Προς αναζήτηση μιας άλλης διακυβέρνησης

 

γράφει ο Θεόδωρος Γεωργίου*

  

Βρισκόμαστε λίγες μόλις εβδομάδες πριν από τις εθνικές κοινοβουλευτικές εκλογές της 21ης Μαΐου. Ο προεκλογικός αγώνας των πολιτικών κομμάτων βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Και η σχετική πολιτική συζήτηση-διάλογος αναπτύσσεται σε όλα τα επίπεδα και των απόψεων και της επιχειρηματολογίας.

 

Ενόψει, λοιπόν, των επικείμενων εκλογών θέτω τρία μείζονα ερωτήματα, τα οποία αναφέρονται ευθέως σε θεσμικά και συγκροτησιακά ζητήματα της ελληνικής πολιτικής κοινωνίας. Η Ελλάδα ως πολιτική κοινωνία με τους μεταπολιτευτικούς θεσμικούς όρους συγκροτήσεώς της θα εξακολουθήσει να συμμετέχει στο ευρωπαϊκό πολιτικό γίγνεσθαι ή μήπως σταδιακά και με επιλογές της κυβέρνησης Μητσοτάκη περιθωριοποιείται στον ευρωπαϊκό χάρτη; Αυτό είναι το πρώτο ερώτημα.

 

Το δεύτερο θεσμικό πρόβλημα της Ελλάδας κατά τον εικοστό πρώτο αιώνα συνίσταται στην υπαρξιακή δυνατότητά της να υπερασπιστεί τον δημοκρατικό εαυτό της, τον οποίο κατέκτησε κατά την ιστορική φάση της Μεταπολίτευσης (1974-2008). Και σ’ αυτό το πεδίο η κυβέρνηση Μητσοτάκη (2019-2023) λειτούργησε υπονομευτικά σε σχέση με τις θεσμικές κατακτήσεις της Μεταπολίτευσης. Δεν χρειάζεται να αναφέρει κανείς κανέναν κατάλογο «του μίσους κατά της δημοκρατίας» (αυτός είναι όρος και θεωρητικό σχήμα του Γάλλου φιλοσόφου Jacques Rancière). Αρκεί και μόνον η αναφορά σε δύο εμπειρικά περιστατικά: στις παρακολουθήσεις και στην εθνική τραγωδία της μετωπικής σύγκρουσης των δύο τρένων στα Τέμπη.

Στην απαρίθμηση των θεσμικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η κοινωνία μας και ο τόπος μας κατά τον εικοστό πρώτο αιώνα, προστίθεται και το εξής θεμελιώδες ερώτημα: Οι αυτοσυνειδησιακές δυνάμεις της Ελλάδας ανάγονται σε παράγοντες που είναι τελικά εξωθεσμικοί με την κυριολεξία του όρου «εξω-θεσμός»; Για να διευκολύνω και τον εαυτό μου και τους αναγνώστες μας υπενθυμίζω το εξής: Κατά την ιστορική φάση εξέλιξης της κοινωνίας μας πριν επιβληθεί η δικτατορία των συνταγματαρχών (1967-1974) μιλούσαμε όλοι μας για τα «ανάκτορα» και τον εξωθεσμικό τους ρόλο στην άσκηση της πολιτικής. Κάτι παρόμοιο ή αντίστοιχο συμβαίνει και σήμερα: Υπάρχουν εξωθεσμικοί μηχανισμοί και παράγοντες, οι οποίοι πρωταγωνιστούν στην άσκηση της πολιτικής στον τόπο μας. Η διαφορά όμως ανάμεσα στα ανάκτορα ή τον στρατό, από τη μία, και τους σημερινούς εξωθεσμικούς μηχανισμούς, από την άλλη, εντοπίζεται στην πρακτική διαπάλη: ορατού και αοράτου.

 

Ζούμε σε συνθήκες αδιαφάνειας σχετικά με την άσκηση της πολιτικής σε παγκόσμιο επίπεδο. Είτε μιλάμε για δημοκρατικές χώρες, είτε αναφερόμαστε σε απολυταρχικά καθεστώτα, το μείζον θεσμικό πρόβλημα στην άσκηση της πολιτικής είναι ο ρόλος των ισχυρών οικονομικώς πληθυσμιακών ομάδων. Ποιο ρόλο παίζουν στην άσκηση της πολιτικής οι ισχυρές ομάδες (ελίτ);

 

Δεν θέλω να επαναλάβω την «κοινή δόξα» σύμφωνα με την οποία η πολιτική έχει γίνει υπηρέτης του οικονομικού συστήματος και πιο συγκεκριμένα του χρηματοπιστωτικού καθεστώτος. Η Ελλάδα ως ευρωπαϊκή περιφερειακή χώρα της πανίσχυρης ευρωζώνης έχει ανεξάντλητες δυνατότητες σχεδιασμού του ευρωπαϊκού πνεύματος. Χρειάζεται όμως μια άλλη κυβερνητική ηγεμονία.

 

Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛΛ. Νίκος Ανδρουλάκης μετά την ευρωπαϊκή πολιτική εμπειρία του θέτει προς πολιτική διαβούλευση το όνομα του επόμενου πρωθυπουργού. Στο σημείο αυτό, εντελώς σε παρένθεση, θέλω να τονίσω ότι ο Ανδρουλάκης είναι ο μοναδικός ευρωβουλευτής στην ευρωπαϊκή ιστορία συμμετοχής της Ελλάδα στο Ευρωκοινοβούλιο, ο οποίος θέτει το ζήτημα του επόμενου πρωθυπουργού σε συντακτική και θεσμική βάση.

 

Με απλά λόγια, μας λέει τα εξής: Εάν ως πολιτική κοινωνία δεν αντιλαμβανόμαστε ότι σε συνθήκες υποταγής της πολιτικής στην οικονομία δεν θέσουμε ως πρώτο ζήτημα το όνομα του νέου ηγεμόνα, τότε θα βρεθούμε σε πολιτικά αδιέξοδα. Ο συνταγματικός λαός μετά από δεκαπέντε χρόνια (2008-2023) ανυπαρξίας της Ελλάδας στον ευρωπαϊκό χάρτη θα ψηφίσει και θα εκλέξει πολιτικά κόμματα. Αλλά ο νέος ηγεμόνας, ο νέος πρωθυπουργός δεν θα ονομαστεί από τα δύο αυτά κόμματα που επιδιώκουν να «κατακτήσουν» το κράτος ως λάφυρο! Στις νέες συνθήκες της παγκόσμιας διακυβέρνησης η κοινοβουλευτική δημοκρατία επαναπροσδιορίζεται. Αυτό θα ισχύσει επιτέλους και για την Ελλάδα;

 

*Καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης