Το χρονικό της έντασης στα Ιμια και η «προφητεία» Πάιατ

Μέσα σε 24 ώρες η διπλωματία φάνηκε να χάνει τη μάχη απέναντι στα όπλα για δυο βραχονησίδες που πριν από 22 χρόνια είχαν φέρει την Ελλάδα και την Τουρκία κοντά στον πόλεμο. Τι συνέβη; Και τι ήξερε ο αμερικανός πρεσβευτής όταν δήλωνε πριν από δύο εβδομάδες ότι φοβάται θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο;

Το δημοσιογραφικό κλισέ θέλει την Τουρκία να κλιμάκωσε την ένταση στο Αιγαίο μέσα σε 24 ώρες, με τον εμβολισμότου σκάφους του Λιμενικού στα Ιμια, τις εμπρηστικές δηλώσεις Ερντογάν, την ανακοίνωση του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών ότι τα «Καρντάκ» ανήκουν στην Τουρκία του, την ανταπάντηση της Αθήνας, τη συνομιλία Τσίπρα – Γιλντιρίμ, την παρουσία 11 τουρκικών πολεμικών σκαφών στην περιοχή, την χλιαρή παρέμβαση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, τη NAVTEX που εξέδωσε η Αγκυρα, δεσμεύοντας την θαλάσσια περιοχή γύρω από το Καστελόριζο.

Ωστόσο κανείς δεν μπορεί να προσπεράσει δυο τρία πράγματα: Τον αποκλεισμό του έλληνα υπουργού Αμυνας Πάνου Καμμένου από τουρκικά σκάφη όταν πήγε να τιμήσει τους νεκρούς της κρίσης των Ιμίων στα τέλη του περασμένου μήνα και τη δημόσια δήλωση-προειδοποίηση του αμερικανού πρεσβευτή Τζέφρι Πάιατ την ίδια ημέρα για θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο. Κάτι ήξερε ο αμερικανός διπλωμάτης; Πιθανόν, άλλωστε την Παρασκευή θα συνοδεύει τον Ρεξ Τίλερσον, επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, στην Αγκυρα.

Οπως και κάτι θα έπρεπε να ξέρει και ο υπουργός Αμυνας, αλλά αυτό πλέον είναι μια άλλη ιστορία· ακόμα και η ΝΔ είπε ότι παγώνει το αίτημα για προανακριτική για το θέμα με τους Σαουδάραβες προκειμένου να μην τον υπονομεύσει τώρα που οι καταστάσεις είναι οριακές.

Και ασφαλώς κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει ότι αυτήν την περίοδο τουρκικά σκάφη παρενοχλούν τις έρευνες για υδρογονάνθρακες στην ΑΟΖ της Κύπρου· είναι πολλά τα λεφτά…

Σε κάθε περίπτωση η νέα κρίση, μολονότι σοβούσε εδώ και εβδομάδες, πυροδοτήθηκε τη νύχτα της Δευτέρας προς Τρίτη. Στο υπουργείο Ναυτιλίας σήμανε συναγερμός όταν σκάφος του Λιμενικού Σώματος εμβολίστηκε από τουρκική ακταιωρό στα Ιμια. Και λίγες ώρες μετά το συμβάν, ο Ταγίπ Ερντογάν εξαπέλυσε νέες απειλές εναντίον Ελλάδας και Κύπρου δείχνοντας τις διαθέσεις του.

