Πως χάθηκε η Aυτάρκεια στον αγροδιατροφικό τομέα της Xώρας

Χαρακτηριστικό της ΚΑΠ: το ελληνικό κράτος-όπως και τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη- στρέφονταν κύρια προς τις άμεσες επιδοτήσεις(εξολοκλήρου από Ε.Ε.) και όχι προς ενισχύσεις για την αναζωογόνηση της υπαίθρου (συγχρηματοδότηση)

Μέσω επιδοτήσεων της ΚΑΠ ευνοήθηκαν οι επιλέξιμες μεγάλες μονοκαλλιέργειες (βαμβάκι, τεύτλα, σιτηρά, βιομηχανική ντομάτα, ροδάκινα, καπνά). Η γεωργική παραγωγή στράφηκε στο κυνήγι των επιδοτήσεων και όχι για να ικανοποιεί τη ζήτηση και την κατανάλωση, στη χώρα. Η ΚΑΠ μετάτρεψε και τον έλληνα αγρότη από παραγωγό γεωργικών προϊόντων, σε παραγωγό πρώτων υλών για τη βιομηχανία τροφίμων και ένδυσης.

Έχουμε εξάρτηση του αγρότη από τις αγροβιομηχανίες, δεν υπάρχει ευελιξία στην επιλογή καλλιεργειών, αντίθετα υπήρξε και εγκατάλειψη της παραγωγής, αφού επιδοτούνταν άσχετα με το εάν παρήγαγε ή όχι.

Τέλειωσε η τοπική παραγωγή διαφορετικών σοδειών και ζώων προσαρμοσμένων στο κλίμα και το έδαφος των περιοχών. Υπήρξε εκτόπισμα από λίγες βελτιωμένες ποικιλίες ανά είδος και ορισμένα υβρίδια, που θέλουν πολύ νερό, φυτοφάρμακα, λιπάσματα. (π.χ. μέχρι 1950: 111 ντόπιες ποικιλίες μαλακού σταριού, 139 σκληρού, 99 κριθαριού, 294 καλαμποκιού, 39 βρώμης. Τώρα έχουν διασωθεί 2-3% αυτών). Η δε ΕΕ ήθελε να προωθήσει και τις μεταλλαγμένες ποικιλίες, αλλά ευτυχώς ένα κίνημα ενάντια στα μεταλλαγμένα κατάφερε να κηρυχθούν όλες οι τότε νομαρχίες «ελεύθερες από μεταλλαγμένα» και καμμια κυβέρνηση δεν επέτρεψε την καλλιέργεια γ.τ.ο.

Ταυτόχρονα όμως εισάγαμε: κρεμμύδια από την Ινδία, λεμόνια- πορτοκάλια από την Ν. Αφρική. δαμάσκηνα και αχλάδια από τη Χιλή, φακές από τον Καναδά, φασόλια από την Κίνα, ρεβίθια από το Μεξικό, φιστίκια Αίγινας από την Τουρκία, μπάμιες- φασολάκια- πατάτες από την Αίγυπτο και όλα αυτά εκτός εποχής.

Μειώσαμε την παραγωγή ζαχαρότευτλων...για να εισάγουμε 200.000 τόνους ζάχαρη. Για την εισαγωγή σιτηρών δαπανούσαμε 250 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο.

Είχαμε κάθετη μείωση των ιχθυαποθεμάτων και οικονομικό μαρασμό της παράκτιας αλιείας με επιδότηση για κόψιμο των καϊκιών. Το οικοσύστημα του Αιγαίου βρίσκεται ήδη υπό κατάρρευση, φανταστείτε τι θα γίνει αν τελικά αρχίσουν και οι γεωτρήσεις για τους υδρογονάνθρακες παντού.

Τελικό αποτέλεσμα: Παρακμή της υπαίθρου, απώλεια της αυτάρκειας στη διατροφή του πληθυσμού, γήρανση και μείωση του αγροτικού πληθυσμού: από 31% το 1981 στο 9,5% το 2009. (Λόγω της κρίσης το 2009-2010 αυξήθηκαν π.χ. οι νέοι αγρότες κατά 40.000)

Μεγάλη διαφορά εισοδημάτων μεταξύ μιας μειοψηφίας μεγαλοαγροτών και της πλειοψηφίας των μικρών.

