Καπιταλισμός / Κρίση / Φασισμός

...γράφει ο Πάνος Παναγιώτου

"Σπάσαν οι βιτρίνες του καπιταλισμού και πίσω φάνηκαν εικόνες φασισμού", έγραφε έξω από μια λιτζαρισμένη τράπεζα. Βλέπετε μπορεί οι πολιτικοί να προτίμησαν να σώσουν τις τράπεζες παρά τον λαό, μα τίποτα δεν θα μπορεί σε λίγο να τις σώσει από την φλογερή οργή αυτών που κατεβαίνουν στους δρόμους και φωνάζουν  "ο λαός δεν ξεχνά, τους φασίστες τους κρεμά"! Τίποτα δεν θα μπορεί σε λίγο να σώσει αυτό το σάπιο, υπό κατάρρευση σύστημα, που θρέφει τον φασισμό και πηγαίνει χέρι-χέρι με την κρίση. Γιατί να θυμάστε [πάλι θα αναφέρω ένα σύνθημα γραμμένο σε κάποιο τοίχο] "η οργή στους δρόμους ξεπερνά τους νόμους" ... 

    Καπιταλισμός / Κρίση / Φασισμός, τρεις όροι αλληλένδετοι. Μια σύντομη αναφορά στον καθένα χωριστά και ταυτόχρονα μια απόπειρα σύνδεσης τους. Καπιταλισμός είναι το οικονομικό σύστημα "όπου η ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής και διακίνησης των προϊόντων, όπως και οι επενδύσεις σε οικονομικά αγαθά, παραγωγή, κατανομή, το εμπόριο και υπηρεσίες, κατέχονται από ιδιώτες, με κυρίαρχο κίνητρο/στόχο το κέρδος. Το κράτος στον καπιταλισμό μπορεί επίσης να αποτελεί τον ιδιοκτήτη μέσων παραγωγής (συλλογικός καπιταλιστής) ή διακίνησης των προϊόντων (και των υπηρεσιών που στον καπιταλισμό νοούνται ως προϊόντα)". Αυτά γράφει το Wikipedia και όχι κάποια αριστερή ή ακροαριστερή πηγή. Με άλλα λόγια, σκοπός του καπιταλισμού είναι να εξασφαλίσει ότι οι ισχυροί και οι πλούσιοι θα συνεχίσουν να πλουτίζουν και να ευημερούν εις βάρος των φτωχών και των αδύνατων. Αυτή την άποψη υποστηρίζουν οι μαρξιστικές θεωρίες που υιοθετούμε σε τούτο το κείμενο, όχι παπαγαλίστικα ή τυφλά λόγω του Μαρξ [γνωρίζουμε πως πολλοί μαρξιστές πέφτουν σε αυτή την παγίδα που θα προσπαθήσω να αποφύγω εδώ]. Η ανάλυση του Μαρξ σχετικά με τον καπιταλισμό μοιάζει σήμερα εξαιρετικά επίκαιρη. Η τεράστια ανισότητα επιβεβαιώνει αυτό που υπογραμμίσαμε λίγο πριν, ο ίδιος ο Μάρξ έγραφε σχετικά : "η συσσώρευση του πλούτου σε έναν πόλο αποτελεί συγρόνως τη συσσώρευση της αθλιότητας, του μαρτυρίου του μόχθου, της σκλαβιάς και της κτηνωδίας στον αντίθετο πόλο". Ένα ακόμη στοιχείο της μαρξιστικής ανάλυσης που θα τονίσουμε σε τούτη τη σύντομη και πολύ σχηματική μας ενασχόληση με τη μαρξιστική οπτική του καπιταλισμού, είναι πως όλα τα γεγονότα της διεθνούς πολιτικής προκύπτουν μέσα από τις δομές του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος. Αυτό σημαίνει πως η αλήθεια που μας παρουσιάζεται στις ειδήσεις, τις εφημερίδες και τα περιοδικά απεικονίζει μονάχα μια "κάλπικη" πραγματικότητα που προωθεί τα καπιταλιστικά συμφέροντα. Η αλήθεια παραμένει κάλα κρυμμένη κάπου βαθιά και στόχος κάθε αυθεντικής μαρξιστικής θεωρίας είναι ακριβώς να αποκαλύψει αυτήν την δολοφονημένη αλήθεια. 

