Κώστας Δουζίνας “Η Δημοκρατία στην Ελλάδα βρίσκεται σε κίνδυνο”

«Η κρίση στην Ελλάδα θέτει σοβαρές απειλές για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα. (…) Η κυβέρνηση συνεχίζει να ανέχεται τη βία και τα κηρύγματα μίσους του νεοναζιστικού κόμματος Χρυσή Αυγή. (…) Το Ευρωπαϊκό και το Συνταγματικό Δίκαιο παραβιάζονται επίμονα. (…) Είμαστε βαθιά ανήσυχοι ότι τα θεμελιώδη δικαιώματα και οι ελευθερίες, για τα οποία οι Ελληνες έχουν αγωνιστεί για δεκαετίες, υπονομεύονται».

Το παραπάνω είναι απόσπασμα ενός ψηφίσματος που δημοσιεύτηκε την περασμένη βδομάδα στην εφημερίδα «Guardian» και έχει συγκεντρώσει ήδη περισσότερες από τρεις χιλιάδες υπογραφές Ευρωπαίων πολιτών. H πρωτοβουλία ανήκει σε μια ομάδα Ελλήνων του Λονδίνου και στηρίζεται από διανοουμένους διεθνούς κύρους, όπως ο George Bizos, ο βουλευτής Jon Cruddas, οι καθηγητές Κώστας Δουζίνας, Peter Mackridge, Donald Sassoon, Gillian Slovo κ.ά.

Στη συνέντευξη που παραχώρησε στην «Εφ.Συν.» ο πολιτικός φιλόσοφος και διευθυντής του Κέντρου Ανθρωπιστικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Birkbeck του Λονδίνου, Κώστας Δουζίνας, επισημαίνει πως το ζήτημα της απειλούμενης δημοκρατίας είναι σημαντικότερο και από την οικονομική επιβίωση της χώρας και προειδοποιεί πως η κοινωνική πίεση είναι πλέον οριακή.

Συνέντευξη στον Ματθαίο Τσιμιτάκη

-Η Ελλάδα βρίσκεται στο μέσον της οικονομικής κρίσης, εντούτοις διαθέτει μια εκλεγμένη κυβέρνηση. Πιστεύετε στ’ αλήθεια ότι κινδυνεύει η δημοκρατία;

«Περισσότερο και από την οικονομική επιβίωση της χώρας. Πρόκειται για μια αυξανόμενη απειλή που ξεκίνησε πριν από την οικονομική κρίση, όταν οικονομολόγοι και τεχνοκράτες άρχισαν να παίρνουν αποφάσεις για τις πολιτικές που θα ασκούνται στη χώρα. Πλέον οι κρίσιμες αποφάσεις λαμβάνονται από την κυβέρνηση και την τρόικα σε μυστικές διαβουλεύσεις, ενώ η περιθωριοποιημένη Βουλή άλλοτε καλείται να επικυρώσει αυτές τις αποφάσεις και άλλοτε όχι. Αυτό το πλαίσιο λειτουργίας έχει οδηγήσει σε παραβίαση βασικών κοινωνικών και οικονομικών ελευθεριών -κατάργηση συλλογικών συμβάσεων εργασίας, συνεχής μείωση του κατώτατου μισθού, εισαγωγή των ΕΟΖ, στις οποίες δεν αναγνωρίζεται κανένα εργασιακό δικαίωμα, και απομείωση των βασικών συνθηκών διαβίωσης. Συνεπεία των παραπάνω έρχεται και η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η αστυνομία, διαβρωμένη από φασιστικά στοιχεία, προχωράει σε βασανισμούς, επιθέσεις σε διαδηλωτές, μετανάστες κ.ο.κ. Την ευθύνη για αυτή την κατάσταση φέρουν οι κυβερνήσεις που προηγήθηκαν, οι οποίες προσπάθησαν να χρησιμοποιήσουν την υφέρπουσα ξενοφοβία με αστυνομικές επιχειρήσεις, όπως ο Ξένιος Δίας».

-Εντούτοις αυτά συμβαίνουν μέσα στην Ε.Ε. η οποία αποτελεί ορόσημο του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας, συνεπώς μπορεί να υποθέσει κανείς πως πρόκειται για παροδικά φαινόμενα.

«Το κράτος πρόνοιας είναι ευρωπαϊκή εφεύρεση του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα και αποτελεί νίκη του προοδευτικού κινήματος που συν τω χρόνω μεταφράστηκε σε συγκεκριμένες συνταγματικές εγγυήσεις. Αυτή η Ευρώπη καταστράφηκε τη δεκαετία του ’80. Η κυρίαρχη άποψη πλέον είναι πως κάθε πλευρά του δημόσιου βίου πρέπει να υποταχθεί στη λογική των αγορών ακόμα και βίαια, αν δεν γίνεται διαφορετικά. Συνέβη στη Λατινική Αμερική και την Αφρική τις προηγούμενες δεκαετίες και τώρα γίνεται στην Ελλάδα, η οποία αποτελεί το πειραματόζωο αυτού του νέου τρόπου ρύθμισης των υποθέσεων. Ο ελληνικός και ο κυπριακός λαός είναι αντιμέτωποι με μια Ε.Ε. που δεν έχει σχέση με την Ευρώπη της αλληλεγγύης, της ισότητας και της ευημερίας που ευαγγελίστηκε η ΕΟΚ του ’50 και του ’60».