Όσον αφορά στις Τιμές: Οι αγρότες  έγιναν αποδέκτες  τιμών που διαμορφώνουν οι μεταπράτες και τα καρτέλ των βιομηχανιών μεταποίησης και διατροφής. Οι καταναλωτές πλήρωναν τιμές 4-6 φορές μεγαλύτερες από αυτές που εισέπρατταν οι παραγωγοί.

Τα 2/3 των πρωτοβάθμιων αγροτικών συνεταιρισμών δεν ασκούν πια καμία δραστηριότητα, πέραν της εκλογής της συνδικαλιστικής ηγεσίας, ενώ μια σειρά από συνεταιριστικές βιομηχανίες όπως η ΑΓΝΟ, η ΟΛΥΜΠΟΣ, η ΡΟΔΟΠΗ, ΔΩΔΩΝΗ χρεοκόπησαν ή πουλήθηκαν σε ιδιώτες.

Σε 30 χρόνια η Ελλάδα, από θετικό εμπορικό ισοζύγιο που είχε, έφθασε να έχει πάντα αρνητικό ισοζύγιο (π.χ. το 2008 2,7 δις Ε).Αυτό συνέβαλε και στην διόγκωση του συνολικού χρέους.

Δημιουργήθηκε εκτός από οικονομικό χρέος και οικολογικό, για τις επόμενες γενιές. Είχαμε τεράστιο περιβαλλοντικό και κοινωνικό κόστος απ’ την παρακμή της υπαίθρου και της δημόσιας υγείας= η Ελληνική γεωργία έγινε αντιπαραγωγική με την έννοια ότι το εξωτερικό της κόστος, που το πληρώνει η κοινωνία, ξεπέρασε την προσφορά της.

2.     Το παράδειγμα της θεσσαλίας

Όλα τα παραπάνω τα παρακολουθήσαμε στο παράδειγμα της Θεσσαλίας, μαζί με τον Γιάννη Μπίλλα και αφιερώσαμε ένα κεφάλαιο στο βιβλίο μας για τον ανθρωπολογικό τύπο της αποανάπτυξης –τοπικοποίησης.

«Είχαμε και στη Θεσσαλία μονοκαλλιέργειες καρπουζιών, καπνού, καλαμποκιού και κυρίως βάμβακος που ισοπέδωσαν κάθε σπιθαμή της γης. Δένδρα κόπηκαν, ανεμοφράκτες γκρεμίσθηκαν, μπροστά το τρακτέρ ψεκάζει με ζιζανιοκτόνα, ακολουθεί το χημικό λίπασμα και στη συνέχεια η σπορά με καινούργιους υβριδικούς σπόρους. Αργότερα ακολουθούν κι άλλοι ψεκασμοί με ζιζανιοκτόνα (για τα χορτάρια) και με εντομοκτόνα για «τα βλαβερά» έντομα.

Χιλιάδες τόνοι χημικών λιπασμάτων, ζιζανιοκτόνων, εντομοκτόνων, παρασιτοκτόνων, ρίχνονται στην αγροτική γη. Το νερό της βροχής και του ποτίσματος ξεπλένει τα υπολείμματα των φυτοφαρμάκων και των λιπασμάτων. Κιτρινίζουν οι φλέβες και τα ποταμάκια από τα ζιζανιοκτόνα, το νερό τους, λόγω της ήπιας ροής, «κρατάει» για μέρες τα φυτοφάρμακα.

Οι Αγάδες ψοφάνε, οι καραβίδες και τα χέλια εξαφανίζονται, η υπόλοιπη υδρόβια ζωή (νερόκοτες, βίδρες, νεροχελώνες) και τα πουλιά τα εγκαταλείπουν λόγω έλλειψης τροφής. Ο υδροφόρος ορίζοντας γεμίζει νιτρικά. Σύμφωνα με έρευνα του  καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας κ. Νικήτα Μυλόπουλου στην ευρύτερη περιοχή χρησιμοποιούνται 230.000 τόνοι λιπάσματα και 2.000 τόνοι φυτοφάρμακα σε ετήσια βάση.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο αγρότης να χάσει την επαφή με τον κύκλο ζωής της γης. Υιοθετεί τη γραμμική βιομηχανική αντίληψη για την παραγωγή και χάνει την αυτάρκεια του. Τρέφεται και αυτός από το σουπερμάρκετ...»

