Κτίζοντας τον τραπεζικό Λεβιάθαν της Ευρωζώνης

Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου

Τι σημαίνει το σχέδιο της ΕΚΤ για τη συρρίκνωση των κόκκινων δανείων και πώς συνδέεται η μετατροπή του ESM σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο

Ποιος είναι τ’ αφεντικό στην Ευρωζώνη; Ενώ η πολιτική της ηγεσία βρίσκεται σε ζυμώσεις γύρω από τη γαλλογερμανική πρόταση για την οικονομική της διακυβέρνηση –φρεναρισμένες έως και παγωμένες, όμως, όσο εκκρεμεί σχηματισμός κυβέρνησης στη Γερμανία–, η ΕΚΤ έσπευσε να θυμίσει ότι προς το παρόν είναι το μόνο πραγματικό αφεντικό της νομισματικής ένωσης. Και, για την ακρίβεια, της ανάπηρης, κολοβής χρηματοπιστωτικής ένωσης. Την ώρα που προετοιμάζει προσεκτικά και χωρίς να βιάζεται την αντιστροφή της ποσοτικής χαλάρωσης, με την οποία δημιούργησε μια πλημμυρίδα φθηνής ρευστότητας ύψους 1,5 τρισ. ευρώ στις τράπεζες, η ηγεσία της Φρανκφούρτης έρχεται τώρα, ως γνήσιος Σάιλοκ, και απαιτεί το αντάλλαγμα.

Το σχέδιο που η ΕΚΤ παρουσίασε για τον ταχύτατο και δραστικό περιορισμό των κόκκινων δανείων ύψους έχει προκαλέσει πραγματικό πανικό στα επιτελεία του χρηματοπιστωτικού συστήματος της Ευρωζώνης. Κι αυτό γιατί απαιτεί ουσιαστικά να εκμηδενιστούν κόκκινα δάνεια ύψους 1 τρις. ευρώ στην Ευρωζώνη, είτε είναι τελείως ακάλυπτα (κυρίως τα καταναλωτικά), είτε είναι καλυμμένα με ενέχυρα και υποθήκες. Η ηγεσία της ΕΚΤ, επισείοντας την απειλή να αποκαλυφθούν οι σκελετοί στις ντουλάπες των τραπεζών στη διάρκεια των stress tests που θα γίνουν μεταξύ Φεβρουαρίου και Μαΐου του επόμενου έτους, ζητά από τα golden boys and girls των τραπεζών να αυξήσουν τις προβλέψεις τους στο 100% των δανείων σε καθυστέρηση μέσα σε δυο χρόνια το αργότερο για τα ακάλυπτα δάνεια και σε επτά για τα καλυμμένα.

Κολοσσιαία συγκέντρωση του κλάδου

Όσοι νομίζουν ότι η ηγεσία της ΕΚΤ εμφορείται από κάποια αντιτραπεζική μανία κάνουν λάθος ανάγνωση. Στην πραγματικότητα ο σχεδιασμός αυτός θέλει να προκαλέσει μια βίαιη, κολοσσιαία συγκέντρωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος σε πανευρωπαϊκή κλίμακα. Πολλά πιστωτικά ιδρύματα, αν το σχέδιο αυτό υλοποιηθεί έστω και με παραλλαγές, θα αδυνατούν να στηρίξουν μια στοιχειώδη κερδοφορία, οι μετοχές τους θα πιεστούν στα χρηματιστήρια και τα πιο αδύναμα θα αναγκαστούν να εξαγοραστούν, να συγχωνευτούν ή να χρεοκοπήσουν. Και, φυσικά, όχι κυρίως με bail out (κρατική διάσωση), αλλά με bail in, δηλαδή με ζημία ομολογιούχων και μετόχων σε πρώτη φάση, αλλά και των καταθετών, αν απαιτηθεί. Ο σχεδιασμός θα οδηγήσει στη δημιουργία ενός τραπεζικού Λεβιάθαν, με ισχυρή μονοπώληση της αγοράς.

