Ποιοι φταίνε για τα λάθη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στην Ελλάδα

Ευθύνες τόσο στην πρώην διοίκηση του ΔΝΤ για τις πολιτικές επιλογές χρηματοδότησης της Ελλάδας, όσο και στους οικονομολόγους - τεχνοκράτες του Ταμείου για τις λάθος εκτιμήσεις τους σχετικά με την ύφεση και την ανεργία στην χώρα μας, επιρρίπτει η έκθεση του Ανεξάρτητου Γραφείου Αξιολόγησης (Independent Evaluation Office- ΙΕΟ) του ΔΝΤ για το ρόλο του Ταμείου στα προγράμματα της Ελλάδας, της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας την περίοδο 2010-2011, όπως επιβεβαιώνει η έκθεση του ΔΝΤ που δόθηκε επίσημα στη δημοσιότητα. 

Φωτογραφίζοντας τις επιλογές του πρώην επικεφαλής του ΔΝΤ, DominiqueStrauss-Kahn, το IEO χαρακτηρίζει ως λάθος την πολιτική απόφασή του να χρηματοδοτήσει -το 2010- την Ελλάδα  με ποσό μεγαλύτερο από αυτό που της αντιστοιχούσε (exceptional access). Ειδικά μάλιστα λόγω του ότι η υπέρογκη χρηματοδότηση έγινε χωρίς να έχει προηγηθεί αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, επειδή, όπως αναφέρει η έκθεση, "η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η ΕΚΤ και κάποια κράτη-μέλη ήταν αντίθετα"!

Σε τεχνοκρατικό επίπεδο η έκθεση του IEO φωτογραφίζει εμμέσως πλην σαφώς, τον Poul M. Thomsen και την ομάδα του στο Ταμείο,  που το 2009 εκτιμούσαν ότι το 2012 η σωρευτική ύφεση έως το 2012 θα έφτανε το 5,5%, ενώ τελικά εκτινάχθηκε στο 17%. "Ακολουθώντας τις λανθασμένες εκτιμήσεις για την ανάπτυξη, έπεσαν έξω και οι εκτιμήσεις για την ανεργία. Το ποσοστό ανεργίας το 2012 ήταν 25%, έναντι πρόβλεψης για 15%", σημειώνει το ΙΕΟ και προσθέτει ότι "οι συνέπειες μετάδοσης της κρίσης δεν ποσοτικοποιήθηκαν αυστηρώς ούτε συζητήθηκαν διεξοδικά στο εσωτερικό του Ταμείου".

Μεταξύ των προβλημάτων που αντιμετώπισε το ΔΝΤ ήταν ότι χρειάστηκε μήνες για να συνειδητοποιήσει ότι η διοικητική μηχανή της Ελλάδας ήταν πολύ αδύναμη και ότι οι συντεχνίες δημιουργούσαν εμπόδια στην εφαρμογή. Την ίδια ώρα το Ταμείο βρέθηκε σε διαμάχη με τους Ευρωπαίους εταίρους, καθώς ο μηχανισμός της τρόικα αποδείχθηκε πολλές φορές αναποτελεσματικός και προβληματικός στην διαχείριση των κρίσεων.

Στην ίδια έκθεση, μεταξύ άλλων τονίζονται τα εξής:

•    Το υπ' αριθμόν ένα λάθος ήταν ότι το ΔΝΤ δεν επέμεινε για αναδιάρθρωση του χρέους προτού ξεκινήσει το πρόγραμμα. Εφόσον δεν έγινε αναδιάρθρωση του χρέους προτού χρηματοδοτηθεί η Ελλάδα από το Ταμείο, το ΙΕΟ αποφαίνεται πως θα έπρεπε να είχε ζητήσει από τους Ευρωπαίους μεγαλύτερη χρηματοδοτική στήριξη προς την Ελλάδα.

•    Η αναδιάρθρωση χρέους που έγινε με το "κούρεμα" των ομολόγων που κατείχε ο ιδιωτικός τομέας (PSI) το 2012 έγινε με μεγάλη καθυστέρηση και το καθαρό όφελός της δεν ξεπέρασε τα 85 δισ. ευρώ (έναντι μεικτού οφέλους 200 δισ. ευρώ), μέγεθος που κρίνεται ανεπαρκές από το IEO.