Οι απειλές Ερντογάν

Ο «Σουλτάνος», μιλώντας σε χειροκροτητές, ενώπιον της κοινοβουλευτικής ομάδας του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, είπε: «Να μην σχηματιστεί η λανθασμένη εντύπωση ότι οι ευκαιριακές πρωτοβουλίες σχετικά με την εξερεύνηση του φυσικού αερίου στα ανοικτά των ακτών της Κύπρου και της βραχονησίδες του Αιγαίου διαφεύγουν της προσοχής μας. Προειδοποιούμε από αυτό το βήμα όσους υπερβαίνουν τα όρια τους σε Κύπρο και Αιγαίο για να μην κάνουν λανθασμένους υπολογισμούς. Εμείς δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε την αντίληψη (στάση) μας ως κράτος και να πούμε “ορίστε”. Αυτό πρέπει να γίνει γνωστό (κατανοητό)».  Και πρόσθεσε: «Αυτήν την ώρα, οι μονάδες ασφαλείας μας, οι οποίες έχουν λάβει την εντολή για την λήψη όλων των απαραίτητων πρωτοβουλιών όταν χρειαστεί, παρακολουθούν τις εξελίξεις στην περιοχή. Συνιστούμε στις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στα ανοιχτά της Κύπρου, να μην υπερβούν τα όρια τους, στηριζόμενες στην ελληνοκυπριακή πλευρά. Οι χειρονομίες (απειλές) αυτών τερματίζονται όταν βλέπουν τον δικό μας στρατό, τα σκάφη μας και τα αεροπλάνα μας. Για εμάς τα δικαιώματα μας στο Αιγαίο έχουν την ίδια σημασία με το Άφριν. Με κάθε βήμα που πραγματοποιούμε στην περιοχή φαίνεται πόσο σημαντική και ορθή είναι η επιχείρηση του Κλάδου Ελιάς. Τα πολεμικά μας πλοία, η Πολεμική Αεροπορία μας παρακολουθεί (την περιοχή) για να επέμβουν σε περίπτωση που χρειαστεί». Είναι σαφές ότι ο ηγέτης της Τουρκίας δίνει τον τόνο. Ακόμα και οι όποιες δηλώσεις του πρωθυπουργού ή άλλων τούρκων αξιωματούχων έχουν ελάχιστη σημασία, μπροστά στο τι θέλει –και τι λέει– ο «Σουλτάνος».

Το διάβημα και η κλιμάκωση

Το υπουργείο Εξωτερικών αντέδρασε κάπως καθυστερημένα. Κάλεσε τον τούρκο πρεσβευτή στην Αθήνα και έγινε έντονο διάβημα διαμαρτυρίας, προς την Τουρκία. Η ανακοίνωση του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών ήταν: «Σχετικά με το χθεσινό περιστατικό εμβολισμού Πλοίου Ανοικτής Θαλάσσης του Ελληνικού Λιμενικού Σώματος στην περιοχή των Ιμίων, από τουρκική ακταιωρό, ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Εξωτερικών, Πρέσβης κ. Δημήτριος Παρασκευόπουλος, προέβη σήμερα σε έντονο διάβημα διαμαρτυρίας προς τον Τούρκο ομόλογό του. Παράλληλα, κλήθηκε στο Υπουργείο Εξωτερικών, από τον Γενικό Διευθυντή Πολιτικών Υποθέσεων, ο Τούρκος Πρέσβης στην Αθήνα. Επικίνδυνα συμβάντα σαν αυτό, τα οποία θέτουν σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές, είναι αποτέλεσμα της κλιμακούμενης και προκλητικής συμπεριφοράς που επιδεικνύει αυξημένα τις τελευταίες ημέρες η Τουρκία. Η Τουρκία οφείλει να τερματίσει τις παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου και τις πράξεις που δεν συμβάλλουν στην ανάπτυξη των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών. Πράξεις που υπονομεύουν την περιφερειακή ασφάλεια και σταθερότητα, που η Ελλάδα προασπίζεται και θα συνεχίσει να προασπίζεται».

Το διπλωματικό διάβημα δεν απέδωσε. Η Αγκυρα απάντησε όχι μόνο με νέες διακοινώσεις αλλά κλιμάκωσε την παρουσία της στα Ιμια: το απόγευμα της Τρίτης μετρήθηκαν 11 πολεμικά πλοία (με δύο καταδρομικά μάλιστα). Η Ελλάδα αύξηση την παρουσία της με οκτώ πλοία και σε ρεπορτάζ του ANT1, πάνω σε δύο ελληνικά σκάφη εθεάθησαν ένοπλοι έλληνες στρατιώτες. Ενα από τα ελληνικά σκάφη μάλιστα πέρασε πολύ κοντά από τις βραχονησίδες των Ιμίων και έπειτα έπλευσε προς την Κω. Ελληνικά και τουρκικά σκάφη πλησίασαν σε απόσταση 80-100 μέτρα το ένα με το άλλο, ενώ τα υπόλοιπα πλοία παρέμεναν σταθερά 1-2 μίλια μακριά από τις βραχονησίδες παρακολουθώντας την κινητικότητα.

Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών έριξε κι άλλο λάδι στη φωτιά αναφέρονταν ότι τα Ιμια ανήκουν στην Τουρκία. Σε ανακοίνωση το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών σημείωσε ξεκάθαρα πως τα Ίμια ανήκουν στην Τουρκία και στην ουσία η Ελλάδα παραπληροφορεί την ελληνική κοινή γνώμη. Στην εμπρηστική αυτή ανακοίνωση αναφέρεται ότι ο τούρκος γενικός γραμματέας του υπουργείου κάλεσε τον έλληνα ομόλογό του και τον ενημέρωσε πως στα Ίμια υπάρχει έντονη παρουσία των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων στον αέρα και στη θάλασσα και πως η τουρκική πλευρά «δεν θα ανεχθεί τέτοιες συμπεριφορές».

Εδώ η ανακοίνωση του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών

«Δυστυχώς η ελληνική πλευρά παραπληροφορεί την ελληνική κοινή γνώμη και όπως κάνει συνήθως αλλάζει την πραγματικότητα. Η αλήθεια είναι πως ο γ.γ. του υπουργείου μας χθες το βράδυ κάλεσε τον γ.γ. του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών και τον ενημέρωσε πως στα (Καρντάκ) Ίμια, τα οποία ανήκουν στη χώρα μας, υπάρχει έντονη παρουσία των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων στον αέρα και στη θάλασσα. Του ανέφερε πως δεν θα ανεχθούμε τέτοιες συμπεριφορές, πως δεν συμφέρει η ένταση τις δύο χώρες και ζήτησε να σταματήσει αυτή η επικίνδυνη στάση».

Η ανταπάντηση του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών ήταν σχεδόν ειρωνική: «Η Τουρκία μαζί με το μέτρο, έχει χάσει και τον κοινό νου. Εκτός από το να παραβιάζει το διεθνές δίκαιο, αποδεικνύει ότι δεν γνωρίζει ούτε γεωγραφία».

Ακολούθησε η τηλεφωνική επικοινωνία του Αλέξη Τσίπρα με τον τούρκο ομόλογό του, Μπιναλί Γιλντιρίμ. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Μαξίμου, η επικοινωνία έγινε μετά από αίτημα της Αγκυρας. Και σε αυτήν την επικοινωνία, σύμφωνα πάντα με την κυβερνητική γραμμή ενημέρωσης, ο κ. Τσίπρας «επισήμανε με αυστηρότητα στον τούρκο ομόλογό του ότι γεγονότα, όπως το χθεσινό στην περιοχή των Ιμίων, υπονομεύουν ευθέως τις ελληνοτουρκικές και ευρωτουρκικές σχέσεις και παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο». Επιπλέον, ο Πρωθυπουργός υπογράμμισε την ανάγκη να τερματιστούν άμεσα οι αυξανόμενες προκλητικές τουρκικές παραβιάσεις στα χωρικά ύδατα και στον εναέριο χώρο ελληνικών νησιών στο Αιγαίο και να υπάρξει αποκλιμάκωση της έντασης. Τέλος, σύμφωνα με την ανακοίνωση, συμφωνήθηκε η εντατικοποίηση των συνομιλιών για Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης.

Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ως… Σολομών

Η ώρα της διεθνούς παρέμβασης είχε φτάσει. Από το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών το μήνυμα που εστάλη ήταν «σολομώντειο», του τύπου «βρείτε τα μεταξύ σας». Εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ δήλωσε: «Εχουμε επίγνωση των αναφορών των μέσων ενημέρωσης για αυτό το συμβάν. Η Τουρκία και η Ελλάδα έχουν καθιερωμένα διπλωματικά κανάλια για την αντιμετώπιση θεμάτων του Αιγαίου. Ενθαρρύνουμε όλα τα μέρη να λάβουν μέτρα που θα μειώσουν την τρέχουσα κατάσταση. Ως θέμα αρχής, οι Ηνωμένες Πολιτείες υποστηρίζουν την κυριαρχία των χωρών της περιοχής, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας και της Τουρκίας».

Η παρέμβαση της Κομισιόν

Οι Βρυξέλλες ήταν πιο απόλυτες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενημέρωσε ότι οι εντάσεις των τελευταίων ημερών αποτέλεσαν αντικείμενο συζήτησης μεταξύ της ύπατης εκπροσώπου της ΕΕ, Φεντερίκα Μογκερίνι με τον τούρκο υπουργό εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, στο περιθώριο της Συνόδου του Κουβέιτ για το Ιράκ.

Ο εκπρόσωπος της Κομισιόν, Μαργαρίτης Σχοινάς τόνισε ότι η Επιτροπή παρακολουθεί από κοντά τις εξελίξεις στο Αιγαίο, προσθέτοντας ότι «το ελληνικό πλοίο που συμμετείχε στην επιχείρηση συγχρηματοδοτείται από την ΕΕ και την Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή και άρα πρόκειται για χρήματα Ευρωπαίων φορολογουμένων». Επεσήμανε δε ότι η Τουρκία «πρέπει να απέχει από αρνητικές δηλώσεις που βλάπτουν τις σχέσεις καλής γειτονίας». Αυτό, όπως είπε ο Μ. Σχοινάς, είναι αναγκαίο, ειδικά ενόψει της Συνόδου Κορυφής που θα διεξαχθεί στις 26 Μαρτίου στη Βάρνα της Βουλγαρίας, με τη συμμετοχή των τριών ηγετών της ΕΕ -Ντόναλντ Τουσκ, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, Αντόνιο Ταγιάνι- με τον Ταγίπ Ερντογάν.

Οπως ανέφερε το ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο κ. Σχοινάς επανέλαβε ότι «η Τουρκία πρέπει να δεσμευτεί ξεκάθαρα στη διατήρηση των σχέσεων καλής γειτονίας, και να απέχει από κάθε προστριβή, απειλή ή ενέργεια έναντι ενός κράτους-μέλους διαταράσσοντας τις σχέσεις καλής γειτονίας και την ειρηνική επίλυση διαφορών». Επεσήμανε, ακόμη «την ανάγκη να σεβαστεί η Τουρκία την κυριαρχία των κρατών-μελών σε ό,τι αφορά τη χερσαία επικράτεια, τα εθνικά χωρικά ύδατα και τον εθνικό εναέριο χώρο τους».

Ο Γιλντιρίμ και οι… παραβιάσεις

Το πρωί της Τετάρτης και ενώ η Αγκυρα είχε ήδη εκδώσει NAVTEX δεσμεύοντας για τέσσερις ημέρες τη θαλάσσια περιοχή γύρω από το Καστελόριζο, από την τουρκική πλευρά έγιναν κάποιες κινήσεις ώστε να πέσουν οι τόνοι. Ο Μπιναλί Γιλντιρίμ είπε ότι η Τουρκία έχει εκφράσει ρητά προς την Αθήνα τη θέση ότι η αποχή από εντάσεις είναι ο καλύτερος δρόμος για τις διμερείς σχέσεις των δύο χωρών. Είπε πως το Αιγαίο θα πρέπει να είναι «θάλασσα φιλίας» μεταξύ των δύο χωρών και ότι στην επικοινωνία του με τον κ. Τσίπρα συμφώνησαν να αφήσουν ανοιχτούς τους διεύλους επικοινωνίας. Ωστόσο προσέθεσε:

«Πρόσφατα υπήρξαν κάποιες παραβιάσεις σχετικά με τα “Καρντάκ” (Ιμια), στις οποίες απαντήσαμε»…

protagon.gr