Αυτά που δεν μάθαμε για τον χρυσό

Δεν υπάρχει εξόρυξη χρυσού που να μην επιβαρύνει το περιβάλλον - αυτό είναι δεδομένο. Εκείνο που ακόμα δεν έχουμε μάθει υπεύθυνα από την Πολιτεία είναι το μέγεθος της επιβάρυνσης και το όφελος για την εθνική και τοπική οικονομία. Ετσι, για να τα βάλουμε σε μία ζυγαριά

Του Κώστα Γιαννακίδη

Εάν και όταν με το καλό ξεκινήσουμε την άντληση πετρελαίου από τις θάλασσες μας, η περιβαλλοντική επιβάρυνση θα είναι πολλαπλάσια αυτής που προκαλεί η εξόρυξη χρυσού στη Χαλκιδική.

Μια μεγάλη πετρελαιοκηλίδα δεν περιορίζεται εύκολα. Και φανταστείτε τι έχει να συμβεί όταν ξεκινήσει η άντληση σε σημεία που βρίσκονται κοντά σε τουριστικά νησιά. Η ρύπανση και ο θάνατος αναρίθμητων θαλάσσιων οργανισμών (από πουλιά και ψάρια μέχρι φύκη και πλαγκτόν) είναι αναπόφευκτες συνέπειες. Ωστόσο σχεδόν όλοι μας δείχνουμε να συμφωνούμε πως κάτι τέτοιο είναι αναγκαίο, εθνικά και κοινωνικά επωφελές. Δεν έχουμε δει βέβαια συγκεκριμένα στοιχεία, αλλά έχουμε στο μυαλό μας κάτι από Σαουδική Αραβία και πετροδολάρια.

 Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με λιγνίτη είναι μία δραστηριότητα που, αποδεδειγμένα, προκαλεί κάθε χρόνο μεγάλο αριθμό θανάτων, έχει οδηγήσει στην ερήμωση μεγάλες περιοχές και επιφέρει περιβαλλοντικό φόρτο με συνέπειες αιώνων. Ελάχιστοι διαμαρτύρονται για αυτό. Αρκετοί δε, που δηλώνουν ευαισθητοποιημένοι για τις Σκουριές, είναι έτοιμοι να διαδηλώσουν στο πλευρό της ΓΕΝΟΠ ΔΕΗ (και του Ντόναλντ Τραμπ), προκειμένου η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας να μην περάσει σε ιδιώτες και να παραμείνει συνδεδεμένη με τον λιγνίτη. Ομως σημασία έχει πως εδώ και δεκαετίες, ως κοινωνία αποφασίσαμε ότι θα παράγουμε ηλεκτρικό ρεύμα με λιγνίτη. Ή μήπως δεν το αποφασίσαμε και απλώς παρουσιάστηκε ως κάτι δεδομένο το οποίο μόλις πρόσφατα ετέθη υπό αμφισβήτηση;

Οι εκατοντάδες παράνομες χωματερές ανά τη χώρα ποτίζουν καθημερινά το έδαφος με τοξικά υλικά που εισχωρούν και στον υδροφόρο ορίζοντα. Δεν ιδρώνει το αφτί μας ακόμα και όταν μας κόβουν θηριώδη πρόστιμα από τις Βρυξέλλες. Αντιθέτως, σπεύδουμε να ανοίξουμε χαρακώματα αν χωροθετηθεί στην περιοχή μας μία σύγχρονη μονάδα διαχείρισης απορριμμάτων. Αντίστοιχα, τα ποσοστά ανακύκλωσης στην χώρα είναι εξαιρετικά χαμηλά και το ενδιαφέρον για την αύξησή τους περιορίζεται σε έναν πολύ μικρό κύκλο ανθρώπων.

Με δυο λόγια, η συμπεριφορά μας δεν είναι, πάντα, περιβαλλοντικά ορθή. Εξαρτάται πάντα από αυτό που μας συμφέρει και από τις επιλογές που έχουμε στη διάθεσή μας.

Η διαδικασία εξόρυξης χρυσού στη Χαλκιδική επιβαρύνει το περιβάλλον -αυτό είναι αδιαπραγμάτευτο. Δεν υπάρχει εξόρυξη χρυσού φιλική προς το περιβάλλον. Ανάλογα με την κοινωνία, τη νομοθεσία και τις σχετικές επενδύσεις/τεχνολογία (πχ κλειστός κύκλος), μπορούν να περιοριστούν οι επιπτώσεις αυτές. Στη δική μας περίπτωση, η συγκριτικά μεγαλύτερη φυσική περιεκτικότητα του εδάφους σε αρσενικό, μας επιτρέπει να υποθέσουμε ότι η μέθοδος της «ακαριαίας τήξης» (flash smelting) συνεπάγεται αναλογικά μεγαλύτερο κίνδυνο επιβάρυνσης. Αυτό είναι και ένα από τα βασικά σημεία αντιπαράθεσης της κυβέρνησης με τους Καναδούς. Η κυβέρνηση επιμένει ότι δεν υπάρχει ολοκληρωμένη μελέτη για τις συνέπειες της ακαριαίας τήξης, ενώ η μέθοδος δεν έχει δοκιμαστεί σε μεγάλη κλίμακα και σίγουρα όχι σε συγκεντρώσεις αρσενικού σαν αυτές της περιοχής.

Επιπρόσθετα, η περιοχή είναι διαχρονικά επιβαρυμένη, τα μεταλλεία στα «Μαντεμοχώρια» λειτουργούν από τη ρωμαϊκή περίοδο.

