Οι λαγοί των off shore και οι χελώνες του Στουρνάρα

Του Πέτρου Κατσάκου

Ο εξωτικός όρος «off shore» μπήκε για πρώτη φορά στη ζωή των Ελλήνων στις αρχές της δεκαετίας του '80. Άλλοτε ως «υπεράκτια» εταιρεία, άλλοτε ως «εξωχώρια» και κάποιες φορές ως «υπερπόντια», περιέγραφε κάποια εξωτικά όσο και παράξενα εταιρικά «μορφώματα» σε τόπους μαγικούς κι ονειρεμένους. Ώς τότε ήταν ένα καλά κρυμμένο «μυστικό» μιας μικρής ελίτ μεγαλοεπιχειρηματιών και αποτελούσε άγνωστη λέξη για το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής κοινωνίας. Λέξη σχεδόν άγνωστη ακόμα και για εφοριακούς και υπαλλήλους του υπουργείου Οικονομικών.

Από τις αρχές της δεκαετίας του '90 οι εταιρείες off shore άρχισαν να ξεφυτρώνουν σαν μανιτάρια στα πολυτελή προάστια της Αθήνας, στα κοσμοπολίτικα νησιά, αλλά και στις πιο απίθανες περιοχές της χώρας. Στην περίοδο της χρηματιστηριακής «φούσκας» έγιναν μόδα και απαραίτητο αξεσουάρ των νεόπλουτων. Πολυτελέστατες βίλες, εντυπωσιακά γιοτ και πανάκριβα κότερα, ιδιόκτητα ελικόπτερα και αστραφτερά αεροσκάφη τύπου lear jet είχαν φαινομενικούς ιδιοκτήτες μια εταιρεία off shore.

Στα περισσότερα νησιά, όπως στη Μύκονο, την Πάρο και τις Σπέτσες, ήταν «κοινό μυστικό» στην τοπική κοινωνία ποιος ήταν ο κάτοχος των ακινήτων, αλλά ουδέποτε οι αρμόδιοι ελεγκτικοί φορείς προχώρησαν στον έλεγχο εικονικών και πραγματικών ιδιοκτητών των εταιρειών. Στοιχεία για τον έλεγχο των off shore στην Ελλάδα δημοσιοποίησε ο υπουργός Οικονομικών Γιάννης Στουρνάρας και, σύμφωνα με αυτά, ο έλεγχος των off shore ακινήτων έχει ολοκληρωθεί σε 34 εταιρείες σε σύνολο 6.575, βεβαιώνοντας 40.068.785,61 ευρώ, ενώ συνεχίζεται ο έλεγχος σε 315.

Είναι χαρακτηριστική μάλιστα η φράση στελέχους του ΣΔΟΕ πως οι έλεγχοι του υπουργείου Οικονομικών προχωρούν με ρυθμούς «χελώνας» την ώρα που οι φοροφυγάδες κινούνται από off shore σε off shore με την ταχύτητα του λαγού.

Οι 16.580 ενεργές off shore στην Ελλάδα και η «Ριβιέρα» του Κρανιδίου

Ο αριθμός των off shore που έχουν δηλωθεί στη χώρα μας φθάνει τις 21.065, εκ των οποίων ενεργές είναι 16.580 (10.000 από αυτές εμφανίζονται στη ναυτιλία και οι υπόλοιπες καταγίνονται με το real estate κυρίως στη Ρόδο, την Κέρκυρα, τη Σαντορίνη, τη Μύκονο τη Χαλκιδική κ.λπ. Παρότι υποχρεούνται να υποβάλλουν δηλώσεις φόρου επί των ακινήτων, το 2012 το έκαναν μόλις 965 καταβάλλοντας 300 εκατομμύρια ευρώ, πολύ λιγότερα από ό,τι το 2011 (900 εκατομμύρια ευρώ) και το 2010 (3,4 δισ. ευρώ).

Προβεβλημένα πρόσωπα του εφοπλιστικού, επιχειρηματικού, καλλιτεχνικού κόσμου ήταν οι δημιουργοί του «φορολογικού παραδείσου Κρανιδίου» που πριν από δύο χρόνια άφησε άφωνο το πανελλήνιο όταν αποκαλύφθηκε πως στη μικρή κωμόπολη της Αργολίδας των 5.000 κατοίκων υπήρχαν 187 off shore εταιρείες. Η δραστηριότητά τους ξεκίνησε το 2003 και μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα ολόκληρη η περιοχή μεταβλήθηκε σε τόπο αγοραπωλησιών ακινήτων, αποκτώντας τον επίζηλο χαρακτηρισμό «ελληνική Ριβιέρα».