Ποιες εγγυήσεις καταθέσεων;

Είναι πιθανό το σχέδιο της ΕΚΤ, που προς το παρόν είναι σε διαβούλευση, αλλά με πρόθεση να μπει σ’ εφαρμογή από την αρχή του 2018, να είναι κυρίως ένας εκβιασμός προκειμένου να αποσπαστούν οι μέγιστες δυνατές συγκλίσεις και συμβιβασμοί από τους εμπλεκόμενους σε ένα πιο ρεαλιστικό και ανεκτό πλαίσιο, χωρίς όμως να αποκλίνει από το στρατηγικό στόχο της συγκέντρωσης του κλάδου σε λιγότερα χέρια. Ακόμη κι αν ο πανικός που προκάλεσε είναι μέρος της τακτικής, φαίνεται ότι υπάρχει πολιτική συνεννόηση με άλλες συνιστώσες της ευρωπαϊκής νομενκλατούρας. Προφανώς και με την Κομισιόν, που προσπαθεί αγωνιωδώς να κρατήσει κεντρικό ρόλο στις διεργασίες για την αναμόρφωση της Ευρωζώνης, με θεσμικές αποφάσεις μέχρι το τέλος του χρόνου.

Απ’ αυτή την άποψη, ο σχεδιασμός της ΕΚΤ «κουμπώνει» απόλυτα με το σχέδιο που προωθεί η Κομισιόν για τη δημιουργία Ευρωπαϊκού Ταμείου Εγγύησης Καταθέσεων. Θα παρουσιαστεί την προσεχή εβδομάδα, αλλά ήδη διέρρευσε στο Reuters (για δεύτερη φορά από τον περασμένο Μάιο) και επιφυλάσσει δυσάρεστες εκπλήξεις για όσους είχαν την αυταπάτη ότι η «Τραπεζική Ένωση» θα καλύπτει τους καταθέτες μέχρι 100.000 ευρώ έναντι του κινδύνου χρεοκοπίας τα τράπεζάς τους.

Η πρόταση της Κομισιόν, κατά το Reuters, αναφέρει ότι για τα δυο πρώτα χρόνια του «Ευρωπαϊκού Συστήματος Εγγύησης Καταθέσεων» θα προσφέρονται στους αποταμιευτές μόνο δάνεια για να καλυφθούν οι ζημιές των αποταμιευτών σε περίπτωση τραπεζικής χρεοκοπίας, και μόνο εφόσον έχουν εξαντληθεί οι πόροι των αντίστοιχων «εθνικών ταμείων εγγύησης καταθέσεων». Στη δεύτερη φάση, σε βάθος επτά ετών, το ευρωπαϊκό και τα εθνικά ταμεία εγγύησης θα καλύπτουν παράλληλα τις ζημιές των αποταμιευτών, αλλά μόνο υπό την προϋπόθεση ότι έχουν «εξυγιάνει» τους ισολογισμούς τους από τα προβληματικά δάνεια. Πρόκειται περί πρότασης-φιάσκου, που μόνη της φιλοδοξία είναι να ξεπεράσει το «μπλόκο» του Βερολίνου στην «τραπεζική ένωση».

Ο ESM σε διπλό ρόλο

Το χρονοδιάγραμμα της Κομισιόν για τη σταδιακή μετάβαση στην πανευρωπαϊκή «εγγύηση» καταθέσεων (2+7 χρόνια) ταυτίζεται ύποπτα με το αντίστοιχο χρονοδιάγραμμα της ΕΚΤ για τις προθεσμίες εκκαθάρισης των κόκκινων δανείων. Και οι δυο παράλληλες προτάσεις διασταυρώνονται με μια τρίτη: ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM), του οποίου η μετεξέλιξη σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο (EMF) αποτελεί προτεραιότητα για την ολοκλήρωση της Ευρωζώνης, προτείνεται από την Κομισιόν να είναι το αποθεματικό και για το Ενιαίο Ταμείο Εκκαθάρισης τραπεζών. Κατά το ρητό «βρήκαμε παπά, ας θάψουμε πέντε- έξι» ο ESM, με ένα αποθεματικό μόλις 370 δισ., κρατά τον διπλό ρόλο για κρατικές και τραπεζικές διασώσεις. Μ’ αυτά υποτίθεται ότι θα αντιμετωπίσει ενδεχόμενα σοκ έναντι ενός δημοσίου χρέους σχεδόν 10 τρισ. ευρώ, ενός ιδιωτικού χρέους 13 τρισ. και ενός όγκου κόκκινων δανείων 1 τρισ. ευρώ στην Ευρωζώνη.

