Προ/μετά πολεμικές ιστορίες. του Παναγιώτη Χατζηστεφάνου

Πως βρίσκεται μια ολόκληρη ήπειρος υπό καθεστώς αρχαίου ζόφου. 

Η εφιαλτικότερη πτυχή των εξελίξεων στην Ουκρανία είναι η αίσθηση της συλλογικής απογοήτευσης που αφήνουν τα αποτρόπαια γεγονότα, τόσο για την ίδια την Ευρώπη, όσο και για το μεγαλόπνοο όραμα της ένωσης της.

Η ανατροπή της κυβέρνησης στο Κίεβο από ακροδεξιά καθάρματα, η αναμενόμενη επιθετικότητα εκ μέρους της Ρωσίας, η βιασύνη της αναπάντεχα πρόθυμης και τυχοδιωκτικά συνασπισμένης Ευρω-Αμερικανικής πλευράς καθώς σπεύδει να συμπαραταχθεί με σεσημασμένους τρομοκράτες και Ναζιστές προκειμένου να υποστηρίξει τα συμφέροντα της, η γενικευμένη απάθεια εκ μέρους των ΜΜΕ και της κοινής γνώμης καθώς εκτυλίσσεται ένα σενάριο ικανό να καταλήξει σε μαζική σύρραξη και παγκόσμιο πόλεμο – όλα συνάδουν σε μια άνοιξη της οποίας τα άνθη είναι του κακού.

Ακόμα πιο πικρές είναι οι διαπιστώσεις όταν σκέφτεται κανείς ότι οι παράμετροι που διαμορφώνουν τις εξελίξεις μοιάζουν να μην έχουν διαφοροποιηθεί καθόλου από το 1945. Προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος επέκτασης της Ρωσικής επιρροής, και να ελέγξει την ήδη διαταραγμένη εσωτερική της συνοχή, η Δύση, και πάλι, δεν έχει καμία αναστολή στο να ταυτίσει την μοίρα της με επικίνδυνους Ναζιστές, τρομοκράτες και τυχοδιώκτες που έχουν αποδεδειγμένα αιματοκυλίσει αθώους στο όνομα της φανατισμένης τους μανίας για εξουσία.

Ακόμα πιο προβλέψιμο είναι το γεγονός ότι την πρωτοβουλία στις προκλήσεις, τόσο απέναντι στην Ρωσία, όσο και στην Ευρωπαϊκή δημοκρατία, την έχει και πάλι η ακροδεξιά υποβοηθούμενη από την απάθεια της μεσαίας τάξης και την απελπισία των κατώτερων.

Κάποιοι από αυτούς τους ακροδεξιούς που πρωτοστατούν στην Ουκρανία, και μας αφορούν άμεσα αφού έχουν την επίσημη υποστήριξη αχαρακτήριστων και πολύ επικίνδυνων Ελλήνων σπεκουλαδόρων όπως ο Βενιζέλος, καθαγιάζονται στην συνείδηση του μέσου τηλεθεατή και ψηφοφόρου με περγαμηνές παιδείας και ακαδημαϊκού κύρους, λες και ιστορικά έχει υπάρξει καμία εγγύηση ότι οι μορφωμένοι άνθρωποι είναι λιγότερο αδίστακτοι ή εγκληματίες από τους αμόρφωτους.

Αντίθετα, έχουν υπάρξει πολλές και πρόσφατες αποδείξεις ότι το δέος απέναντι στις δεξιότητες και την πολυμάθεια είναι ικανό να επιτρέψει σφάλμα ηθικής κρίσης που επιφέρει έως και θανάσιμο κίνδυνο. Όποιος γνωρίζει τα βασικότερα περί του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου ξέρει καλά ότι οι φρικαλεότητες του Ναζισμού δεν υπηρετούνταν μόνο από πρόθυμους ηλίθιους, αλλά και από εξαιρετικά χαρισματικούς, έξυπνους και ταλαντούχους ανθρώπους, εξοπλισμένους με τις πλέον υψηλής ποιότητας περγαμηνές και υποκινούμενους από την πιο σαδιστική αήθεια.

Η σύγχρονη Ευρωπαϊκή ακροδεξιά λοιπόν εκφράζεται πλέον σε ένα μεγάλο τόξο που είναι αδύνατον να αγνοηθεί: η δράση της εκτείνεται από την πραξικοπηματική θρασύτητα των φαιδρών Ελλήνων πολιτικών μέχρι τα κυκλώματα διεθνούς τρομοκρατίας που έχουν καταλάβει την εξουσία διά της βίας στο Κίεβο, με ενδιάμεσες στάσεις στην ολοκληρωτική και αντιλαϊκή φιλοσοφία που διέπει την Γερμανική οικονομική πολιτική και τις διάφορες περιφερειακές ή μη εστίες αναζωπύρωσης ακροδεξιών κομμάτων.