Ωστόσο ελάχιστοι από τους κατόχους παραθεριστικών επαύλεων κατέβαλλαν φόρους ιδιοκτησίας. Από το 2003 έως το 2009 έμπαιναν κατ' έτος στα δημόσια ταμεία μόλις 50.000 ευρώ. Πίσω από την απόκτηση πολυτελών ακινήτων μέσω αυτών των παράκτιων εταιρειών που δηλώνουν ως έδρα τις Βρετανικές Παρθένους Νήσους, τα Νησιά Κέιμαν, τον Παναμά, τη Μονρόβια Λιβερίας και άλλες κρύβονται Έλληνες μεγιστάνες του πλούτου αλλά και αρκετοί Ουκρανοί, Ρώσοι, Γερμανοί και Ινδοί.

Ιδιοκτήτες εμφανίζονται Έλληνες και ξένοι, μεταξύ των οποίων και πολύ γνωστά ονόματα επιχειρηματιών από την Αθήνα, δικαιούχοι μεγάλων και παραλιακών κυρίως εκτάσεων -50 έως 400 στρεμμάτων γύρω από το Κρανίδι και απέναντι από τις Σπέτσες-, ιδιοκτήτες ξενοδοχείων, πολυτελών εξοχικών κατοικιών και άλλοι. Πρόκειται για ανθρώπους που δραστηριοποιούνται στην ευρύτερη τουριστική ζώνη, κοντά στην Πετροθάλασσα, στο Θυνί, στην Κορακιά και στο Κουνούπι, ενώ οι περισσότεροι δεν κατέβαλλαν έως τώρα φόρους. Οι εταιρείες εκπροσωπούνται φορολογικά κυρίως από ντόπιους δικηγόρους, συμβολαιογράφους, λογιστές, μαγαζάτορες, αλλά και αγρότες, εργάτες, ακόμα και ανεπάγγελτους, πίσω από τους οποίους κρύβονται οι πραγματικοί ιδιοκτήτες.

Όσο για το ρεκόρ κατοχής off shore, αυτό ανήκει σε... έναν εργάτη, που -κάνοντας μεροκάματα σε οικοδομή ή γεωργικές εργασίες- αποκαλύφθηκε πως εκπροσωπούσε 14 υπεράκτιες εταιρείες συνολικά.

Και ο «Κοκός» με off shore στο Κρανίδι

Ο Κωνσταντίνος Γλύξμπουργκ και η Άννα Μαρία χτίζουν στην περιοχή του Κρανιδίου, στη θέση Γκιαλέζα, το νέο σπίτι τους. Σύμφωνα με πληροφορίες 8 οικοδομικές άδειες έχουν εκδοθεί από την τοπική πολεοδομία, προκειμένου να ανεγερθούν 8 κτίρια μέσα σε έκταση 207 στρεμμάτων και η «βασιλική» επένδυση έγινε μέσω δύο υπεράκτιων εταιρειών. Σύμφωνα επίσης με τις εγγραφές που έγιναν στο υποθηκοφυλακείο Κρανιδίου, το 2007, οι οffshore εταιρείες ξεκίνησαν τις αγορές αγροτεμαχίων στη θέση Γκιαλέζα για λογαριασμό της τέως βασιλικής οικογένειας και ολοκληρώθηκαν τον Σεπτέμβριο του 2008.

Η οδύσσεια των ύποπτων υποθέσεων

Και ενώ τότε η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Οικονομικών υποσχέθηκε πως θα εντοπίσει και θα «τιμωρήσει» τους φοροφυγάδες, οι υποσχέσεις έμειναν στα χαρτιά και η υπόθεση παραδόθηκε στη γραφειοκρατία. Σύμφωνα με στέλεχος του ΣΔΟΕ, «ενώ ο έλεγχος των φακέλων αποφασίστηκε τον Ιανουάριο του 2012 να ανατεθεί από τη ΔΟΥ Κρανιδίου στη ΔΟΥ Ναυπλίου, οι φάκελοι των off shore χρειάστηκαν πέντε ολόκληρους μήνες για να ταξιδέψουν 80 χιλιόμετρα».