Ίσως χρειαστεί αρκετός χρόνος και προσπάθεια ακόμα για να αποδομηθεί το κεντρικό φαντασιακό της διαρκούς μεγέθυνσης στον αγροτικό κόσμο και μια σειρά από αυταπάτες που καλλιεργήθηκαν στους αγρότες κυρίως μέσω των επιδοτήσεων των Βρυξελών. Κυρίως χρειάζεται να γίνει εμφανής ένας άλλος τρόπος παραγωγής στους ίδιους τους αγρότες.

3.     Ποιά η διέξοδος σήμερα; Για ποιά παραγωγική ανασυγκρότηση μιλάμε;

Θα προσπαθήσω να σκιαγραφήσω τη διέξοδο που προτείνουμε, πάλι στη βάση της βιοπεριφέρειας[1] της Θεσσαλίας:

•      «Αγροτική» οικο-γεωργία( το οικο- όχι μόνο με την έννοια του οικολογικού, αλλά και με την αρχαιοελληνική έννοια του «οικου»), που θα ικανοποιεί τις βιοτικές ανάγκες της αλυσίδας: αγρότης-κοινότητα-περιοχή-χώρα και θα μετατρέψει πάλι τη Θεσσαλία σε έναν μεγάλο κήπο-όπου υπάρχουν επιφανειακά νερά από μικρά φράγματα-και σε σιτοβολώνα σε μη ποτιστικά εδάφη.

•      «Πολυλειτουργικός» αγρότης με ολοκληρωμένα αγροκτήματα με πολλά διαφορετικά είδη ζωντανών-ζωϊκών,φυτικών, με βελτιωμένο έδαφος και περιβάλλον, με ντόπια βιοποικιλότητα, με μεταποίηση-διάθεση προϊόντων με κοινοτίστικη αντίληψη για αναζωογόνηση της υπαίθρου και όχι για τις επιδοτήσεις

•      Μετατροπή της βιοπεριφέρειας σε ζώνη οικο-καλλιέργειας, ελεύθερης από μεταλλαγμένα, με πέρασμα από το χημικό τρόπο παραγωγής σε βιολογικό ή φυσικό τρόπο παραγωγής (Έδρα οικολογικής γεωργίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας)

•      Λογική της υγιεινής τροφής(παραγωγή και για τον ίδιο τον αγρότη και για την τοπική αγορά και όχι για την απρόσωπη αγορά).

•      Αποφυγή των μεσαζόντων- σωστές και δίκαιες τιμές, με βιώσιμη παραγωγή της εγγύτητας για ικανοποίηση βιοτικών αναγκών μέσω της διανομής της εγγύτητας(μικρές διαδρομές από την παραγωγή στην κατανάλωση.

•      Αναδιάρθρωση αναγκών- αντικαταναλωτισμός - μείωση εξωτερικών εισροών-ανθεκτικές ντόπιες ποικιλίες και ράτσες(ΠΟΠ, ΠΓΕ, κ.λ.π.). Αποκατάσταση του μεσογειακού διατροφικού μοντέλου με μείωση της κατανάλωσης κρέατος

•      Μεταποίηση των γεωργικών σε προϊόντα διατροφής και ένδυσης(π.χ. ανασύσταση κλωστοϋφαντουργείας, βιομηχανίας ζάχαρης)

•      Εξοικονόμιση και αυτοπαραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ εγκαθιστώντας στα αγροτικά υπόστεγα, στις αποθήκες, στα σπίτια κ.λπ. μικρά αποκεντρωμένα συστήματα

•      Αγροτουρισμός (ταυτόχρονα ξενοδόχοι, μάγειροι, κ.λ.π). Κατάργηση λεηλασίας θάλασσας από τα μεγάλα αλιευτικά, αναζωογόνηση με την παράκτια αλιεία.

•      Αναβλάστηση δασών, σταμάτημα ερημοποίησης, αποκατατάσταση άγριας φύσης, ποταμών λιμνών παραλιών, αναζωογόνηση εδαφών αποκαθιστώντας την οργανική ύλη και τον εδαφολογικό άνθρακα, ώστε να απορροφήσουμε τα επόμενα χρόνια τη περίσσια του διοξειδίου του άνθρακα της ατμόσφαιρας (αιτία για τη κλιματική αλλαγή-καταστροφή που έρχεται αν δεν το κάνουμε).