•    Η στρατηγική διάσωσης που υιοθετήθηκε ήταν εξαιρετικά παρακινδυνευμένη και η προσαρμογή που επιβλήθηκε στη χώρα μας ήταν υπερβολικά εμπροσθοβαρής, κυρίως επειδή έπρεπε να αποκλιμακωθεί ο λόγος χρέους/ΑΕΠ από το 2013.

•    Μολονότι το ρίσκο μετάδοσης της κρίσης διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη λήψη της απόφασης για συμμετοχή του Ταμείου στο ελληνικό πρόγραμμα, την ίδια στιγμή οι συνέπειες μετάδοσης της κρίσης δεν ποσοτικοποιήθηκαν αυστηρώς ούτε συζητήθηκαν διεξοδικά στο εσωτερικό του Ταμείου. Σε άλλο σημείο επισημαίνεται ακόμα ότι η διεθνής κοινότητα θα έπρεπε να είχε επωμιστεί, τουλάχιστον εν μέρει, το κόστος της παρέμβασης ώστε να μη διαχυθεί η κρίση, κάτι που δεν έγινε.

•    Οι υπερβολικά φιλόδοξες προβλέψεις που έκανε το ΔΝΤ αρχικά και οι οποίες στην πράξη δεν έβγαιναν αληθινές είχαν ως αποτέλεσμα να γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη η επίτευξη των στόχων. Ενδεικτικά, γίνεται αναφορά στην υπεραισιόδοξη εκτίμηση του ΔΝΤ ότι τα έσοδα από τις ιδιωτικοποιήσεις θα φτάσουν τα 50 δισ. ευρώ από τα 12,5 δισ. που αρχικά είχαν υπολογιστεί. Το ΙΕΟ παραδέχεται ότι αυτή η χαοτική διαφορά οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην προσπάθεια των τεχνοκρατών του ΔΝΤ να δείξουν ότι "βγαίνουν τα νούμερα" σε σχέση με τη βιωσιμότητα του χρέους και τους δημοσιονομικούς στόχους.

•    Δεν δόθηκε ιδιαίτερη σημασία στο γεγονός ότι η Ελλάδα ως μέλος μίας νομισματικής ένωσης δεν είχε δυνατότητα ευελιξίας, καθώς η συμμετοχή της δημιουργούσε περιορισμούς για εναλλακτική στρατηγική.

•    Το ΔΝΤ χρειάστηκε μήνες για να συνειδητοποιήσει ότι η διοικητική ικανότητα της Ελλάδας ήταν πολύ αδύναμη και ότι τα κατεστημένα συμφέροντα δημιουργούσαν ανυπέρβλητα εμπόδια.

•    Το ΔΝΤ λειτούργησε με τη λογική πως τα κράτη της ζώνης του ευρώ πρέπει να αντιμετωπίζονται διαφορετικά σε σχέση με τα κράτη που δεν είναι μέλη της Ευρωζώνης.

•    Το Ταμείο βρέθηκε απροετοίμαστο στη συνεργασία με τους Ευρωπαίους εταίρους. Αν και η τρόικα αποδείχθηκε αποτελεσματικός μηχανισμός στο να πραγματοποιήσει συζητήσεις με τις κυβερνήσεις, το Ταμείο έχασε τη χαρακτηριστική του ευελιξία ως διαχειριστής κρίσεων και λειτούργησε με τρόπο που δημιούργησε υπόνοιες για πολιτικές παρεμβάσεις. Επίσης, οι Ευρωπαίοι φάνηκαν συχνά απρόθυμοι να προσφέρουν αναμφισβήτητη υποστήριξη προς την Ελλάδα.

•    Η τεχνική βοήθεια που παρείχε το ΔΝΤ στην Ελλάδα αντιμετώπισε πολλές δυσκολίες, λόγω της ανάγκης συντονισμού με την Task Force της Ε.Ε., η οποία βασιζόταν σε εξωτερικούς συμβούλους από τα κράτη-μέλη.

