Παιχνίδια με τη φτώχεια μας

ΔΝΤ και Γερμανία στήνουν την Ελλάδα στον τοίχο και ετοιμάζονται για τη φθινοπωρινή αξιολόγηση

Το ημερολόγιο έδειχνε 23 Μαΐου, μια ημέρα πριν από την κρίσιμη συνεδρίαση του Eurogroup, κατά την οποία θα κρινόταν η ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης της ελληνικής οικονομίας. Στην ιστοσελίδα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου «ανεβαίνει» – και μάλιστα με την επισήμανση ότι για το περιεχόμενο του κειμένου δεν έχει καν ενημερωθεί το Διοικητικό Συμβούλιο – η έκθεση για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους. 

 

Έχουν περάσει δύο μήνες από τότε. Πολλά έχουν συμβεί: Το Eurogroup αποφάσισε για την ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης, η δόση των 7,5 δισ. ευρώ εκταμιεύτηκε, συμφωνήθηκε το περιεχόμενο του αναθεωρημένου μνημονίου και ορίστηκαν τα προαπαιτούμενα που πρέπει να εκπληρώσει η Ελλάδα προκειμένου να εκταμιεύσει και τις επόμενες δόσεις. Ένα μόνο δεν άλλαξε: η θέση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για την Ελλάδα: «Το τρίτο μνημόνιο δεν βγαίνει. Η Ελλάδα δεν μπορεί να επιτύχει πρωτογενή πλεονάσματα της τάξεως του 3,5% για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Η χώρα χρειάζεται ακόμη περισσότερες μεταρρυθμίσεις». 

 

Αυτή την... επιμονή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στις θέσεις του – την οποία διατύπωσε ξεκάθαρα και η Ντέλια Βελκουλέσκου κατά το πρόσφατο συνέδριο του Economist – η ελληνική κυβέρνηση θα τη βρει μπροστά της πολύ σύντομα. Οι πρόσφατες δηλώσεις του υπουργού Εργασίας Γιώργου Κατρούγκαλου για τα εργασιακά δεν αφήνουν περιθώρια για διαφορετικές ερμηνείες: το φθινόπωρο το ΔΝΤ θα εγείρει σοβαρές αξιώσεις ζητώντας πλήρη απελευθέρωση ομαδικών απολύσεων και άλλα σκληρά μέτρα.

 

Το… σκληρό ΔΝΤ

 

Η ελληνική πλευρά θα προσπαθήσει και πάλι να «απομονώσει» το ΔΝΤ – έτσι υποστήριξε ο Κατρούγκαλος –, ώστε οι αποφάσεις για τις μεταρρυθμίσεις της δεύτερης αξιολόγησης να ληφθούν κατά κύριο λόγο σε συνεργασία με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Πόσες πιθανότητες υπάρχουν να επιβεβαιωθεί ένα τέτοιο σενάριο «απομόνωσης» του ΔΝΤ; Ελάχιστες, σύμφωνα τουλάχιστον με τα όσα δείχνει η μέχρι τώρα εμπειρία. 

 

Το ΔΝΤ θα θέσει ξανά το ίδιο δίλημμα που έθεσε και κατά την πρώτη αξιολόγηση: «ή μας διαβεβαιώνετε ότι θα ληφθούν μέτρα για το χρέος μετά το 2018, ώστε αυτό να καταστεί βιώσιμο, ή δεν καταθέτουμε εισήγηση στο Δ.Σ. του Ταμείου για συμμετοχή (σ.σ.: οικονομική, η οποία μέχρι τώρα δεν υπάρχει, καθώς το ΔΝΤ έχει να δώσει λεφτά από το 2013) στο ελληνικό πρόγραμμα». Από τη στιγμή που η Γερμανία θέλει για τους δικούς της πολιτικούς λόγους τη συμμετοχή του ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα, αυτός ο «εκβιασμός» θα εξακολουθήσει να «πιάνει». 

 

Το πού θα βγάλει αυτό το «παιχνίδι εξουσίας» θα φανεί πιθανότατα μετά τον Οκτώβριο. Τι θα συμβεί; Το ΔΝΤ θα έρθει στην Αθήνα για διαπραγματεύσεις και θα τηρήσει σκληρή στάση, ειδικά στα εργασιακά. Η Ελλάδα θα επιχειρήσει να αποφύγει τα σκληρά μέτρα (ειδικά αυτά που φέρνουν μειώσεις μισθών στον ιδιωτικό τομέα) αναζητώντας συμμαχίες με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Αν δεν περάσουν οι μεταρρυθμίσεις με την ένταση που θα τις θέλει το ΔΝΤ, το τελευταίο θα ζητήσει συγκεκριμένα μέτρα για τη διευθέτηση του ελληνικού χρέους και αλλαγή του στόχου του πρωτογενούς πλεονάσματος, ώστε ο πήχης να πέσει κάτω από το 3,5%, τουλάχιστον για την περίοδο μετά το 2018. Οι Γερμανοί όμως δεν πρόκειται να συναινέσουν στη μείωση του στόχου για το πρωτογενές πλεόνασμα πριν από τις εκλογές στη Γερμανία, ειδικά μετά την απόφαση για το Brexit (σ.σ.: η Γερμανία δεν θέλει σε καμία περίπτωση να κάνει ενέργειες που θα εκληφθούν ως χαλάρωση της πολιτικής στην Ευρωζώνη αλλά και στην Ε.Ε. και η απόφαση για τη μείωση του πρωτογενούς πλεονάσματος της Ελλάδας θα θεωρηθεί μέγιστη υποχώρηση).