  Η κρίση από τη μεριά της αποδεικνύεται εγγενές και αναπόσπαστο κομμάτι του καπιταλισμού. Παρά τις διαβεβαιώσεις και τις υποσχέσεις του καπιταλιστικού συστήματος και των ελεύθερων αγορών για σταθερότητα, το σύστημα αυτό φαίνεται να έχει τρομερή ανάγκη τις αναταραχές στην οικονομία και μαζί με αυτές και όλες εκείνες τις απάνθρωπες συνέπειες που ακολουθούν. Η πρόσφατη ιστορία επιβεβαιώνει τα λεγόμενα μας, το κραχ του 1987, η μεγάλη οικονομική κρίση στην Ασία τέλη της δεκαετίας του 1990 και φυσικά η σημερινή οικονομική κρίση που πλήττει με ιδιαίτερη σφοδρότητα μεταξύ άλλων και την Ελλάδα και παραμένει άγνωστο πως θα εξελιχθεί. Θα επικεντρώσουμε στη σημερινή κρίση και σε όλα εκείνα που την προκάλεσαν. Τα αίτια της σημερινής [παγκόσμιας] κρίσης είναι: (1) η υπερδιόγκωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος εις βάρος της πραγματικής οικονομίας με την απελευθέρωση του χρηματοπιστωτικού τομέα που εισήγαγε η κυβέρνηση Κλίντον το 1999, καταργώντας το νόμο Glass-Steagal του 1993 σχετικά με τη διάκριση μεταξύ επενδυτικών και εμπορικών τραπεζών. Η απελευθέρωση αυτή οδήγησε σε έκρηξη κερδοφορίας και αμοιβών. (2) Ένα άλλο αίτιο είναι οι τεράστιες οικονομικές ανισότητες, που κατά κάποιον τρόπο προκλήθηκαν από την απελευθέρωση του χρηματοπιστωτικό τομέα που οδήγησε σε τρομερή αύξηση των τραπεζικών κερδών και το άνοιγμα της ψαλίδας μεταξύ πλούτου - φτώχειας. Άλλοι παράγοντες που έπαιξαν ρόλο ήταν η απελευθέρωση της αγοράς εργασίας και οι φορολογικές μεταρρυθμίσεις υπέρ των υψηλών εισοδημάτων. (3) Οι ανισσοροπίες στο διεθνές εμπόριο, με χώρες που έχουν μεγάλα εμπορικά πλεονάσματα και από την άλλη μεριά χώρες με μεγάλα εμπορικά ελλείμματα.

  Θα ήθελα σε τούτο το σημείο να αναφερθώ σε ένα εξαιρετικό άρθρο του Νίκου Μπογιόπουλου που διάβασα στο unfollow 21. Αξίζει να κρατήσουμε αυτό που τονίζει αποφασιστικά ο αρθρογράφος και αναφέρθηκε στη προηγούμενη παράγραφο, πως "η απάντηση στην αιτία της κρίσης κρύβεται σε δυο λέξεις: υπερσυσσώρευση κεφαλαίου", δεν είναι ούτε η "κρίση χρέους", ούτε οι "διαταραχές στο χρηματοπιστωτικό σύστημα", ούτε οι "φούσκες", λέει χαρακτηριστικά. Το δεύτερο σημείο που θέλω να κρατήσουμε από αυτό το κείμενο είναι ότι στη κρίση ο καπιταλισμός επιδιώκει τη καταστροφή του κεφαλαίου που περισσεύει, "ώστε το σύστημα να πάρει μπροστά και να έρθει η ανάπτυξη". Η καταστροφή αυτή βέβαια δεν σημαίνει καταστροφή του κεφαλαίου που ανήκει στον καπιταλιστή. Σημαίνει κατά κύριο λόγο καταστροφή των μέσων παραγωγής, της εργατικής δύναμης. "Ο καπιταλιστής στρέφεται ενάντια στον εργαζόμενο". Θα κλείσω την αναφορά μου σε αυτό το άρθρο με τίτλο "Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα" με τη φράση που ξεκινά ο Νίκος Μπογιόπουλος το κείμενο του, "στον καπιταλισμό κάθε βήμα προς την άμβλυνση της κρίσης προετοιμάζει την επόμενη φάση της κρίσης". 