•    Η ελληνική πλευρά δεν ανέλαβε την ευθύνη (ιδιοκτησία) του προγράμματος, με αποτέλεσμα οι τεχνοκράτες του Ταμείου να αναλώνονται στον καθορισμό υπερβολικά αναλυτικών προαπαιτούμενων μέτρων και να επικρατεί έτσι η εντύπωση ότι τα μέτρα επιβάλλονται από τους δανειστές.

Οι πολλαπλασιαστές

Παρ’ ότι δεν είναι ασύνηθες για τα προγράμματα του ΔΝΤ να πέφτουν έξω στις προβλέψεις για το ΑΕΠ , όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στην έκθεση, η απόκλιση για το ΑΕΠ της Ελλάδας είναι "μοναδική περίπτωση" παραδέχεται το ΙΕΟ και τονίζει τα εξής για τους πολλαπλασιαστές:

•    Η σωρευτική ύφεση στην Ελλάδα διαμορφώθηκε στο 17% την περίοδο 2009-2012, ενώ το πρόγραμμα προέβλεπε συρρίκνωση του ΑΕΠ μόλις κατά 5,5% σωρευτικά.

•    Στο ίδιο διάστημα, το ονομαστικό ΑΕΠ ήταν περίπου κατά ένα πέμπτο χαμηλότερο έναντι εκτίμησης για μείωση 2%.

•    Οι αρχικές εκτιμήσεις για το ΑΕΠ διατηρήθηκαν έως την πέμπτη αξιολόγηση, τον Δεκέμβριο του 2011, και μόνο τότε αναθεωρήθηκαν προς το κάτω με την επιστροφή στην ανάπτυξη να τοποθετείται πλέον για το 2014.

•    Ακολουθώντας τις λανθασμένες εκτιμήσεις για την ανάπτυξη, έπεσαν έξω και οι εκτιμήσεις για την ανεργία. Το ποσοστό ανεργίας το 2012 ήταν 25%, έναντι πρόβλεψης για 15%.

Εμφανώς προβληματισμένο, το ΙΕΟ σημειώνει οτι "δεν είναι ασύνηθες για τα προγράμματα του ΔΝΤ να απογοητεύουν σε σύγκριση με τις αρχικές προβλέψεις, αλλά η τάξη μεγέθους είναι συνήθως πολύ μικρότερη σε σχέση με αυτή της Ελλάδας. Στη βάση 159 προγραμμάτων, μια παλαιότερη εκτίμηση δείχνει ότι οι προβλέψεις έπεσαν έξω στο 60% των προγραμμάτων και μέσα σε μια περίοδο δύο ετών η μέση απόκλιση ήταν 1,5% ή 6,4% στις περιπτώσεις κρίσεων κεφαλαίου. Η απόκλιση στις προβλέψεις για το ΑΕΠ της Ελλάδας είναι μοναδική περίπτωση ακόμα και για τα στάνταρντ των προγραμμάτων του ΔΝΤ"!

Οι αστοχίες στην εκτίμηση για την ύφεση αποδίδονται στους εξής παράγοντες:

•    Κάθετη πτώση των ιδιωτικών επενδύσεων σε ευθεία αντιδιαστολή με τις αισιόδοξες προβλέψεις του προγράμματος.

•    Το πρόγραμμα λάμβανε υπόψη έναν πολλαπλασιαστή μόλις 0,5 παρά τις παραδοχές των στελεχών του Ταμείου ότι η κλειστή ελληνική οικονομία και η απουσία εργαλείων υποτίμησης του νομίσματος θα πολλαπλασίαζε το δημοσιονομικό σοκ. Ο πολλαπλασιαστής τελικά ήταν διπλάσιος.

•    Οι  ιδιαιτερότητες των ελληνικών εξαγωγών δεν ελήφθησαν υπόψη όταν αξιολογούνταν η ικανότητα του προγράμματος να αντιμετωπίσει τις εξωτερικές προσαρμογές. 

•    Το μέγεθος του δυνητικού ΑΕΠ ενδεχομένως να είχε υπερεκτιμηθεί.

•    Η εμπιστοσύνη προς την ελληνική οικονομία επηρεάστηκε δυσμενώς από εσωτερικές κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις και από τις αναφορές Ευρωπαίων πολιτικών περί εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη (Grexit).

Πηγή