Σε βαθμό εκνευριστικού μιμητισμού των επιλογών που οδήγησαν στον Β’ Παγκόσμιο, η σημερινή ακροδεξιά εξαργυρώνει την κοινωνική οργή που έχει συσσωρευτεί στην εργατική τάξη λόγω της πανευρωπαϊκά υψηλής ανεργίας, της περιφερειακής εξαθλίωσης και ταυτόχρονα την προκλητική καλοπέραση μιας ύποπτα συγκεκριμένης εδώ και δεκαετίας κάστας διαπλεκόμενων συμφερόντων.

Ακόμα, η ακροδεξιά σήμερα εκμεταλλεύεται την νοσηρή ταύτιση που νιώθει, αδικαιολόγητα, η μεσαία τάξη με την ελίτ, ταύτιση που έχει σαν ρίζα την μωροφιλοδοξία και τις φαντασιώσεις κοινωνικής ανέλιξης.

Η ταύτιση αυτή εκφράζεται αφ’ ενός με σιωπηλή συναίνεση της μεσαίας τάξης όταν γίνεται δημόσια συζήτηση για τα εγκλήματα της άρχουσας.

Αφ’ εταίρου αποθαρρύνει την κριτική σκέψη των κατώτερων στρωμάτων χειραγωγώντας τις αντιδράσεις των αδικημένων με αποπροσανατολισμό, προπαγάνδα υπέρ της ιδιωτείας, της απολιτικής αποστασιοποίησης, της εσωτερίκευσης, μεθοδευμένες ψυχολογικοποίησεις των διαμαρτυριών και εν γένη της επιστράτευσης μιας ολόκληρης συστάδας τεχνικών αντι-επαναστατικής διαχείρισης της συλλογικής συνείδησης.

Επί του πρακτέου υποστηριζόμενη από ένα πλήθος αποτελούμενο από εξαιρετικά χαμηλού μορφωτικού επιπέδου και οικονομικά εξαθλιωμένου όχλου, η σύγχρονη Ευρωπαϊκή ακροδεξιά, είτε εκείνη που απολαμβάνει μορφωτικής υπεροχής και ταξικών προνομίων, είτε αυτή που δρα δολοφονικά στους δρόμους, προσβλέπει τόσο στην αδράνεια των αποβλακωμένων τηλεθεατών όσο και στην μειλίχια συνέργεια των πανεύκολα διαχειρίσιμων μικροαστών.

Αμφότεροι αυτοί οι κοινωνικοί χώροι παραδοσιακά είναι ικανοί να στηρίξουν τον οποιονδήποτε διεθνή εγκληματία προκειμένου να διεκδικήσουν την αποκτηνωμένη ευμάρεια που είναι η μοναδική κατάσταση στην οποία απαλύνεται η υπαρξιακή τους ματαίωση, αφού εξ’ ορισμού η ψυχολογία αυτών των μαζών σήμερα για τυφλή εκδίκηση εναντίον ενός συστήματος εξαπάτησης και εκμετάλλευσης εις βάρος τους που δεν έχει προηγούμενο στην ανθρώπινη ιστορία.

Ξανακάνοντας ακριβώς τα ίδια λάθη που την οδήγησαν στον Β’ Παγκόσμιο, είναι ολοένα και πιο ανησυχητική η αδυναμία της Ευρώπης να αποτινάξει τα φαντάσματα που την ταλαιπωρούν από τα τέλη του 19ου αιώνα – μιας και τότε είναι η εποχή κατά την οποία γεννήθηκε ο Γερμανικός επεκτατισμός και η Ευρωπαϊκή στρατιωτική συνοχή, με έκκληση προς ανατολάς, ως μοναδική απάντηση προς αυτόν .

Η περίφημη παγκοσμιοποίηση και η επακόλουθη υπόσχεση της ελευθερίας των αγορών, η οξύμωρη αυτή ουτοπία του άκρατου μεν, αυτοελεγχόμενου δε, καπιταλισμού, μια παραθρησκευτικής φύσης εμμονή που επικαλούνται όλο και λιγότερο πειστικά οι Δυτικές δυνάμεις ως αναπόφευκτο ιστορικό πεπρωμένο είναι ένα παραμύθι που δεν έχουν κανένα πρόβλημα να διηγούνται και οι Ρώσοι όποτε η αγαπημένη τους ολιγαρχία δεν είναι εφαρμόσιμη ή συμφέρουσα. Άρα, κανείς δεν έχει το ιδεολογικό μονοπώλιο της πλουτοκρατικής τυραννίας, το αντίθετο, όλοι διεκδικούν ένα μερίδιο της.

Όλοι βέβαια γνωρίζουμε ότι η οικονομική φιλοσοφία που βάζει το κέρδος ως αξία σημαντικότερη από τον άνθρωπο δεν είναι τίποτε άλλο από μια οικονομική απάτη, μια αντικοινωνική φιλοσοφία καταδικασμένη να πνιγεί στο αίμα μόλις ακυρωθούν οι δόλιες υποσχέσεις της προς τα αφελή της θύματα, και στην περίπτωση της σύγχρονης Ευρώπης, ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός δεν είναι τίποτε άλλο από την σύγχρονη εκδοχή της ήδη δοκιμασμένης Ναζιστικής διαδρομής προς την κόλαση. Κανείς δεν εκπλήσσεται που τα κοστούμια των πολιτικών κρύβουν όλο και πιο συχνά τατουάζ με αγκυλωτούς σταυρούς.