•      Ομάδες-συνεταιρισμοί νέας μορφής, κολεκτιβίστικες δομές αγροτικής παραγωγής, «διευρυμένες» οικογένειες, οικοκοινότητες(κοινό ταμείο), εναλλακτικά δίκτυα διανομής, συνεταιρισμοί παραγωγοκαταναλωτών, «καλάθια» και μικρά συνεταιριστικά μαγαζιά, συνεργασία με  κινήματα καταναλωτών για «κοινωνικά στηριζόμενη γεωργία»,

•      Δίκτυα διανομής και ανταλλαγής προϊόντων-υπηρεσιών με τοπικά νομίσματα ή αχρήματα.

•      Καταλήψεις κρατικής-ιδίως τώρα που λόγω φορολογίας απομυθοποιείται η ατομική ιδιοκτησία[2]- και εκκλησιαστικής γης από κινήματα ανέργων σε μια προσπάθεια αυτοαξιοποίησης της παραγωγικής τους δυνατότητας-παρατημένα χωριά

•      Καλλιέργεια αστικής και περιαστικής δημοτικής γης –δημοτικοί λαχανόκηποι από κινήματα γειτονιάς, από συνταξιούχους ή «καλλιεργητές του σαββατοκύριακου» και του «ελεύθερου χρόνου».

•      Εσωτερική αντίστροφη μετανάστευση[3](όχι εξωτερική στην οποία στρέφονται πολλοί άνεργοι νέοι σήμερα) με συλλογικές μετεγκαταστάσεις ανέργων νέων των πόλεων στην περιφέρεια, σε χώρους αυτοπαραγωγής και αυτοδιαχείρισης

•      Το σημερινό 9-10% των ελλήνων αγροτών δεν μπορούν να θρέψουν το υπόλοιπο 90% με υγιεινά προϊόντα διατροφής. Για την αυτάρκεια θα χρειασθεί να ασχοληθούν περισσότεροι με τη γεωργία. Κοινωνικοποίηση –τοπικοποίηση του αγροτοδιατροφικού τομέα και όχι εταιριοποίηση.

4.     Διέξοδος ο αγροδιατροφικός τομέας και η περιφέρεια;

Σύμφωνα με έρευνα της Kapa Recearch για το Υπουργείο Γεωργίας τα πρώτα χρόνια της σημερινής κρίσης:

Το 68% των ερωτηθέντων-κύρια ηλικείας μεταξύ 25-39 ετών-έχουν σκεφθεί την μετεγκατάσταση στην περιφέρεια

Το 1/3 από αυτούς σκέφτονται να ασχοληθούν με τον αγροτικό τομέα, εκ των οποίων το 78% με φυτική παραγωγή-κύρια ελιά και βιολογικές καλλιέργειες- και 15,5% κτηνοτροφία

Το 63% βλέπει θετικά την προοπτική να γίνει το παιδί του αγρότης

Το 71% πιστεύει ότι πρέπει να στηριχθούμε στη γεωργία για έξοδο από τη κρίση.

Ο αγροτικός τομέας είναι ο μόνος που δεν συρρικνώθηκε μετά το 2008 (από 6,18 δισ. προστιθέμενη αξία το 2008 στο 7,79 δισ. το 2010, αύξηση 26%, ενώ κατασκευές: -18%, μεταποίηση: -11,8%).

Μεταξύ 2008-2011: 60.000 νέες θέσεις εργασίας. Το έλλειμμα: 2007 3δισ., ενώ 2010 1,8 δισ., μείωση εισαγωγών και αύξηση εξαγωγών κατά 725 εκατομ. ευρώ το ίδιο διάστημα.

Θα χρειασθεί να δημιουργηθεί  ένα κοινωνικό κίνημα, που θα ξεκινήσει από την «άμυνα», από τα συνθήματα: δεν «πληρώνουμε τα χρέη τους», «δε πουλάμε τα κοινωνικά και δημόσια αγαθά μας, ούτε το περιβάλλον μας», «δε χρειαζόμαστε τα λεφτά τους» κ.λπ., και θα προχωρήσει επιθετικά στη δημιουργία εναλλακτικών μορφών ατομικής και κοινωνικής ύπαρξης. Να διαμορφώσει και να βάλει σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα από τα κάτω, για τους «από κάτω», που θα δίνει λύσεις στην καθημερινότητά τους, αποτινάζοντας από πάνω τους το καθεστώς της αποικίας χρέους, στο οποίο βρίσκεται η χώρα, αλλά θα αλλάζει και την κυρίαρχη ατομική και κοινωνική συνείδηση του ατομικισμού που έχει διαμορφώσει τον κυρίαρχο σημερινό ανθρωπολογικό τύπο της ελληνικής κοινωνίας, ανεξάρτητα της ταξικής του προέλευσης.

