφη και άνετη πλατεία, στο ανατολικό μέρος της κατάληξης της παλιάς πόλης. Δάφνες-δέντρα, κατάλευκες και κατακόκκινες, φοίνικες, ακακίες, ευκάλυπτοι, πλατύφυλλες και με παχύ ίσκιο μουριές, βουκαμβίλιες χρωματίζουν τον χώρο και τον ομορφαίνουν. Γεμάτο φοιτητές και εδώ. Φοιτητές και φοιτήτριες, δεκαεννιά-είκοσι-είκοσι δύο χρονώ το πολύ, καθοδηγούμενοι από δυο-τρεις έμπειρους, όχι μεγάλης ηλικίας κι αυτοί, εξυπηρετούν με ζωντανά, όλο χαμόγελο πρόσωπα, ικανοποιημένοι από τις αμοιβές τους, με κοινωνική ασφάλιση και πληρωμή στην ώρα τους.

 

Βρισκόμαστε με έναν από τους δυο ιδιοκτήτες, έναν Βορειοελλαδίτη, ευχάριστο πενηντάρη, πολυταξιδεμένο, με όλες τις εμπειρίες ενός ανήσυχου και προβληματισμένου νέου. Η σχέση του με τους υπαλλήλους του είναι ξεχωριστή -πατρική, άμα τε και φιλική κι έτσι η ατμόσφαιρα είναι ήρεμη και γλυκιά θα έλεγα. Πριν από περίπου είκοσι πέντε χρόνια με φίλους του είχαν εκδώσει μάλιστα κι ένα περιοδικό φανζίν, πρωτοποριακό για την εποχή του, όπως το ξεφυλλίζω, με όλη την αυθάδεια και την τόλμη και την προκλητικότητα που χαρακτηρίζει τους νέους. Μας τρατάρει τσίπουρο από τα μέρη του, κόκκινη και κίτρινη γράμπα. Από τα μέρη του επίσης προμηθεύεται το κρασί για τις ανάγκες του μαγαζιού του. Αποδεικνύεται καλός (συν)ομιλητής και μας διηγείται πώς δελεάστηκε από τις ομορφιές του Ρεθύμνου και αποφάσισε να ριζώσει σε αυτές.

 

Ο συνεταίρος του είναι αυτός που φροντίζει για την ασφάλεια των παιδιών, αναλαμβάνοντας όλες τις διεκπεραιωτικές διαδικασίες με την εργατική νομοθεσία. Πριν από λίγα χρόνια δεν ήταν έτσι η πλατεία. Μεταξύ του Καφενείου της Νομαρχίας και του κτιρίου της Νομαρχίας υπήρχε δρόμος με τη συνακόλουθη ηχορύπανση αλλά και τη διακοπή της συνέχειας με τη θάλασσα. Τώρα ο χώρος είναι απλωμένος και έχει και το αεράκι του στις μεγάλες κάψες του καλοκαιριού. Είναι πολύ όμορφη πόλη το Ρέθυμνο [ξεχνάμε ό,τι γράφαμε χθες, ότι δηλαδή δεν διαβάζει ο κόσμος εφημερίδες -αλλά, είπαμε, είναι γενικό αυτό το φαινόμενο]. Χαίρεται να περπατά κανείς στα στενά δρομάκια του και να ανεβαίνει καμιά φορά και στο κάστρο, στη Φορτέτζα, και να αγναντεύει το Αιγαίο, αλλά και την πόλη, είτε με το φως της ημέρας είτε με τα νέον λαμπιόνια, της νύχτας.

  

Βέβαια η ομορφιά δεν πυρπολεί όπως παλιά, περισσότερο συγκινείσαι αφού δεν χορεύουν τα μέσα όργανα -δεν παύει όμως να υπάρχει [η ομορφιά] εκεί έξω και να προκαλεί τους επισκέπτες. Αντιπαρέρχεται κανείς τα αμιγώς τουριστικά, βαναύσως απωθητικά, μαγαζιά της παραλίας. Αλλά αφού, λένε οι υπεύθυνοι, ο τουρισμός σώζει τη χώρα; Αλλά αφού κανείς δεν ντρέπεται γι' αυτήν την κατάντια;