Η οδύσσεια των φακέλων όμως δεν σταμάτησε εκεί, καθώς χρειάστηκε να περάσουν άλλοι τέσσερις μήνες για να διαπιστωθεί πως το ελλιπές προσωπικό της ΔΟΥ Ναυπλίου αδυνατούσε να αντεπεξέλθει στον έλεγχο των υποθέσεων. «Υπό τον κίνδυνο της παραγραφής των αδικημάτων οι φάκελοι μετά το Ναύπλιο μεταφέρθηκαν στα τέλη του 2012 στο Διαπεριφερειακό Ελεγκτικό Κέντρο (ΔΕΚ) Αθηνών», χωρίς όμως ούτε εκεί να βρεθεί το απαραίτητο προσωπικό που θα μπορούσε να ασχοληθεί με τις σκανδαλώδεις off shore του Κρανιδίου, συνεχίζει το στέλεχος του ΣΔΟΕ. Τελικά μετά από έναν γραφειοκρατικό μαραθώνιο, οι φάκελοι κατέληξαν τον Ιούνιο του 2013 στο Κέντρο Ελέγχου Φορολογίας Μεγάλου Πλούτου αποκαλύπτοντας την πολιτική βούληση για ασυλία των φοροφυγάδων.

Ο ελληνικός χάρτης των off shore

Μπορεί το Κρανίδι να βρέθηκε στο φως της δημοσιότητας, δεν είναι όμως ο μοναδικός ελληνικός φορολογικός παράδεισος. Σύμφωνα με πόρισμα του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης, στη ΔΟΥ Ιθάκης ανήκουν 16 off shore εταιρείες, στη ΔΟΥ Θηβών 20, στη ΔΟΥ Καλαμάτας 31, στη ΔΟΥ Θήρας 24, στη ΔΟΥ Αίγινας 33, στη ΔΟΥ Ψυχικού 16, στη ΔΟΥ Ανδρου 51, στη ΔΟΥ Γλυφάδας 15, στη ΔΟΥ Δ' Αθηνών 30, στη ΔΟΥ Αργοστολίου 26, στη ΔΟΥ ΦΑΕ Πειραιά 1.195, στη ΔΟΥ Μυκόνου 244, στη ΔΟΥ Χίου 16, στη ΔΟΥ Χανίων 43, στη ΔΟΥ Βόλου 36, στη ΔΟΥ Β' Κέρκυρας 27, στη ΔΟΥ Ρόδου 58, στη ΔΟΥ ΦΑΕ Αθηνών 2.908, στη ΔΟΥ ΦΑΕ Θεσσαλονίκης 68, στη ΔΟΥ Λιβαδειάς 37, στη ΔΟΥ Πάρου 93, στη ΔΟΥ Χαλκίδας 53, στη ΔΟΥ Α' Κέρκυρας 69, στη ΔΟΥ Αγίου Νικολάου 46, στη ΔΟΥ Λευκάδας 21, στις ΔΟΥ Α' Αθηνών και Αγίου Στεφάνου αντίστοιχα από 10.

Ο κατάλογος όμως δεν σταματά εδώ καθώς τους τελευταίους μήνες τα μανιτάρια των off shore εξακολουθούν να φυτρώνουν σε επαρχιακές πόλεις που κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η καταγγελία του βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Βαγγέλη Αποστόλου για τον εντοπισμό ακόμη 46 off shore με έδρα τα Νέα Στύρα της Εύβοιας, οι οποίες έχουν στην ιδιοκτησία τους 92 τίτλους δασικών εκτάσεων κοντά στη θάλασσα ιδιαίτερα μεγάλης αξίας. Την ίδια ώρα σε φορολογικό παράδεισο έχει μετατραπεί και η Κύμη, όπου δεκάδες off shore δραστηριοποιούνται στις αγοραπωλησίες ακινήτων, αλλά ακόμα και στη διαχείριση φωτοβολταϊκών πάρκων. Στην περιοχή εντοπίσθηκαν 27 βίλες και οικόπεδα που αγοράσθηκαν από εταιρείες που εδρεύουν στην Κύπρο και τη Ρωσία με μοναδικό στόχο να καταβάλλουν τα λιγότερα στο ελληνικό κράτος.

Εκτός από τις 27 βίλες και οικόπεδα στην Κύμη, off shore πίσω από αγορές ακινήτων δραστηριοποιούνται στον Θεολόγο και τη Στυλίδα Φθιώτιδας, όπου έχουν αγοραστεί κυρίως από Ρώσους μεγάλες εκτάσεις (μέχρι 140 στρέμματα) αλλά και οικόπεδα.

