«Και μετά η Ευρώπη έγινε μία»...

Του Παντελή Μπουκάλα

Περίσσεψαν τα χαμόγελα στη Σύνοδο της Ρώμης, όπου πανηγυρίστηκαν τα εξηντάχρονα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, παρότι οι λόγοι που επιβάλλουν την περίσκεψη είναι πολύ σοβαρότεροι απ’ όσους επιτρέπουν την πανηγυρική διάθεση. Και περίσσεψαν οι ευχές στην τελική Διακήρυξη, ευχές όμως που βιάστηκαν να αυτοπροβληθούν σαν βεβαιότητες, σαν περιγραφή μιας ήδη υπάρχουσας πραγματικότητας. Υποχρεωτικά συμπιληματικού χαρακτήρα η Διακήρυξη, εφόσον όφειλε να δίνει σε καθέναν από τους 27 ηγέτες το δικαίωμα να ισχυρίζεται ότι συνέβαλε καθοριστικά στη σύνταξή της, ήταν προσανατολισμένη προς επιμέρους, εθνικά ακροατήρια. Οχι προς κάποιο ενιαίο (δυτικο)ευρωπαϊκό ακροατήριο, προς κάποιον Ευρωπαίο πολίτη, που κι αν ακόμα υποθέσουμε πως υπάρχει, παραμένει ασήμαντη μειονότητα.

«Η ευρωπαϊκή ενότητα», διατείνονται οι συντάκτες της Διακήρυξης, «ξεκίνησε σαν ένα όραμα λίγων και μετουσιώθηκε σε ελπίδα των πολλών. Και μετά η Ευρώπη έγινε μία». Συμπεράσματα όπως αυτό δεν μαρτυρούν την ύπαρξη μιας ακμαίας κριτικής και αυτοκριτικής συνείδησης, πρόθυμης να διακρίνει πού πρέπει να τελειώνει ο αυτοεπιβεβαιωτικός πανηγυρικός στόμφος. Πότε και πώς «έγινε μία η Ευρώπη», όταν η ιστορία και η πολιτική, αλλά και η γεωγραφία, συνεχίζουν να υποδεικνύουν και τον ανατολικό κόσμο, και κατεξοχήν τη Ρωσία, ως απαραγνώριστο τμήμα της Γηραιάς Ηπείρου; Ούτε καν ο ισχυρισμός πως «η Δυτική Ευρώπη έγινε μία» δεν θα μπορούσε να σταθεί, τη στιγμή που παίρνει σάρκα και οστά η έξοδος της Βρετανίας. Τη στιγμή επίσης που πιθανολογούνται ή συζητούνται διάφορα -exit, είτε προς τιμωρίαν και βίαιη συμμόρφωση (όπως στην περίπτωση της Ελλάδας) είτε επειδή με σύνθημα το -exit συγκινούν ευρύτατα ακροατήρια οι ποικίλες μορφές του εθνικιστικού ή απομονωτιστικού λαϊκισμού, από τους λεπενιστές στη Γαλλία έως τους πεντάστερους του Μπέπε Γκρίλο στην Ιταλία και τους δημοφιλείς «καθαρούς» σε διάφορες χώρες, από την Ολλανδία έως την Ουγγαρία. Τη στιγμή, τέλος, που τείνουν να γίνουν του συρμού τα πραγματικά, υλικά τείχη, τα οποία θεμελιώνονται πάνω στα συμβολικά τείχη που δεν έπαψαν ποτέ να χωρίζουν τους λαούς της Ευρώπης.

Τουλάχιστον υπερβολικός ο ισχυρισμός πως «η Ευρώπη έγινε μία», αποκτά μία επιπλέον διάσταση, ηχεί δηλαδή και προκλητικός, αν αναλογιστούμε ότι διατυπώθηκε σε μια Σύνοδο που, έστω και διά του σοφίσματος «θα προχωρούμε ενωμένοι, με διαφορετικούς ρυθμούς και ένταση όπου χρειάζεται», επισημοποίησε την Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων. Δηλαδή, την Ευρώπη του Διευθυντηρίου (μάλλον μονομελούς) και την Ευρώπη των ακολούθων ή δορυφόρων. Οσο για την καταληκτική φράση, «Επιθυμούμε η Ενωση να είναι μεγάλη στα μεγάλα ζητήματα και μικρή στα μικρά», δύσκολα γίνεται αντιληπτό πώς εννοείται εδώ η μικρότητα. Να ξαναχαθήκαμε άραγε στην κατά λέξη μετάφραση: Ισως, αν θεωρηθεί διαφωτιστικό το «ισχυρό» πρωτότυπο: «We want the Union to be big on big issues and small on small ones». 

kathimerini.gr