Μακεδονικό: το δυτικό τελεσίγραφο «ή τώρα ή ποτέ»

Του Σταύρου Λυγερού

Η έκβαση των διαπραγματεύσεων Κοτζιά-Ντιμιτρόφ, υπό την εποπτεία του Νίμιτς στην έδρα του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη είναι -σύμφωνα με όλες τις πληροφορίες- καθοριστική για το πως θα εξελιχθεί εφεξής το Μακεδονικό. Δεν είναι ένας ακόμα κρίκος στην αλυσίδα των συνομιλιών που είχαν όλους τους προηγούμενους μήνες οι δύο υπουργοί Εξωτερικών. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που οι συνομιλίες της Παρασκευής ήταν πολύωρες και αποφασίσθηκε να συνεχισθούν και στο Σάββατο.

Μετά τις διαπραγματεύσεις των δύο πρωθυπουργών στη Σόφια και το ναυάγιο του ονόματος «Μακεδονία του Ίλιντεν» είχε διαφανεί ότι είχε επέλθει αδιέξοδο. Ο μεν Ζάεφ επέμενε το όνομα που πρότεινε να παραμείνει στο τραπέζι, η δε κυβέρνηση Τσίπρα κατέστησε σαφές πως διαπραγματεύεται μόνο για τα τέσσερα από τα πέντε ονόματα που έχει προτείνει ο Νίμιτς. Το πέμπτο («Δημοκρατία της Μακεδονίας – Σκόπια») είχε εξαρχής απορριφθεί από την Αθήνα.

Ο παράγοντας που ουσιαστικά αναβίωσε τις διαπραγματεύσεις ήταν οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι. Το μήνυμά τους και στις δύο πλευρές ήταν πως στη συνάντηση της Νέας Υόρκης πρέπει να βρεθεί λύση. Προειδοποίησαν τον Ζάεφ πως εάν προκύψει αδιέξοδο η ΠΓΔΜ θα μείνει για χρόνια εκτός ΝΑΤΟ και χωρίς ημερομηνία έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ. Προειδοποίησαν και την Αθήνα ότι εάν δεν τηρήσει εποικοδομητικά στάση θα της επιρρίψουν την ευθύνη.

Ήταν αυτές οι προειδοποιητικές απειλές που επανέφεραν πολύ γρήγορα τους δύο υπουργούς στο τραπέζι και μάλιστα με πρόθεση να καταλήξουν σε συμφωνία. Το πλεονέκτημα σ’ αυτές τις διαπραγματεύσεις το έχει αναμφίβολα η Ελλάδα. Η ΠΓΔΜ είναι που θέλει να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και να αποσπάσει ημερομηνία έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Οι Σλαβομακεδόνες έχουν συνείδηση πως αυτά τα δύο βήματα είναι ζωτικής σημασίας γι’ αυτούς, με την έννοια ότι θα λειτουργήσουν ως εγγύηση επιβίωσης του κράτους τους, το οποίο είναι εγγενώς ασταθές, λόγω των εθνοτικών αντιθέσεων (μεγάλη αλβανική κοινότητα με έντονες αλυτρωτικές τάσεις).

Ο ευάλωτος Ζάεφ

Επιπροσθέτως, ο Ζάεφ είναι ευάλωτος στις δυτικές πιέσεις, επειδή δεν θα γινόταν πρωθυπουργός, εάν δεν είχε όχι απλώς την ενεργή υποστήριξη της Δύσης, αλλά και την έμπρακτη παρέμβασή της στην εσωτερική πολιτική σκηνή. Χωρίς αυτή την παρέμβαση δεν θα είχε καταστεί η ανατροπή του Γκρουέφσκι. Γι’ αυτό τον λόγο ο πρωθυπουργός της ΠΓΔΜ δεν μπορεί να αγνοήσει τα μηνύματα που του έχουν σταλεί και γι’ αυτό δηλώνει ότι η συμφωνία είναι κοντά.

Αντιθέτως, ο Ντιμιτρόφ, που ανήκει στο κατεστημένο της ΠΓΔΜ, καθόλη τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης τηρεί πιο ανελαστική στάση. Έχει ανοικτή γραμμή με την αντιπολίτευση και εννοεί τις κόκκινες γραμμές. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο δέχεται αυτές τις ημέρες ασφυκτικές πιέσεις και από τον πρωθυπουργό του και από τη Δύση να κάνει βήμα πίσω. Είναι αυτές οι πιέσεις που τον εξώθησαν να απειλήσει με παραίτηση, ουσιαστικά αποκαλύπτοντας πως τον πιέζουν, επειδή τον θεωρούν «εμπόδιο» στην επίτευξη συμφωνίας.

Όπως είναι γνωστό, ο Ζάεφ, όπως και ο προκάτοχός του, έχει δεσμευθεί πως θα θέσει την όποια συμφωνία σε δημοψήφισμα. Το επανέλαβε και αυτές τις ημέρες. Εάν τελικώς προκύψει συμφωνία, το δίλημμα που θα θέσει στους ψηφοφόρους έχει ήδη αρχίσει να το καλλιεργεί: αν θέλετε ένταξη στους ευρωατλαντικούς θεσμούς πρέπει να ψηφίσετε ναι στη συμφωνία για το όνομα. Διαφορετικά η χώρα θα συνεχίσει να ονομάζεται «Μακεδονία», αλλά θα είναι απομονωμένη και εύθραυστη, λόγω του δεδομένου αλβανικού αλυτρωτισμού.

Αυτή τη στιγμή, πάντως, το ζητούμενο είναι να συμφωνηθεί η ονομασία, η οποία θα έχει τις περισσότερες πιθανότητες να εγκριθεί στο μελλοντικό δημοψήφισμα και έτσι να γίνει η νέα συνταγματική ονομασία. Το «Νέα Μακεδονία» και το «Άνω Μακεδονία» παραμένουν στο τραπέζι, αλλά γίνεται συζήτηση και για την ονομασία «Μακεδονία του Βαρδάρη», σλαβικά «Βαρντάρσκα Μακεντόνιγια», η οποία είναι στη δέσμη των ονομάτων που έχει καταθέσει ο Νίμιτς.