Τελώνου και Φαρισαίου

 

γράφει ο Πέτρος Μανταίος

 

Εἶπεν ὁ Κύριος την παραβολήν ταύτην· ἄνθρωποι δύο ἀνέβησαν εἰς τὸ ἱερὸν προσεύξασθαι, ὁ εἷς Φαρισαῖος καὶ ὁ ἕτερος τελώνης. Ὁ Φαρισαῖος σταθεὶς πρὸς ἑαυτὸν ταῦτα προσηύχετο· ὁ Θεός, εὐχαριστῶ σοι ὅτι οὐκ εἰμὶ ὥσπερ οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων, ἅρπαγες, ἄδικοι, μοιχοί, ἢ καὶ ὡς οὗτος ὁ τελώνης· νηστεύω δὶς τοῦ σαββάτου, ἀποδεκατῶ (δίνω στον ναό το ένα δέκατο) πάντα ὅσα κτῶμαι. Καὶ ὁ τελώνης μακρόθεν ἑστὼς οὐκ ἤθελεν οὐδὲ τοὺς ὀφθαλμοὺς εἰς τὸν οὐρανὸν ἐπᾶραι, ἀλλ’ ἔτυπτεν εἰς τὸ στῆθος αὐτοῦ λέγων· ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι (σπλαχνίσου με) τῷ ἁμαρτωλῷ. Λέγω ὑμῖν, κατέβη οὗτος δεδικαιωμένος εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ ἢ ἐκεῖνος· ὅτι πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται, ὁ δὲ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται. (Λουκάς κεφ. ιη’, 10-14).

 

Αυτό το εδάφιο της Καινής Διαθήκης θα διαβαστεί αύριο στις εκκλησίες, Κυριακή, η εξ αυτού επονομαζόμενη του Τελώνου και του Φαρισαίου, αρχή του Τριωδίου. Αμαρτωλοί και οι δύο, ο ένας, ο τελώνης, εξ επαγγέλματος, ο άλλος, ο φαρισαίος, εξ ιδιότητος (μέλος του ιερατείου, άρα… τω καιρώ εκείνω, παράγων θρησκευτικής και κοσμικής εξουσίας), απ’ αυτούς που εκδίωξε ο Ιησούς με μαστίγιο από τον Ναό του Πατρός του και είπε το περίφημο: «Ουαί υμίν Γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριταί…», «γεννήματα εχιδνών…» και άλλα τέτοια… επαινετικά!

 

Ο μεν φαρισαίος λοιπόν κοκορευόταν προσευχόμενος ότι κάνει όλα τα καλά, τίποτα το επιλήψιμο, βαδίζει στον δρόμο της… κανονικότητας, δεν είναι σκάρτος όπως π.χ. ο τελώνης. Ο οποίος τελώνης όμως, παράμερα και μεταμελημένος, με το βλέμμα χαμηλωμένο, χτυπούσε τα στήθη του ζητώντας από τον Θεό να τον σπλαχνιστεί για τις αμαρτίες του.

 

 

«Την εποχή του Χριστού», εξηγούν μεταγενέστερα θρησκευτικά κείμενα, «ο τελώνης ήταν αυτός που αγόραζε φόρους από τη ρωμαϊκή αρχή (σημ. όπως σήμερα κάποιοι εξ «ημετέρων» αγοράζουν από τράπεζες, κοψοχρονιά και με δανεικά από το Δημόσιο, κόκκινα δάνεια), τους εισέπραττε από τους πολίτες, τους οποίους συχνά εκμεταλλευόταν ή εκβίαζε. Γι’ αυτό οι τελώνες αναφέρονται στην Καινή Διαθήκη ως αμαρτωλοί, άδικοι και εκβιαστές. [Ενώ] Οι Φαρισαίοι εκπροσωπούσαν μερίδα της ιουδαϊκής θεοκρατίας με μεγάλη επιρροή στον ιουδαϊκό λαό. Ηταν ζηλωτές του Μωσαϊκού Νόμου και φανατικοί εθνικιστές. Ο Ιησούς τους έλεγχε με σφοδρότητα γιατί εκπροσωπούσαν την υποκριτική θεοσέβεια («τα πάντα ποιούντες προς το θεαθήναι τοις ανθρώποις»). Στην Καινή Διαθήκη αναφέρονται, επίσης, ως φιλάργυροι, φθονεροί, εκμεταλλευτές και άδικοι.

 

Εχουν αυτή τη «μαγεία» της πειθούς οι μύθοι και οι παραβολές, να είναι κατασταλάγματα, αποστάγματα ώριμης σκέψης από σοφούς ανθρώπους αιώνων, γι’ αυτό και είναι παντός καιρού –τα ανακαλείς δηλαδή, τα παραβάλλεις με τα συγκαιρινά και τα χρησιμοποιείς αναλόγως– όπως λέμε: προς γνώση και συμμόρφωση…

 

Ως προς τη νηστεία τώρα –μιας και αναφερόμαστε στις Απόκριες– την εβδομάδα Τελώνου και Φαρισαίου δεν υπάρχει νηστεία. Γίνεται, κατά την Εκκλησία, «κατάλυση στα πάντα», δηλαδή τρώγεται ελεύθερα κάθε φαγητό. Για τον λόγο αυτό, η εβδομάδα ονομάζεται «ελεύθερη» ή «απολυτή». Θέλει, εντούτοις, προσοχή, καθώς η επόμενη εβδομάδα είναι του… Ασώτου! Οσο για το γενικότερο θέμα των νηστειών, που χωρίζονται σε προαιρετικές (βρίσκεις, αλλά δεν τρως) και υποχρεωτικές (δεν τρως επειδή δεν βρίσκεις), «καλάθι με νηστίσιμα» δεν είδαμε ακόμα, «καλάθι του νοικοκυριού», άλλοι βλέπουνε, άλλοι δεν βλέπουμε, αλλά το (κλασικό) «καλάθι της νοικοκυράς» δεν γεμίζει με τίποτα! Καλές Αποκριές· όσο γίνεται… (η φωτογραφία, δικής μου εμπνεύσεως, τιτλοφορείται: χρόνου μασκάρεμα).