«Ο Παπανδρέου και ο στρατός»: Έκθεση της CIA για τις σχέσεις του Ανδρέα Παπανδρέου με τις ένοπλες δυνάμεις

Οι σχέσεις του Ανδρέα Παπανδρέου με τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις στις αρχές της δεκαετίας του 1980 αποτελούν το αντικείμενο αποχαρακτηρισμένης έκθεσης της CIA του 1983 - αποκαλύπτοντας ενδιαφέροντα στοιχεία ως προς το ποιες ήταν οι επιλογές και οι χειρισμοί του ιστορικού ηγέτη του ΠΑΣΟΚ στον απόηχο μιας ταραγμένης περιόδου, που είχε χαρακτηριστεί από τη δικτατορία των συνταγματαρχών και την τουρκική εισβολή στην Κύπρο.

Όπως σημειώνεται στην έκθεση, η εκλογή του Παπανδρέου ως πρωθυπουργού τον Οκτώβριο του 1981 αποτέλεσε λόγο έντονου προβληματισμού και ανησυχίας στις τάξεις των Ελλήνων αξιωματικών- εκ των πραγμάτων βαθέος συντηρητικών πολιτικά, ξεκάθαρα φιλοδυτικών και «κληρονόμων μιας μακράς παράδοσης παρέμβασης στην πολιτική».

«Έχοντας γνώση των προβληματισμών των στρατιωτικών, ο Παπανδρέου ως πρωθυπουργός έχει θέσει σε υψηλή προτεραιότητα να τους διαβεβαιώσει πως δεν αποτελεί έναν απρόσεκτο ιδεολόγο, αλλά έναν πραγματιστή που θα εργαστεί εντατικά για τα ελληνικά συμφέροντα» αναφέρεται σχετικά.

«Θεωρούμε ότι οι επιδόσεις του ως τώρα στο αξίωμα έχει αφήσει τους περισσότερους από τους εν ενεργεία αξιωματικούς ώστε να παραμένουν στους στρατώνες- περιθάλποντας μια υπόληψη που επλήγη πολύ κατά τη δικτατορία του 1967-1974, αναδομώντας τις στρατιωτικές δυνατότητες και επικεντρώνοντας την προσοχή στην εκλαμβανόμενη απειλή της Τουρκίας».

Όπως σημειώνεται στην έκθεση, μετά τις εκλογές ο Παπανδρέου ανέλαβε το χαρτοφυλάκιο του υπουργείου Εθνικής Άμυνας και έβαλε σε υψηλή θέση έναν πρώην αξιωματικό που έχαιρε εκτίμησης (Αντώνης Δροσογιάννης)- «κινήσεις σχεδιασμένες τόσο να καθησυχάσουν τους προβληματισμούς των στρατιωτικών και να αποτρέψουν την “πολιτική δραστηριότητα” εντός των τάξεων των αξιωματικών».

«Γενικά έχει σεβαστεί τα ισχύοντα όσον αφορά στις συνταξιοδοτήσεις και τις προαγωγές και έχει επιλέξει καλά καταρτισμένους επαγγελματίες για τα κορυφαία πόστα στις ένοπλες δυνάμεις. Επιπρόσθετα, έχει κρατήσει ψηλά τις αμυντικές δαπάνες και έχει αυξήσει τους μισθούς και τις παροχές για τους αξιωματικούς και τους υπαξιωματικούς- σημαντικά σήματα για έναν στρατό που κάποιες φορές έχει κινηθεί κατά της κυβέρνησης εν μέρει λόγω βιοποριστικών λόγων».

Επίσης, όπως σημειώνεται στην έκθεση, αξιολογείται πως οι περισσότεροι από τους εν ενεργεία αξιωματικούς έχουν «ανακουφιστεί» από τους χειρισμούς του Παπανδρέου στην εξωτερική πολιτική. «Πιστεύουμε πως οι ένοπλες δυνάμεις θα ανεχθούν τις σκληροπυρηνικές του τακτικές ως προς το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ ελπίζοντας σε επιπλέον βοήθεια, αρκεί οι τακτικές αυτές να μην οδηγήσουν σε απόσυρση από το ΝΑΤΟ ή αποκοπή της διμερούς σχέσης ασφαλείας με τις ΗΠΑ».

Παρόλα αυτά, όπως σημειώνεται στην έκθεση του 1983, παρά την ισχυρή δέσμευσή τους προς τη Δύση, πολλοί αξιωματικοί «συνεχίζουν να τρέφουν θυμό προς το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ επειδή απέτυχαν να εμποδίσουν την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974. Εν ολίγοις, οι ένοπλες δυνάμεις είναι πάνω από οτιδήποτε έντονα εθνικιστικές, και οι φιλοδυτικές τους απόψεις δεν τις εμπόδισαν να υποστηρίξουν μια σκληρή θέση στις συζητήσεις για τις αμερικανικές βάσεις. Επιπλέον, το κάλεσμα του Παπανδρέου για μια δυτική εγγύηση ασφαλείας εναντίον της Τουρκίας και μια ισορροπία δυνάμεων στο Αιγαίο αντικατοπτρίζουν τους προβληματισμούς της πλειονότητας των στρατιωτικών, που από το 1974 και μετά θεωρούν την Τουρκία τη βασική απειλή κατά του ελληνικού εθνικού συμφέροντος. Οι απόψεις του Παπανδρέου, των πολιτικών και των στρατιωτικών συγκλίνουν σε μεγαλύτερο βαθμό στο θέμα της Τουρκίας παρά σε οποιοδήποτε άλλο». 

Εν τέλει, σημειώνεται στην έκθεση του 1983, η «αποπολιτικοποίηση» των ενόπλων δυνάμεων «θα εξαρτηθεί από το πολιτικό περιβάλλον εντός της ίδιας της Ελλάδας- την ανάπτυξη ισχυρών δημοκρατικών θεσμών, τη δέσμευση πολιτικών και στρατιωτικών ηγετών να λειτουργήσουν εντός συστήματος και μια γενική πίστη στο δίκαιο της πολιτικής διαδικασίας. Αν και παραμένουν πολλά προβλήματα, το ελληνικό πολιτικό σύστημα φαίνεται να εξελίσσεται σταδιακά προς ένα μοτίβο που προσεγγίζει τις δυτικοευρωπαϊκές νόρμες. Αυτή η τάση, αν συνεχιστεί μακροπρόθεσμα, θα αποτελέσει την πιο σίγουρη εγγύηση εναντίον των “πραιτωριανών” πολιτικών που επικρατούσαν στο παρελθόν».

Κώστας Μαυραγάνης