Χαντάκωσε ή «έσωσε» τον Τσίπρα η Χρυσή Αυγή;

Η απλή αναλογική μπορεί να έσωζε τον Καμμένο και τον Λεβέντη, αλλά θα χαντάκωνε τον ΣΥΡΙΖΑ. Μήπως τώρα οι όροι αντιστρέφονται; Μια άλλη ανάγνωση των συνεπειών της στάσης της Χρυσής Αυγής.

Του Γιώργου Καρελιά

Πρώτα τα προφανή. Ο Αλέξης Τσίπρας και οι συν αυτώ δεν θέλουν να αλλάξουν τον εκλογικό νόμο για να εξυγιάνουν το πολιτικό σύστημα. Αν ήθελαν αυτό, μαζί με την απλή αναλογική στην κατανομή των εδρών, θα πρότειναν την κατάτμηση των μεγάλων περιφερειών, την εφαρμογή μεικτού συστήματος (σταυρό και λίστα) στην εκλογή των βουλευτών και άλλα εξυγιαντικά μέτρα. Κάποια από αυτά τού τα πρότεινε και ο Γιώργος Παπανδρέου κατά τη χτεσινή συνάντησή τους.

Όμως,  ο νυν Πρωθυπουργός δεν ενδιαφέρεται για τέτοια. Θέλει τα μικρότερα κόμματα δεκανίκια του. Και, πρωτίστως, θέλει να αφαιρέσει από το αντίπαλο μεγάλο κόμμα τη δυνατότητα να σχηματίσει κυβέρνηση μετά τις επόμενες εκλογές, τουλάχιστον με την ευκολία που σχημάτισε ο ίδιος δυο φορές το 2015, παίρνοντας το (ευλογημένο τότε, καταραμένο σήμερα) μπόνους (εδώ και εδώ).

Όμως, αυτή η επιδίωξη του κ. Τσίπρα και των συν αυτώ ματαιώνεται με την απόφαση της Χρυσής Αυγής να μην υπερψηφίσει την απλή αναλογική. Το πιθανότερο είναι ότι δεν θα περνούσε με 200 ψήφους ακόμη και αν η Χρυσή Αυγή υπερψήφιζε, αλλά τώρα είναι οριστικό. Ετσι τα όποια σενάρια μετατίθενται για μετά τις προσεχείς εκλογές.

Βλέποντας τα πανηγύρια των αντιπολιτευομένων (εδώ) και το μούδιασμα των φιλοκυβερνητικών (εδώ), βγαίνει εύκολα το συμπέρασμα ότι η στάση της Χρυσής Αυγής ευνοεί τις επιδιώξεις της ΝΔ και χαντακώνει αυτές του ΣΥΡΙΖΑ και των (πιθανών) συνεταίρων του. Εκ πρώτης όψεως έτσι φαίνεται. Ας προβληματιστούμε, όμως, λίγο περισσότερο.

Διαπίστωση πρώτη: Τα αναλογικά εκλογικά συστήματα ευνοούν τα μικρά και πολύ μικρά κόμματα, διότι τα καθιστούν ρυθμιστές. Επιπλέον, μπορεί να δημιουργήσουν στους ψηφοφόρους πιο χαλαρή ψυχολογική διάθεση και εκλογική συμπεριφορά, κάτι που πάλι τους μικρούς ευνοεί.

Συμπέρασμα πρώτο: Αν ψηφιζόταν η απλή αναλογική με 200 ψήφους και εφαρμοζόταν αμέσως, η μεν ΝΔ θα αντιμετώπιζε δυσκολίες στο σχηματισμό κυβέρνησης (εφόσον θα είναι πρώτο κόμμα, με βάση τις σημερινές προβλέψεις), αλλά ο ΣΥΡΙΖΑ θα αντιμετώπιζε μεγαλύτερο πρόβλημα. Πρώτον, διότι η ψυχολογία του σίγουρα ηττημένου θα ήταν διαβρωτική. Κομμάτια ψηφοφόρων του θα είχαν τον πειρασμό να στραφούν σε άλλα μικρότερα κόμματα. Δεύτερον, διότι η ψυχολογία αυτή μπορεί να έβαζε στη Βουλή μικρότερα εξ αριστερών κόμματα, τα οποία είναι εξ ορισμού εχθρικά προς τον ΣΥΡΙΖΑ.