Nα αναβιώσουμε το κοινοτικό πνεύμα για να ξεπεράσουμε τη κρίση, αλλά και για να αποχαιρετήσουμε τον καπιταλισμό που μας οδηγεί στη βαρβαρότητα και την οικο-καταστροφή

Θα χρειασθεί να στηριχθούμε στις κοινότητες κάθε είδους- αστικές ή της υπαίθρου, αλλά και επαγγελματικές, κοινωνικής ή συνεργατικής οικονομίας, τις κοινότητες ενδιαφερόντων ή του διαδικτύου(π.χ. κοινότητες «κοινής χρήσης» κατοικιών, αυτοκινήτων κ.λπ) -σαν κύτταρα της νέας κοινωνίας που θα επιδιώξουμε.

Εφαλτήρας για την οικονομία μπορεί να γίνει ο αγροδιατροφικός τομέας, ο τομέας ένδυσης-υπόδησης, ο ενεργειακός τομέας με αιχμή στα αποκεντρωμένα μικρά συστήματα των ΑΠΕ και τις ήπιες τεχνολογίες, καθώς και ο τομέας του ήπιου οικοτουρισμού για δημιουργία επιπλέον τοπικού εισοδήματος.

Εφαλτήρας για τη διαμόρφωση αντίστοιχης πολιτικής οι τοπικές  αμεσοδημοκρατικές κινήσεις πολιτών που παρεμβαίνοντας στις τοπικές κοινωνίες θα απαιτήσουν «συμμετοχικούς προϋπολογισμούς» στους δήμους και θα στήσουν παντού Συμβούλια Αποαναπτυξιακής Παραγωγικής Ανασυγρότησης, τα οποία θα ερευνήσουν τις δυνατότητες μιας ενδογενούς αποαναπτυξιακής τοπικής παραγωγής με το μικρότερο δυνατόοικολογικό αποτύπωμα!

http://www.topikopoiisi.eu/

[1] Η έννοια της βιοπεριφέρειας: Πρόκειται για μια οικολογική και γεωγραφική ταυτόχρονα περιοχή, που αποτελεί ένα χώρο με κοινές φυσικές και γεωγραφικές συνθήκες, αρκετό για να εξασφαλίζει τους κύκλους της ζωής και των θρεπτικών φυσικών στοιχείων και υλικών, καθώς και την ενσωμάτωση των αποβλήτων, αλλά και κοινές ιστορικές καταβολές και ηθικές αξίες των ανθρώπινων κοινοτήτων της, που της δίνουν μια ταυτότητα. Μπορεί να είναι μια περιοχή στα πλαίσια μιας νομαρχίας του παρελθόντος (π.χ. Μαγνησίας) με 1-2 αστικούς δήμους και μερικούς περιφερειακούς δήμους και κοινότητες, που μπορεί να εξασφαλίζει αυτοδυναμία πόρων και ενέργειας. Μπορεί  βέβαια να επεκταθεί και στα πλαίσια μιας υπάρχουσας περιφέρειας του "Καλλικράτη", όπως η Θεσσαλία, αλλά θα εξαρτάται και από τον ανθρώπινο πληθυσμό της που δε θα πρέπει να υπερβαίνει το 1.000.000.

[2] Το 2016: 54.422 αποποιήσεις κληρονομιάς από κληρονόμους

Το 2017: 130.000 αποποιήσεις. Αποτέλεσμα: ο μεγαλύτερος κληρονόμος-μη φορολογούμενος φυσικά-αποδείχνεται το ελληνικό κράτος.

[3] Μέχρι το 2050, σχεδόν επτά στους δέκα ανθρώπους, το 68% του συνολικού πληθυσμού του πλανήτη, θα κατοικεί σε αστικά κέντρα, από 55% σήμερα, σύμφωνα με μια μελέτη των Ηνωμένων Εθνών. Και το Ελληνικό με τους μελλοντικούς ουρανοξύστες είναι μια «ανάπτυξη» προς αυτή την κατεύθυνση. Δεν μας αρκεί που ο μισός πληθυσμός της χώρας έχει συγκεντρωθεί στο Λεκανοπέδιο!  

Γεώργιος Κολέμπας