Σχεδόν δέκα χρόνια μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης που μετεξελίχθηκε σε κρίση δημοσίου χρέους στην Ευρωζώνη, η πολιτική της ηγεσία είναι έτοιμη να διαψεύσει ξανά ακόμη και τις γερμανικής (και προτεσταντικής) έμπνευσης διακηρύξεις περί ρήξης του φαύλου κύκλου που συνδέει κρατικό και τραπεζικό χρέος. Το «όραμά» της για ολοκλήρωση της Ευρωζώνης φαίνεται να εξαντλείται στην οικοδόμηση μιας ισχυρά μονοπωλιακής «τραπεζικής ένωσης», με σταθερές αξίες την κοινωνικοποίηση των ζημιών και την ιδιωτικοποίηση των κερδών υπέρ του τραπεζικού Λεβιάθαν.

Στην Ελλάδα, ως συνήθως, το καθοριστικό πείραμα

Αυτό που επιδιώκεται να συμβεί πανευρωπαϊκά, στην Ελλάδα βρίσκεται ήδη σε πλήρη εξέλιξη, βάσει των μνημονιακών δεσμεύσεων. Ενώ η κυβέρνηση αναμένει στα μέσα του μήνα τους επικεφαλής του κουαρτέτου για την έναρξη της τρίτης αξιολόγησης, με τον γερμανικό παράγοντα ακόμη αστάθμητο, οι συστημικές τράπεζες εφαρμόζουν ήδη τις δικές τους μνημονιακές δεσμεύσεις. Υπό τη δαμόκλειο σπάθη του ΔΝΤ, που δεν αποκλείει νέα ανακεφαλαιοποίησή τους, και υπό τις ασφυκτικές προθεσμίες της ΕΚΤ για τα stress tests του Φεβρουαρίου, πωλούν αφειδώς και κοψοχρονιά μη εξυπηρετούμενα δάνεια.

Ξεκίνησε η Eurobank με τη σουηδική Intrum, που απέκτησε κόκκινα καταναλωτικά δάνεια ύψους 1,5 δισ. έναντι 3 λεπτών ανά ευρώ (!) και θα συνεχίσουν και οι άλλες συστημικές τράπεζες. Υπολογίζεται ότι μέχρι το τέλος του χρόνου θα πωληθούν δάνεια έως 7,5 δισ. ευρώ, και εκατοντάδες χιλιάδες δανειολήπτες θα είναι πια αντιμέτωποι με τους εισπράκτορες, τα distress funds, που έχουν κάθε λόγο να προσμένουν αδάπανα καθαρά κέρδη. Κάθε λεπτό που εισπράττουν παραπάνω από το τίμημα που κατέβαλαν πηγαίνει στην τσέπη τους.

Οι τράπεζες υποτίθεται ότι δεν χάνουν, γιατί τα πωλούμενα δάνεια φεύγουν από τους ισολογισμούς τους. Αλλά, οι ισολογισμοί τους συρρικνώνονται, οι προβλέψεις ροκανίζουν την κερδοφορία τους και πιέζουν τα εποπτικά τους κεφάλαια. Καθώς πωλούν αφειδώς περιουσιακά στοιχεία, καρπούς της πιστωτικής φούσκας της προηγούμενης δεκαετίας, το πραγματικό ενεργητικό τους μειώνεται. Καθώς έχουν σταματήσει προ πολλού να δανείζουν –καταχρηστικώς ονομάζονται πιστωτικά ιδρύματα– δεν προστίθενται ούτε καν ενέχυρα στην περιουσία τους. Υπάρχουν απλώς για να «φρουρούν» τις καταθέσεις, security των capital controls. Αυτό σημαίνει ότι είναι εκτεθειμένες διαρκώς σε πιέσεις για νέα ανακεφαλαιοποίηση.

Το ποιος θα την πληρώσει, αν και όποτε προκύψει, δεν χρειάζεται να το απαντήσουμε.

  e-dromos.gr