 

Έτσι, θα φτάσουμε στο τέλος του 2016 και θα εξακολουθεί να υπάρχει μια τεράστια εκκρεμότητα: το τι ακριβώς θα γίνει με το ελληνικό χρέος αλλά και τους στόχους του πρωτογενούς πλεονάσματος για την περίοδο μετά το 2018. Ποιος ενδιαφέρεται γι’ αυτό; Οι αγορές. Ποιος θα αγοράσει ελληνικά ομόλογα σε συνθήκες τέτοιας αβεβαιότητας – το Brexit ενισχύει την αβεβαιότητα –, αν δεν γνωρίζει τα δύο βασικά στοιχεία της ελληνικής οικονομίας, τον δημοσιονομικό στόχο και τις ανάγκες για την εξυπηρέτηση του χρέους; Να λοιπόν ένα σοβαρό ενδεχόμενο: εξαιτίας της στάσης που τηρεί το ΔΝΤ από τη μία πλευρά και οι ευρωπαϊκοί θεσμοί από την άλλη, να περάσουν το 2016 και το 2017 μέσα σε συνθήκες αβεβαιότητας.

 

Η ρητορική του ΔΝΤ

 

Όποιος παρακολουθεί συστηματικά τη ρητορική και τα κείμενα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου τους τελευταίους μήνες, δεν μπορεί να δηλώνει έκπληκτος από τις δημόσιες τοποθετήσεις της Ντέλια Βελκουλέσκου στο πρόσφατο συνέδριο του Economist, στο Λαγονήσι. Η επικεφαλής της ομάδας του ΔΝΤ στο κουαρτέτο δεν έκανε τίποτα περισσότερο από το να επαναλάβει ήδη γνωστές θέσεις του Ταμείου και να υπενθυμίσει το προφανές: ότι το ΔΝΤ δεν αποτελεί ακόμη τμήμα της συμφωνίας για το τρίτο πακέτο χρηματοδότησης της Ελλάδας. Θα γίνει αν και εφόσον τα «βρει» με τους Ευρωπαίους τον χειμώνα στο θέμα του χρέους αλλά και των δημοσιονομικών στόχων που θα πρέπει να εκπληρώσει η Ελλάδα.

 

Όσον αφορά τις θέσεις του ΔΝΤ, το υψηλόβαθμο στέλεχος από τη Ρουμανία επανέλαβε για μια ακόμη φορά ότι:

 

1 Δεν μπορεί η Ελλάδα να παρουσιάσει πρωτογενή πλεονάσματα της τάξεως του 3,5% για την περίοδο μετά το 2018

2 Το ελληνικό χρέος είναι εξαιρετικά μη βιώσιμο. Μάλιστα σε κανένα σημείο της ομιλίας της η Βελκουλέσκου δεν έδειξε ότι μπορεί να αλλάξει κάτι από τα μέτρα που ανακοινώθηκαν μετά το Eurogroup της 24ης Μαΐου.

3 Το ελληνικό πρόγραμμα με τα μέτρα που έχουν ληφθεί δεν θα… βγει. Ουσιαστικά, το ΔΝΤ δεν πιστεύει ότι θα υπάρξει το πρωτογενές πλεόνασμα του 3,5% μέχρι το τέλος του 2018 μόνο με τα μέτρα που έχουν ήδη νομοθετηθεί.

 

Η επανάληψη αυτών των θέσεων αποτυπώνεται στα ακόλουθα αποσπάσματα των δηλώσεων Βελκουλέσκου: «Η Ελλάδα χρειάζεται μια ελάφρυνση του χρέους της για να έχει μακροχρόνια ανάπτυξη και αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να υπάρχουν μακροχρόνιες περίοδοι ωρίμανσης για τα ευρωπαϊκά δάνεια… Θα πρέπει να γίνουν ταυτόχρονα όλα μαζί: και οι μεταρρυθμίσεις και η υλοποίησή τους αλλά και η ελάφρυνσή τους». Σε άλλο σημείο της ομιλίας της η Βελκουλέσκου ξεκαθάρισε το τι ακριβώς ζητάει το ΔΝΤ για να συμμετέχει στο ελληνικό πρόγραμμα (σ.σ.: όπως είπε και η επικεφαλής της ομάδας του ΔΝΤ στην Ελλάδα, το ΔΝΤ δεν μετέχει ακόμη στη συμφωνία για τη χρηματοδότηση της Ελλάδας, αλλά έχει δεσμευτεί για να παραμείνει στις συζητήσεις προκειμένου να στηρίξει την Ελλάδα όχι μόνο με συμβουλές αλλά και με χρηματοδότηση). Η ακριβής φράση της Βελκουλέσκου ήταν η εξής: «Για να αναλάβουμε δάνεια για την Ελλάδα θα πρέπει να έχουμε τη δέσμευση της Ευρώπης ότι υπάρχει βιωσιμότητα του χρέους, αλλά η βιωσιμότητα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς νέα ανάλυση βιωσιμότητας του χρέους».