   Περνάμε στον τρίτο όρο της αλυσίδας που περιγράφουμε, το φασισμό. Ας το πούμε απλά Φασισμός = Καπιταλισμός, και μάλιστα καπιταλισμός στην πιο ακραία του μορφή. Το γράφει με πάρα πολύ ωραίο τρόπο ο Μπρέχτ στις "πέντε δυσκολίες για να γράψει κανείς την αλήθεια [Γ: Η τέχνη να κάνει κανείς την αλήθεια ευκολομεταχείριστη σαν όπλο]", "[...]Ο φασισμός είναι μια ιστορική φάση όπου μπήκε τώρα ο καπιταλισμός", "ο φασισμός δε μπορεί να πολεμηθεί παρά σαν καπιταλισμός στην πιο ωμή και καταπιεστική του μορφή, σαν ο πιο θρασύς κι ο πιο δόλιος καπιταλισμός". Πότε όμως ο καπιταλισμός έχει ανάγκη το φασισμό; Η απάντηση, και πάλι δια στόματος Μπρέχτ, είναι πως ο καπιταλισμός έχει ανάγκη από τη βαρβαρότητα του φασισμού όταν "το μονοπώλιο δεν μπορεί πια να προστατευτεί παρά μονάχα με την ανοιχτή βία". Με τα λόγια του Μπένγιαμιν, ο φασισμός "επιτρέπει να κινητοποιηθούν όλοι οι τεχνικοί πόροι χωρίς να θιγεί το ιδιοκτησιακό σύστημα". Θα μπορούσαμε να αναφερθούμε και σε άλλα σημαντικά ονόματα, ίσως θα ήταν καλό. Ωστόσο,θα τονίσουμε μονάχα το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουν πολλές μελέτες, ότι είναι ξεκάθαρη η σύνδεση του φασισμού με τον καπιταλισμό και ότι θα πρέπει να ξεφύγουμε από τη δήθεν επαναστατική και αντιπλουτοκρατική φασιστική ρητορεία, ότι ο φασισμός είναι όργανο του κεφαλαίου και των καπιταλιστών, αλλά δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως μπορεί να αναπτύξει τη δική του δυναμική και να αποκτήσει αυτονομία. 