Εχουμε, λοιπόν, τα εξής: μία εξόρυξη που επιβαρύνει το περιβάλλον, που δίνει δουλειά σε χιλιάδες ανθρώπους, αλλά, ταυτοχρόνως, απειλεί και τις δραστηριότητες χιλιάδων άλλων -η Ιερισσός, που δεν έχει άμεσο οικονομικό όφελος, υφίσταται το κόστος των περιβαλλοντικών συνεπειών. Αυτά τα ξέρουμε. Το πρόβλημα έχει να κάνει με αυτά που δεν γνωρίζουμε, από το 2012 ως σήμερα. Ποιο θα είναι το όφελος και ποιο το κόστος; Μιλάμε για εξόρυξη ή και για επεξεργασία; Είναι διαφορετικά πράγματα. Η επεξεργασία δημιουργεί χιλιάδες τόνους τοξικης λάσπης που αποθηκεύονται σε ανοικτούς κρατήρες.

Ποια τα οφέλη και οι επιπτώσεις σε κάθε περίπτωση; Πόσα θα βγάλει η εταιρεία, πόσα το δημόσιο και πόσα τα χωριά που ωφελούνται; Πόσα θα χάσουν στην Ιερισσό; Και τι σημαίνουν όλα αυτά για το περιβάλλον, τη δημόσια υγεία και την οικονομία της χώρας συνολικά (περα απο τοπικά); Μιλάμε μόνο για την Ιερισσό ή για ένα ευρύτερο δίκτυο χρυσοφόρων περιοχών τις οποίες στοχεύει η εταιρεία; Έχουν ενημερωθεί αρμοδίως οι τοπικές κοινωνίες για πιθανά έργα που αφορουν το μέλλον της περιοχής τους ή μοιράστηκαν εκ νέου υποσχέσεις για νέες θέσεις εργασίας. Θα συναινέσουν οι τοπικές κοινωνίες η θα έχουμε νέα πόλωση μεταξύ εργαζόμενων και όσων υφίστανται τις επιπτώσεις;

Κανένας δεν μας παρουσίασε τη ζυγαριά και αυτό ήταν δουλειά της Πολιτείας να το κάνει. Μας συμφέρει ή δεν μας συμφέρει ως κοινωνία; Μέχρι σήμερα, ποια είναι τα οφέλη για την εθνική οικονομία και τις τοπικές κοινωνίες; Με νούμερα και σφραγίδα, όχι με εικασίες. Υπάρχει κάποιος φορέας που παρακολουθεί συστηματικά και υπεύθυνα το έργο; Μόνο, σας παρακαλώ, μην πείτε ότι το δάσος δεν αποτιμάται με χρήματα, γιατί θα σας ρωτήσω τι είπατε για τον λιγνίτη και αν έχετε σκοπό να διαδηλώσετε κατά της άντλησης πετρελαίου.

Οσοι γνωρίζουν τα του έργου εκτιμούν ότι δεν πρόκειται να σταματήσει οριστικά καθώς τα κοιτάσματα έχουν τεράστιο ενδιαφέρον και η εταιρεία δεν θα τα εγκαταλείψει έτσι εύκολα. Το πολύ να περιμένει την αλλαγή πολιτικής ηγεσίας. Επίσης η κυβέρνηση, όσο και αν είχε φτιάξει προεκλογικά ατζέντα πάνω στις Σκουριές, δεν μπορεί να πετάξει χιλιάδες θέσεις εργασίας, εισπράττοντας διεθνώς αρνητική δημοσιότητα (Αλήθεια, πόσες είναι σήμερα οι νέες θέσεις εργασίας που έχουν δημιουργηθεί από το έργο, άμεσες και έμμεσες;). Αλλωστε δεν συμφέρει και κανέναν η είσοδος σε μία δικαστική αντιπαράθεση που θα έχει διάρκεια χρόνων και έξοδα εκατομμυρίων. Αν νομίζετε ότι οι Καναδοί μαζεύουν τα μηχανήματα, κλείνουν τρύπες και φεύγουν, είστε γελασμένοι.

Οι δύο πλευρές θα υποχρεωθούν από τα πράγματα και τις συνθήκες, να βρουν πεδίο διαλόγου και συμφωνίας. Δυστυχώς ένα τεχνικό θέμα έχει γίνει αντικείμενο πολιτικής αντιπαράθεσης. Δεν γίνεται μία επένδυση να είναι καλή επί ΝΔ και κακή επί ΣΥΡΙΖΑ, ούτε είναι δυνατόν η συζήτηση να γίνεται με ιδεολογήματα. Και πέρα από τις δυο πλευρές, υπάρχει και η τοπική κοινωνία. Με ποιο τρόπο θα εμπλακεί (στις Σκουριές, στην Πτολεμαϊδα, στην Ηπειρο, στο Κατάκωλο) σε ουσιαστικές συζητήσεις για αποφάσεις που αφορούν το μέλλον της;

Προσεγγίζουμε το θέμα λάθος. Χωρίζουμε την κοινωνία σε πράσινους και μαύρους, σε δικούς μας και δικούς τους, σε ιδεολόγους και σε κυνικούς της ανάπτυξης. Ομως αυτό που χρειαζόμαστε είναι στοιχεία, με χαρτιά, χάρτες, νούμερα και χρόνια.

Ενημερωτικό υλικό, μελέτες, γνωμοδοτήσεις, πορίσματα κατά του έργου, από την πρωτοβουλία Xαλκιδική SOS.

Το site της «Ελληνικός Χρυσος»

protagon.gr