 

Ζόρια

 

Τι σημαίνουν τώρα όλα αυτά στην πράξη; Μέχρι τον Σεπτέμβριο δεν αναμένονται ιδιαίτερες… συγκινήσεις. Η Ελλάδα θα επιδιώξει να εκπληρώσει τα 15 προαπαιτούμενα, ώστε να εκταμιεύσει τα 2,8 δισ. ευρώ μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου. 

Μετά θα ξεκινήσει η μάχη της δεύτερης αξιολόγησης. Εκεί, το ΔΝΤ αναμένεται να επανέλθει με πολύ σκληρές θέσεις, ειδικά στα εργασιακά. Η εμμονή του ΔΝΤ σε «ακόμη περισσότερες μεταρρυθμίσεις» θα μεταφραστεί σε περαιτέρω πιέσεις για απελευθέρωση των ομαδικών απολύσεων, κατάργηση των τριετιών που εξακολουθούν να προσαυξάνουν τον κατώτατο μισθό των 586 ευρώ κ.λπ. 

 

Πέραν των εργασιακών, υπάρχουν και άλλα σημαντικά θέματα για τα οποία θα ανοίξει μέτωπο με το ΔΝΤ. Μεταξύ αυτών, το θέμα των ειδικών μισθολογίων στο Δημόσιο, η αναδιοργάνωση του Δημοσίου αλλά και το θέμα της χρηματοδότησης του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, όπου πρακτικά θα ζητηθεί από την Ελλάδα να καταργήσει όλες τις κοινωνικές παροχές που προβλέπονται μέχρι σήμερα.

 

Αν και εφόσον ξεπεραστεί ο σκόπελος και της δεύτερης αξιολόγησης – κάτι που σημαίνει ότι η Ελλάδα θα αντλήσει επιπλέον 6,1 δισ. ευρώ –, τότε το ΔΝΤ θα στραφεί στους Ευρωπαίους για να εξασφαλίσει τους όρους και τις προϋποθέσεις συμμετοχής του στο ελληνικό πρόγραμμα. Δύο είναι τα μεγάλα θέματα που θα μπουν στο τραπέζι:

 

1 Ο στόχος του πρωτογενούς πλεονάσματος για την περίοδο μετά το 2018. Το ΔΝΤ πιστεύει ότι η Ελλάδα μπορεί να τα καταφέρει μόνο με πλεονάσματα της τάξεως του 3,5% του ΑΕΠ.

2 Τα μέτρα για το χρέος. Η πρόσφατη ειρωνική απάντηση της Κριστίν Λαγκάρντ όταν ερωτήθηκε για τα μέτρα που συμφωνήθηκαν στις 24 Μαΐου δείχνει ότι το ΔΝΤ θα ζητήσει ποσοτικοποιημένα στοιχεία. Το είπε χθες και η Ντέλια Βελκουλέσκου: «Θέλουμε να τα συζητήσουμε αυτά πριν εμπλακούμε στην Ελλάδα ξανά», είπε η εκπρόσωπος του ΔΝΤ. Να σημειωθεί ότι το ΔΝΤ δεν ζητάει πλέον νομοθέτηση και πλήρη αποσαφήνιση των μέτρων για το χρέος πριν από το 2018 (κάτι που θα έβρισκε απέναντι τη Γερμανία, η οποία δεν συζητάει συγκεκριμένα μέτρα πριν από τις γερμανικές εκλογές). Ζητά όμως πλήρες ξεκαθάρισμα του τοπίου το 2018, όταν πλέον θα έχει ολοκληρωθεί και το τρίτο ελληνικό πρόγραμμα.

 

Η κρίσιμη μάχη αναμένεται να δοθεί τον χειμώνα, όταν πλέον το ΔΝΤ θα έχει έτοιμη και την αναθεωρημένη έκθεση για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους (σ.σ.: η οποία μάλλον δεν αναμένεται να διαφέρει και πολύ σε σχέση με αυτή που παρουσιάστηκε στις 24 Μαΐου). Από αυτή τη μάχη θα κριθεί το κατά πόσο θα συνεχιστεί επί μακρόν η σκληρή λιτότητα στην Ελλάδα. 

Πηγή