  Κλείνοντας, νομίζω πως είναι απαραίτητο να διευκρινίσουμε πως εννοούμε το φασισμό, ποιον ορισμό υιοθετούμε στο παρόν κείμενο και τι πρέπει να προσέχουμε όσον αφορά τούτο τον όρο, διότι υπάρχει τρομερή σύγχυση ως προς αυτό. Ο φασισμός σαν λέξη είχε τη τύχη πολλών άλλων λέξεων και όρων στις μέρες μας, έχει εκπορνευθεί. Αυτό προκαλεί ίσως η συχνή του χρήση και η έλλειψη γνώσης σχετικά με το σκοτεινό του πεδίο. Έτσι πολλοί πιστεύουν πως πρόκειται για ιδεολογία και όχι αβάσιμα, καθώς υπάρχει ένα μεγάλο μέρος της βιβλιογραφίας που δικαιολογεί και στηρίζει τέτοιες απόψεις. Ωστόσο, συντασσόμαστε με την πλευρά του Πάξτον, συγγραφέα του πολύ σημαντικού βιβλίου "Η ανατομία του Φασισμού" που νομίζω πως σήμερα πρέπει να το διαβάσουμε όλοι. Να σημειώσουμε πως ο Πάξτον είναι ένας φιλελεύθερος ιστορικός, δεν είναι κάποιος αριστερός, οι απόψεις του οποίου θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως ακραίες ή εξτρεμιστικές. Σύμφωνα λοιπόν με τον Πάξτον, ο φασισμός δεν είναι ιδεολογία, ας είμαστε κατηγορηματικοί ως προς αυτό. Δεν είναι ιδεολογία γιατί ακριβώς χρησιμοποιεί εργαλεικά τις ιδέες που βλέπει ότι έχουν απήχηση και οταν μια ιδέα παύει να εξυπηρετεί το σκοπό του την πετάει με τεράστια ευκολία και μπορεί να καταλήξει να υιοθετήσει την ακριβώς αντίθετη. Για το φασισμό μια ιδέα είναι χρήσιμη όσο μπορεί να εξυπηρετεί τους φασίστες για ψηφοθηρικούς λόγους. Θα μπορούσαμε πιο εύστοχα να πούμε, με βάση το βιβλίο του Πάξτον, πως πρόκειται για μια "πολιτική συμπεριφορά που χαρακτηρίζεται από μονομανή ενασχόληση με την κοινωνική παρακμή, την ταπείνωση ή τον κατατρεγμό και από μια αντισταθμιστική προσήλωση στην ενότητα, στην ενεργητικότητα και στον εξαγνισμό. Αυτή την άποψη φαίνεται να υιοθετεί και ο Σπύρος Μαρκέτος, αυτός που ίσως έχει ασχοληθεί περισσότερο από κάθε άλλον στη χώρα μας με τη δυσάρεστη ομολογουμένως θεματική του φασισμού. Σε ένα πρόσφατο άρθρο του με τίτλο “Ο φασισμός δεν είναι μια ιδεολογία”, επισημαίνει πως δεν θα πρέπει να μπερδεύουμε το φασισμό με την υπόλοιπη άκρα δεξιά. Η διαφορά έγκειται στη θέληση του φασισμού να δημιουργήσει ένα μαζικό κίνημα. "Ένα κίνημα που δανείζεται τις οργανωτικές μεθόδους και συχνά και αρκετά από τα συνθήματα της Αριστεράς, για να χτυπήσει την Αριστερά". Από την άλλη μεριά η άκρα δεξιά προσπαθεί να αποκινητοποιήσει τον πληθυσμό. Θέλει έναν πληθυσμό που θα ασχολείται με το πουλημένο lifestyle, και δεν θα τον ενδιαφέρει η πολιτική παραπέρα, μάλιστα η ενασχόληση με την πολιτική θέλουν να θεωρείται "ξενέρωτη". "Ο φασισμός αντίθετα θέλει έναν πληθυσμό κινητοποιημένο αλλά για τους αντιδραστικούς του στόχους".

  Ο κίνδυνος αυτής της κατάστασης σήμερα έχει όνομα και λέγεται Χρυσή Αυγή. Οι συνθήκες είναι ιδανικές για να εδραιωθεί στη πολιτική σκηνή της χώρας αυτή η νεοναζιστική οργάνωση. Η ύπαρξη ισχυρής κρίσης, τα ανάλογα ανοίγματα του πολιτικού χώρου, ικανότητες δημιουργίας συμμαχιών και προθυμία συνεργασίας εδραιωμένων ελίτ (Μαρκέτος 2006:57-58). Μια οργάνωση που ήρθε στην επιφάνεια με τη βοήθεια των πολιτικών και οικονομικών ελίτ και φυσικά των "αθώων" ΜΜΕ  για να αποπροσανατολίσει τον λαό. Ελπίζω μετά από τη δολοφονία του αγωνιστή Παύλου Φύσσα ο κόσμος να αρχίσει να ξυπνά... Ο φασισμός θα νικηθεί στους δρόμους, μαζικά και αποφασιστικά. 

http://an8rwpakos.blogspot.gr/