Το «πάρτι» των off shore στο Χρηματιστήριο και οι «κρυφές» αγορές

Στο Χρηματιστήριο Αθηνών για πολλά χρόνια οι εταιρείες off shore έκαναν πάρτι λόγω της χαλαρής νομοθεσίας και της απουσίας εξειδικευμένου ελεγκτικού μηχανισμού. Συνολικά, στο Χ.Α. είχαν εγγραφεί ως επενδυτές 3.575 off shore εταιρείες (από τις οποίες οι 1.794 κωδικοί προέρχονται από τα νησιά Κέιμαν). Πριν από τρία χρόνια (προ κρίσης) υπήρχαν 645 ενεργοί κωδικοί με έδρα φορολογικούς παραδείσους, έχοντας τζίρο σε μετοχές αξίας άνω των 3 δισ. ευρώ, ενώ στις αρχές Ιανουαρίου είχαν απομείνει 255 (από 38 χώρες), με αξία μετοχών σχεδόν 926 εκατ. ευρώ.

Μέχρι σήμερα ο έλεγχος των πραγματικών ιδιοκτητών, άρα και η προσωποποίηση των πιθανών αδικημάτων, γίνεται μόνο σε θεωρητικό επίπεδο. Στην πραγματικότητα, ουδείς ελέγχει τα πρόσωπα πίσω από τις off shore και κανένας φορέας δεν είναι σε θέση να παρακολουθεί τα κερδοσκοπικά παιχνίδια και τις παρανομίες.

Για παράδειγμα, στον «ιστό» των 45 εταιρειών οι οποίες εμπλέκονται στην υπόθεση της Proton Βank και του επιχειρηματία Λαυρέντη Λαυρεντιάδη κομβικό ρόλο έχουν πέντε off shore εταιρείες από τη νήσο Τζέρσι και άλλες τρεις από τα νησιά Κέιμαν. Αλλά και στις πρόσφατες υποθέσεις των εναλλακτικών παρόχων ηλεκτρικής ενέργειας εμπλέκονται off shore εταιρείες. Το αραβορωσικό επενδυτικό fund Worldwide Energy Limited, που επρόκειτο να αποκτήσει την Energa, ήταν μια υπεράκτια εταιρεία στα νησιά Μάρσαλ που είχε μετοχικό κεφάλαιο 1.200 δολαρίων, ενώ γνωστή είναι πλέον και η μέσω off shore μεταπώληση του 902.
 

Οι ελληνικές off shore και το «βρόμικο» χρήμα

Τα αποκαλούμενα «νόμιμα πλεονεκτήματα» των «φορολογικών παραδείσων» και των εταιρειών off shore, που έγιναν γνωστά στην Ελλάδα από τις εταιρείες βιτρίνες πίσω από πολυτελέστατα ακίνητα, είναι πάρα πολλά. Αλλά αυτή η πλευρά, η απόκρυψη ιδιοκτησίας ακινήτων, είναι, σύμφωνα με τους ειδικούς σε όλο τον κόσμο, η πιο «αθώα» και η ευκολότερα αντιμετωπίσιμη από όλες τις χρήσεις τους.

Το ξέπλυμα του «μαύρου» χρήματος (προερχόμενο από μίζες, φακελάκια, εκβιασμούς, εμπορία ναρκωτικών, πορνεία και άλλες παράνομες πράξεις), η χειραγώγηση των μετοχών, η στρέβλωση της ελληνικής αγοράς με τις «τριγωνικές συναλλαγές» και τις υπερτιμολογήσεις υλικών (για κρατικούς διαγωνισμούς και δημόσια έργα), αλλά και των πρώτων υλών για ντόπιες βιομηχανίες και των τελικών προϊόντων για καταστήματα και σούπερ μάρκετ, είναι τα πιο σημαντικά «σημάδια» της χρήσης των off shore στην Ελλάδα.

Είναι χαρακτηριστική η πρόσφατη αποκάλυψη του στελέχους του ΣΔΟΕ Αναστάσιου Μπεζεντάκου στην Επιτροπή Διαφάνειας της Βουλής για την περίπτωση ελληνικής εταιρείας προμηθεύτριας νοσοκομείων, πως διά τριγωνικών συναλλαγών (όπου η μία off shore χρεώνει την άλλη και όλες μαζί τη μητρική στην Ελλάδα) μπήκε «καπέλο» 4,2 εκατομμυρίων σε φάρμακα αρχικής αξίας 400 χιλιάδων ευρώ.

Φτιάξε κι εσύ μια off shore. Μπορείς!

