Στην Ελευσίνα

 

γράφει ο Πέτρος Μανταίος

 

Ελευσινάδε, ήτοι προς την Ελευσίνα… Να το πιάσουμε από μακριά, από την πρώιμη αρχαιότητα και τη λατρεία της θεάς Δήμητρας, θεάς της γονιμότητας κατά βάση· γονιμότητας στη φύση και στο πνεύμα. Ισως της πιο σοβαρής θεάς απ’ όλες, μαζί με την Αρτεμη· τουλάχιστον έτσι τις έχει καταγράψει η παιδική μου μνήμη, της φαντασίας, που είναι αχόρταγη και ατελείωτη, ακόμα και τώρα, προπαντός τώρα.

 

Της Δήμητρας και της θυγατέρας της, της Κόρης, με κάπα κεφαλαίο. Εξι μήνες στον Αδη και στον θάνατο, έξι μήνες στου ήλιου την ανάσταση, στο γέλιο της μέρας και της ζωής. Να ξεπεζεύει και λίγο η μανούλα, καθισμένη έξι μήνες στην Αγέλαστο Πέτρα της καρτερίας προσδοκώντας την ανάσταση.

 

Ελευσίνια μυστήρια και Ελευσίνιες γιορτές: τα Μικρά Ελευσίνια, στην Αθήνα, στον Ανθεστηριώνα (Φεβρουάριος) και τα Μεγάλα, στον Βοηδρομιώνα (Σεπτέμβριος) που κατέληγαν στην Ελευσίνα με τη μεγάλη πομπή.

 

Μυστήρια πάνω στο αιωνίως ανεξήγητο σύζευγμα/διάζευμα, ζωής/θανάτου. Αισχύλος. Μέγας Ελευσίνιος, τραγωδός, μα και μύστης. Και πολεμιστής σπουδαίος, στον Μαραθώνα και αλλού, εναντίον των Περσών. Αυτή την ιδιότητα, του πολεμιστή για την ελευθερία και την ανεξαρτησία επέλεξε ως διάκριση επί του μνήματος. Μνημείο και μνήμη. Ελευθερία και έλευσις. Ελευσίνα. Τώρα, από τον Ιανουάριο και για όλο το 2023, Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, μαζί με την Τιμισοάρα (Ρουμανία) και το Βεσζπρέμ (Ουγγαρία).

 

Αγαπημένη πόλη, από παιδί, που πρωτοπήγα και όσο τη θυμάμαι· πάλι η παιδική φαντασία της μνήμης, με τις παραλλαγές, τις μεταμορφώσεις και –γιατί όχι;– τις επιθυμίες της! Ο,τι πολύ επιθύμησες μικρός, η παιδική μνήμη, που είναι σπεσιαλίστρια στις μεταμορφώσεις, φροντίζει και σ’ το… ικανοποιεί. Εκεί να δεις μυστήριο!

 

Πέρασαν τα χρόνια και το ’φεραν τα πράγματα, η τύχη (που ποτέ δεν είναι μόνο τύχη, πάντα κλείνει και κάτι από προδιάθεση· καμία σχέση με πεπρωμένο και «γραμμένα»), κι έπαιξα μπάσκετ στον Πανελευσινιακό, με τον μεγαλύτερο αδελφό μου (που ήταν και καλύτερος). Γνώρισα τότε Ελευσίνιους, νέους, συμπαίκτες και οπαδούς, αλλά και μεσήλικες, παράγοντες και φιλάθλους, αρκετούς για να σχηματίσω καλή γνώμη! Εκεί, στον Πανελευσινιακό, τερμάτισα και την μπασκετική καριέρα μου, «κρέμασα τα παπούτσια» μου, όχι του αθληταρά, τουλάχιστον του φιλότιμου.

 

Επόμενη επαφή με την πόλη, αλλά εξ αποστάσεως… Οταν, πολλά χρόνια μετά, με πρόταση των Φίλων του Χόρτου (άτυπο σωματείο νέων με πολλή όρεξη για τον τόπο τους), παρουσίασα στο εξαίρετο θεατράκι του Χόρτου (επίνειο Αργαλαστής, Νότιο Πήλιο) το υπέροχο ντοκιμαντέρ «Αγέλαστος Πέτρα» του Φίλιππου Κουτσαφτή. Περίπου εκείνη την εποχή, δεκαετία ’90, αρχές, δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες και σχολίασα στην «Ελευθεροτυπία» την αρπαγή αρχαιοτήτων, από το Μουσείο Ελευσίνας, που έκαναν Γερμανοί επί Κατοχής (με επιλογή Γερμανών αρχαιολόγων, παρακαλώ!)· κι εμείς οι νεότεροι αφήνουμε να… σιτεύει ψήφισμα της Βουλής (17.4.19) για τις γερμανικές αποζημιώσεις!

 

Την Ελευσίνα Πολιτιστική Πρωτεύουσα Ευρώπης επισκέφτηκα δύο φορές, Ιανουάριο και Μάρτιο. Ηπια καφέ στο λιμάνι. Περπάτησα στον όμορφο αρχαιολογικό πεζόδρομο. Παρακολούθησα, ενδεικτικά, κάποιες εκδηλώσεις· κυρίως εικαστικές.

 

Πέρασα αρκετή ώρα από την αίθουσα έκθεσης ενθυμημάτων της Μελίνας που, ως υπουργός Πολιτισμού, ίδρυσε, με τον ομότιμό της Γάλλο Ζακ Λανγκ (εσχάτως κυκλοφόρησαν γι’ αυτόν φήμες απαξιωτικές!), τον ευρωπαϊκό θεσμό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, το 1985. Τότε που κυκλοφορούσαν ακόμα στην Ευρώπη οράματα. Μετά ήρθε το… κυκλοφοριακό χάος. Την εποχή των οραμάτων διεδέχθη η εποχή των θαυμάτων και των θεαμάτων. Τέλος, πέσαμε στις τράπεζες θεμάτων και αναθεμάτων! Μυστήρια πράγματα…