Αν δεν είναι αποτέλεσμα άγνοιας περί ιστορίας η τυφλή πίστη στις επεκτατικές βλέψεις του κεφαλαίου προς όφελος μιας απειροελάχιστης μειοψηφίας και κόστος την υποδούλωση των πολλών τότε πρόκειται για συνειδητή συνωμοσία που εσκεμμένα διαχειρίζεται τα ιστορικά απωθημένα σε μια μακάβρια απόπειρα να επαναδιαπραγματευτούν οι όροι και οι ισορροπίες δυνάμεων που έθεσαν τις βάσεις γι’ αυτό που σήμερα αποκαλείται ενωμένη Ευρώπη.

Μοιάζει σαν να γίνεται μια απόπειρα να ξανασυναντηθούν τα ψυχροπολεμικά φόβητρα και να κάτσουν για μια ακόμα φορά γύρω από κεντρο-ανατολικό τμήμα της Γηραιάς Ηπείρου, που έχει υπάρξει πάμπολλες φορές πεδίο σκληρής μάχης. Σε αυτή την περίπτωση δεν ζούμε τις τελευταίες μέρες πριν ξεσπάσει ο τρίτος παγκόσμιος πόλεμος, αλλά μια αναζωπύρωση του δεύτερου.

Αν οι παραπάνω συλλογισμοί δημιουργούν ένα κλίμα συναγερμού και κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, η ηττοπάθεια και η παραίτηση που καλλιεργείται με κάθε τρόπο δηλητηριάζει και την τελευταία ίνα όποιου δυσπιστεί απέναντι στα όσα βλέπει και ακούει, αδυνατώντας να πιστέψει ότι τίποτε δεν έχει αλλάξει από το 1945, ότι μπορεί δηλαδή η ιστορία να επαναλαμβάνεται μέχρι και την παρωδία Χιτλερικών χαιρετισμών, την αναβίωση γραφικών συμβόλων, την επανεμφάνιση σκιάχτρων που είχαν οριστικά εξορκιστεί. Και όμως, αυτό ακριβώς συμβαίνει.

Θα ήθελα να γράψω πολλά περισσότερα για την στάση της αριστεράς, ή όπως αλλιώς μπορεί να λέγεται εκείνο το κομμάτι της κοινωνίας που πιστεύει στην ελευθερία, την ισονομία, την δικαιοσύνη, τον αλληλοσεβασμό, την αλληλεγγύη, την μόρφωση, την ειρήνη, την κοινωνικά εγγυημένη επιβίωση. Δυστυχώς όμως, εξαιρουμένων περιπτώσεων που έχουν θέσει εαυτόν εκτός μαζικών κινημάτων, ή εκείνων που είναι όμηροι στα χέρια του καθεστώτος υφιστάμενοι καταγέλαστες δικαστικές σκευωρίες, η λεγόμενη κοινοβουλευτική ή έστω μαζικά αποδεκτή ως αριστερά δεν μοιάζει να κάνει τίποτε άλλο από να συναλλάσσεται με τον κίνδυνο, μουδιασμένη και απροετοίμαστη, να μην επιλέγει καμία επιθετική τακτική, να λογοδοτεί σε καθάρματα αντί να τους ζητάει τον λόγο.

Όπως ακριβώς και τον μεσοπόλεμο, οι αριστεροί σήμερα είτε αναλώνονται σε εσωτερικές ζυμώσεις, είτε παραιτούνται από την ευθύνη της αντιμετώπισης μιας ακραία επικίνδυνης κατάστασης. Έτσι, τα λαϊκά αιτήματα μένουν ορφανά και απαντώνται από οπορτουνιστές πάσης φύσης.

Οι επιλογές του στρουθοκαμηλισμού, της ομφαλοσκόπησης και της απόδρασης δεν ωφελούν κανέναν. Και πάλι όπως μας δίδαξε η ιστορία, αλλά και όπως βιώνουν σήμερα πολλοί άνθρωποι που βρίσκονται παγιδευμένοι και πανικόβλητοι στην Ευρώπη αυτή τη στιγμή, μπορείς να τρέξεις, αλλά δεν μπορείς να κρυφτείς.

Το κακό, ξεδιάντροπα, μας χτυπάει την πόρτα, και πολύ χειρότερα, διάφοροι την ανοίγουν.
Η αφέλεια μοιάζει αθώα, αλλά δεν ωφελεί κανέναν, και δη εκείνον που την επικαλείται.

Παναγιώτης Χατζηστεφάνου για το Κουτί της Πανδώρας