Η διακήρυξη της Φλωρεντίας και οι πολιτικές για τον πολιτισμό

του Μάκη Ανδρονόπουλου

Το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ για τον πολιτισμό, όπως είναι γνωστό, δέχτηκε δριμύτατες κριτικές εκ των έσω, ως παλαιομοδίτικο, κρατοκεντρικό και κυρίως χωρίς όραμα, ακόμη και ιδεολογικά αδύναμο, ενώ ταυτόχρονα διατυπώθηκαν από τους επικριτές κάποιες θολές μάλλον προτάσεις που θα έλεγα ότι ορισμένες από αυτές είναι, υπό τις παρούσες συνθήκες, μαξιμαλιστικές και αριστερίστικες. Θεωρώ ότι το πρόγραμμα της «διαβούλευσης» είναι αυτονόητο για αρχή, αλλά φτωχό, χωρίς όραμα και οπωσδήποτε ντεμοντέ. Υπάρχει επίσης και μια υποδόρια ανομολόγητη αντίδραση του υπαρκτού προγράμματος στη σχέση πολιτιστικής παραγωγής και αγοράς, που είναι εκτός πραγματικότητας. Σε ανύποπτο χρόνο είχα προτείνει να εμπνευστεί ο ΣΥΡΙΖΑ από τις οραματικές ιδέες που είχε διατυπώσει ο καθηγητής Αντ. Λιάκος σε κάποιο συνέδριο του Ινστιτούτου Πουλαντζάς…

Εδώ θα ήθελα να επισημάνω ορισμένες κρίσιμες δυναμικές και τάσεις που αναπτύσσονται στο εξωτερικό, αλλά και στην ελληνική περιφέρεια και οι οποίες παρουσιάστηκαν χθες, 26 Νοεμβρίου, στο «5ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ» που διοργάνωσε το Διεθνές Ανεξάρτητο Συμβούλιο Τεχνών, σε συνεργασία με το Συμβούλιο Τεχνών της Ελλάδας, όπου αναπτύχθηκαν πολύ ενδιαφέρουσες διεθνείς εξελίξεις και τάσεις για την «δημιουργική πόλη», για τα νέα μοντέλα πολιτισμικής διαχείρισης και περιφερειακής ανάπτυξης, την έρευνα και τις στατιστικές γύρω από την πολιτιστική οικονομία στην Ευρώπη κ.ά.. Στο συνέδριο μίλησαν ο Παναγιώτης Νόιφελτ, ιδρυτής και πρόεδρος του Διεθνούς Ανεξάρτητου Συμβουλίου Τεχνών, ο Φωκίων Ζαΐμης γ.γ. του Ινστιτούτου Ανάπτυξης Δυτικής Ελλάδας, η Sharon Lawlor-Jackson, από την European Sustainability Academy της Κρήτης, η Χριστιάνα Γαρδικιώτη, δημιουργός του επιχειρήματος «Meraki People» για την αναζωογόνηση των εγκαταλελειμμένων χωριών του Πάρνωνα και η  Δρ. Ana Carla Fonseca, οικονομολόγος και Ειδική Αναλύτρια Πολιτιστικών και Αστικών Μελετών, Σύμβουλος Ηνωμένων Εθνών (UNESCO).

Ιδιαίτερη σημασία είχαν οι αναφορές στην Διακήρυξη της Φλωρεντίας που έγινε από τις αντιπροσωπείες των χωρών που συμμετείχαν στο 3ο UNESCO World Forum on Culture and Cultural Industries (14 Οκτωβρίου 2014) και η οποία προτείνει εμφατικά την εισαγωγή του πολιτισμού ως βασικού παράγοντα στις στρατηγικές και τις πολιτικές βιώσιμης ανάπτυξης. Η όλη φιλοσοφία της Διακήρυξης βασίζεται στο ότι η χωρίς αποκλεισμούς  οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη απαιτεί συστήματα διαχείρισης και διοίκησης της δημιουργικότητας και του πολιτισμού που συναντούν τις ανάγκες και αιτήματα του κόσμου. Η Διακήρυξη θεωρεί ότι οι αστικές και περιφερειακές περιοχές αποτελούν ζωντανά εργαστήρια της βιώσιμης ανάπτυξης, καθώς και ότι το δημιουργικό δυναμικό είναι ομοιόμορφα κατανεμημένο σε ολόκληρο τον κόσμο, αλλά δυστυχώς δεν μπορούν όλοι να εκφράσουν τη δημιουργικότητά τους. Η Διακήρυξη της Φλωρεντίας των χωρών μελών του ΟΗΕ τονίζει ότι για να επιτευχθεί δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση ποιότητας  και ευκαιριών διά βίου μάθησης απαιτείται η διπλή δέσμευση της επένδυσης στον πολιτισμό και στη δημιουργικότητα όλων. Η δημιουργικότητα συμβάλει στην οικοδόμηση ανοιχτών και πλουραλιστικών κοινωνιών χωρίς αποκλεισμούς όταν οι διάφορες πηγές έμπνευσης και καινοτομίας κυκλοφορούν ελεύθερα και είναι προσβάσιμες από όλους. Η τρισέλιδη Διακήρυξη κάνει ιδιαίτερη αναφορά στην ανάγκη να ενισχυθούν νομοθετικά οι πολιτικές που ενθαρρύνουν την δραστηριοποίηση στον πολιτισμό, να δοκιμαστούν νέα μοντέλα συνεργασίας και καινοτομικές στρατηγικές επενδύσεων.

Στην ημερίδα επισημάνθηκε εμφατικά ότι ενώ η Ελλάδα διαθέτει μια τεράστια πολιτισμική παράδοση και εντυπωσιακά νέα ταλέντα, δεν διαθέτει πληροφόρηση, οργάνωση και μάνατζμεντ που είναι αναγκαία για την διεθνοποίηση της πολιτιστικής της παραγωγής, τόσο στο πεδίο της χρηματοδότησης, όσο και στο πεδίο του μάρκετινγκ… «Δεν ξέρετε να προκαλείτε το θετικό ενδιαφέρον των ξένων» ειπώθηκε χαρακτηριστικά.
Επίσης τονίστηκε η σημασία η σημασία των αξιόπιστων στατιστικών στοιχείων γύρω από την παραγωγή και την χρήση πολιτιστικών αγαθών και προϊόντων, και κυρίως εξειδικευμένων ερευνών, που παίζουν καταλυτικό ρόλο στην χρηματοδότηση από διεθνείς φορείς των λεγόμενων δημιουργικών και πολιτιστικών βιομηχανιών (creative and cultural industries). Σημειώνεται ότι ο όρος που εισήχθηκε από την UNESCO πριν μερικά χρόνια,  εντάσσεται πλέον και ορίζεται στο νέο ΕΣΠΑ. 

Από τα παραπάνω καθίσταται σαφές ότι μια ριζοσπαστική αριστερή πολιτική πρέπει να αγκαλιάσει τις νέες διεθνείς τάσεις, χωρίς ιδεολογικούς αταβισμούς, και να στηρίξει τις προσπάθειες στον ευρύτερο χώρο του πολιτισμού (που περιλαμβάνει εκτός από τις τέχνες, την διατροφή και πολλά άλλα) με τεχνική βοήθεια, δηλαδή με πληροφόρηση, οργάνωση, πατέντες και δικαιώματα, μάνατζμεντ και μάρκετινγκ, αν θέλει να πατάει στην πραγματικότητα και να δημιουργήσει ανάπτυξη. 

από του ΚΟΥΤΙ ΤΗΣ ΠΑΝΔΩΡΑΣ