Διαπίστωση δεύτερη: κατ’ αντιδιαστολή, τα μη αναλογικά εκλογικά συστήματα ευνοούν τα μεγάλα κόμματα, ακόμα και αυτό που βλέπει ότι θα ηττηθεί μεν σε μια εκλογική αναμέτρηση, αλλά θέλει να παραμείνει μεγάλο. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι το ΠΑΣΟΚ, μεγάλο κόμμα επί 35 χρόνια, ουδέποτε υιοθέτησε την απλή αναλογική, πλην της τυχοδιωκτικής  στάσης του το 1989, όταν επιδίωξε να εμποδίσει τον Μητσοτάκη (πατέρα) να κυβερνήσει και, τελικά, απέτυχε.

Συμπέρασμα δεύτερο: Αυτό σημαίνει ότι, με το ισχύον εκλογικό σύστημα ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να παραμείνει στις δύο πρώτες θέσεις του κομματικού χάρτη, ακόμα κι αν ηττηθεί στις προσεχείς εκλογές. Για τους αντίθετους λόγους από αυτούς που αναλύσαμε στο προηγηθέν πρώτο συμπέρασμα. Αντίθετα, μετά την χτεσινή εξέλιξη πρέπει να ανησυχεί περισσότερο ο συνεταίρος του κ. Τσίπρα, Πάνος Καμμένος, αλλά και τα άλλα μικρά κόμματα. Η αναλογική με το μπόνους ευνοεί μεν περισσότερο το πρώτο κόμμα, αλλά δεν αφήνει και το δεύτερο να μπει σε διαλυτική φάση. Οσοι δεν θα θέλουν να αναδειχθεί κυρίαρχη τη ΝΔ του Κυριάκου Μητσοτάκη αναγκαστικά θα παραμείνουν στον ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος έτσι θα υποστεί μικρότερες απώλειες απ’ όσες θα του επέφερε η «απλή και  άδολη» αναλογική. Αντίθετα, τα μικρά κόμματα πρέπει να ανησυχούν. Πλην του ΚΚΕ και του ΠΑΣΟΚ, που μάλλον έχουν «μπετονάρει» την εκλογική τους βάση (μικρή μεν, αλλά σίγουρη), όλα τα άλλα μπορεί να πέσουν θύματα της ενίσχυσης του νέου δικομματισμού. Αντίθετα, θα ευνοούνταν με την «απλή», λόγω της ψυχολογία του κατακερματισμού που αυτή θα δημιουργούσε.

Ετσι, η πρώτη ανάγνωση των συνεπειών της άρνησης της Χρυσής Αυγής να ψηφίσει την απλή αναλογική μπορεί να μην είναι απολύτως ορθή. Μπορεί να αποτρέπει τη τυχοδιωκτική επιδίωξη του κ. Τσίπρα και των συν αυτώ να εμποδίσουν την ΝΔ να σχηματίσει κυβέρνηση, αλλά κρατάει τον ΣΥΡΙΖΑ στο παιχνίδι των δύο μεγάλων (τηρουμένων των αναλογιών) κομμάτων. Με άλλα  λόγια είναι προτιμότερο για τον ΣΥΡΙΖΑ να ηττηθεί με το ισχύον σύστημα και να κρατήσει ένα αξιοπρεπές ποσοστό, παρά να κινδυνεύσει να πάθει στραπάτσο με τη (δική του) «απλή και άδολη» αναλογική.

Ανεξαρτήτως όλων αυτών, πάντως, η αποτυχία να επιβληθεί αμέσως η «απλή και άδολη» είναι θετική εξέλιξη. Οχι για την ΝΔ ή τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά για τη χώρα, αφού αποτρέπεται ο κίνδυνος της ακυβερνησίας ή του αναγκαστικού σχηματισμού κυβέρνησης-τσίρκου (με τρία, τέσσερα ή πέντε κόμματα) ή κυβέρνησης-τέρατος (με τη ΝΔ και τον ΣΥΡΙΖΑ μαζί).

Ο κ. Τσίπρας και οι συν αυτώ ήθελαν, με τα αναλογικά κόλπα τους, να σκάψουν τον λάκκο του Μητσοτάκη. Πιθανότατα θα έσκαβαν και τον δικό τους. Ευτυχώς απέτυχαν. Τώρα ο κ. Τσίπρας πρέπει να αναμετρηθεί με τους ψηφοφόρους του στο πεδίο της πραγματικής πολιτικής. Δεν θα τον σώσουν τα κόλπα με το εκλογικό σύστημα.