Τα τελευταία χρόνια η ίδρυση και διαχείριση μιας off shore γίνεται εύκολα και γρήγορα, ακόμη και μέσω internet, με κόστος που κυμαίνεται από 450 έως 1.000 ευρώ ετησίως, με εγγυημένη ανωνυμία. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι μία υπεράκτια εταιρεία μπορεί να συσταθεί σε μία μόλις ημέρα, ενώ συχνά εταιρείες είναι ήδη προκατασκευασμένες από γραφεία επιχειρηματικών συμβούλων, έτοιμες προς άμεση ικανοποίηση εμπορικών αναγκών οποιουδήποτε. Αποτελούνται από ακόμη και έναν μοναδικό μέτοχο, χωρίς καμία απολύτως προετοιμασία (συνεννοήσεις, διαπραγματεύσεις, ρύθμιση λεπτομερειών κ.λπ.), αφού όλες οι λεπτομέρειες είναι δυνατόν να ρυθμιστούν εκ των υστέρων.

Αντίθετα, μια ελληνική εταιρεία (π.χ. ανώνυμη εταιρεία, περιορισμένης ευθύνης κ.λπ.) απαιτεί για τη σύστασή της τουλάχιστον μία εβδομάδα και επιπλέον την ανάμειξη δικηγόρου, συμβολαιογράφου, δημοσίων αρχών, καθώς και κάποια αναγκαία προηγούμενη συνεννόηση μεταξύ των δύο κατ' ελάχιστον μετόχων για τον τρόπο λειτουργίας της υπό σύσταση εταιρείας. Τα έξοδα λειτουργίας των εξωχώριων εταιρειών κυμαίνονται μεταξύ 350 και 650 δολαρίων ΗΠΑ ανά έτος, ανάλογα με τη χώρα ίδρυσης. Αντίθετα, για τη σύσταση μιας ανώνυμης εταιρίας στην Ελλάδα απαιτούνται κατ' ελάχιστο 60.000 ευρώ.
 

Μεταφορές χρήματος μέσω off shore

Μια από τις δραστηριότητες που ανθούν τα χρόνια της κρίσης στην Ελλάδα είναι η μεταφορά χρημάτων στο εξωτερικό ανωνύμως, με τη χρήση των «μηχανισμών» μιας ή περισσότερων off shore εταιρειών. Δεκάδες γραφεία στο Κολωνάκι, στην Ακτή Μιαούλη και στη λεωφ. Συγγρού, υπό την ονομασία «Σύμβουλοι Επιχειρήσεων» ή «Financial Services», αναλαμβάνουν με το αζημίωτο να μεταναστεύσουν όσα χρήματα επιθυμεί ο υποψήφιος πελάτης. Χωρίς να μεσολαβούν ελληνικές τράπεζες ή οικονομικοί οργανισμοί που διατηρούν στοιχεία των συναλλαγών και ίχνη μεταφορών χρημάτων που μπορούν να καταλήξουν στο ΣΔΟΕ, το υπουργείο Οικονομικών και στην Τράπεζα της Ελλάδος.

Οι περισσότερες «εταιρείες συμβούλων» είναι ανεπίσημοι αντιπρόσωποι ξένων υπεράκτιων τραπεζών, κυρίως από τον Παναμά και τα νησιά Κέιμαν, και με ένα ποσό από 250 έως 900 ευρώ γίνεται το άνοιγμα του τραπεζικού λογαριασμού και με ένα μικρό προσυμφωνημένο ποσοστό αναλαμβάνουν τη μη ανιχνεύσιμη μεταφορά στο εξωτερικό. Υπηρεσίες «off shore banking» προσφέρουν έμμεσα και ανεπίσημα περισσότερες από 160 τράπεζες στην Αθήνα και στον Πειραιά.

Στην Ακτή Μιαούλη και την Ακτή Κονδύλη βρίσκονται τράπεζες και ανεπίσημα γραφεία τραπεζών από τις Μπαχάμες, τα Κέιμαν, τον Μαυρίκιο, τις Σεϊχέλλες και τον Παναμά. Μέσω αυτών των γραφείων και των τραπεζών έχουν κάνει «φτερά» από τις ελληνικές τράπεζες την τελευταία διετία 63 δισ. ευρώ, με τα νησιά Κέιμαν να υποδέχονται από Έλληνες 1,10 δισ. ευρώ, τις αμερικανικές Παρθένους Νήσους 650 εκατ., το Τζέρσι στα νησιά της Μάγχης 532 εκατ. και το Χονγκ Κονγκ 657 εκατ. Μόλις 1 εκατ. έχουν καταλήξει σε ελβετικές τράπεζες, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ειδικής Έρευνας (Coordinated Direct Investment Survey) του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

http://www.avgi.gr/