-Πόση σχέση έχει ο τεχνοκρατικός λόγος της ΤΙΝΑ («δεν υπάρχει εναλλακτική») με τον φασισμό που αναβιώνει στην Ελλάδα;

«Δεν υπάρχει υποχρεωτικά αιτιακή σχέση μεταξύ των δύο. Ομως είναι αλήθεια πως όταν μια ολόκληρη κοινωνική οργάνωση καθορίζεται από τον δήθεν αντικειμενικό λόγο των τεχνοκρατών και αυτός αποτυγχάνει, τότε δημιουργείται ένα έλλειμμα νομιμοποίησης. Σε αυτό το έλλειμμα, που στην Ελλάδα είναι πολύ ισχυρό και συνδυάζεται με την εξαθλίωση μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού, αναπτύσσεται ο φασιστικός λόγος είτε σαν ξενοφοβία είτε ως ρατσισμός, εθνικισμός και ακόμα ναζισμός. Ομως η ίδια διαδικασία δημιουργεί μια ευκαιρία και για τις ριζοσπαστικές δυνάμεις.

Στην Ευρώπη σήμερα αποσύρεται η αποδοχή του πολιτικού συστήματος και διαρρηγνύεται η κοινωνική συναίνεση. Δεν έχουμε απλώς κινήματα διεκδίκησης, αλλά κινήματα αμφισβήτησης που αφαιρούν τη βάση του κοινωνικού συμβολαίου, το οποίο επιτρέπει στο πολιτικό σύστημα να λειτουργεί κανονικά. Αυτό φάνηκε το 2011 με την ευρωπαϊκή άνοιξη, η οποία, ακολουθώντας την Τυνησία και την Αίγυπτο, απλώθηκε σε Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία και το κίνημα occupy στις ΗΠΑ. Τώρα ακολουθεί ένα δεύτερο κύμα με μεγάλες κινητοποιήσεις σε Πορτογαλία και Ισπανία, την ανατροπή των κυβερνήσεων σε Σλοβενία και Βουλγαρία και βεβαίως το -αρχικό έστω- “όχι” της Κύπρου, που αποκτά συμβολική αξία αφού φάνηκε η πλειοψηφία του πολιτικού κόσμου να απορρίπτει τις ευρωπαϊκές προτάσεις και την τρόικα. Παρ’ ότι η πρώτη συμφωνία πήγε στο κυπριακό Κοινοβούλιο και απορρίφθηκε από το σύνολο των κομμάτων, η δεύτερη δεν περνάει από κανενός είδους δημοκρατική νομιμοποίηση. Εχουμε πλέον το τέλος του τέλους της Ιστορίας που διακηρύχθηκε στα 1990 και αυτό δίνει τη δυνατότητα στους λαούς που τους είχε επιβληθεί μια παθητική αντιμετώπιση της πολιτικής να τη φέρουν ξανά στο προσκήνιο».

-Στην Ελλάδα βρίσκεται σε εξέλιξη μια μεγάλη συζήτηση για τη συνταγματική αναθεώρηση, η οποία θα μπορούσε να επαναθεμελιώσει το κοινωνικό συμβόλαιο. Ποια είναι η γνώμη σας;

«Είναι άλλη μια μορφή έκφρασης της τεχνοκρατικής λογικής. Νομίζουμε ότι μπορούμε να αναθέσουμε σημαντικά κοινωνικά προβλήματα σε ειδικούς -τους συνταγματολόγους εν προκειμένω- και να μας βρουν λύσεις. Το Σύνταγμα περιέχει μεν τις βασικές θεσμικές κατανοήσεις που υπάρχουν εδώ και διακόσια χρόνια στην Ευρώπη, όμως ταυτόχρονα συμπυκνώνει μια σειρά κοινωνικών ισορροπιών, τη στιγμή που περνάει. Εκεί που παίζονται οι μεγάλες κοινωνικές εντάσεις, όπως η σχέση κεφαλαίου-εργασίας ή η σχέση κρατικής οντότητας και διεθνών οργανισμών, είναι ο συσχετισμός των πολιτικών δυνάμεων που επιβάλλει τη λογική του και όχι το Σύνταγμα. Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε ακόμα και για συντακτική εθνοσυνέλευση, εφόσον στο κοινωνικό γίγνεσθαι υπάρξει μια σημαντικά διαφορετική λογική, η οποία ζητά τη θεσμική της εκπροσώπηση.

Υπό αυτό το πρίσμα η Ελλάδα έχει μια μοναδική ευκαιρία στον δυτικό κόσμο αυτή τη στιγμή να φανταστεί ξανά την οργάνωση των κοινωνικών σχέσεων. Νέοι πολιτικοί τρόποι όπως εκφράστηκαν στις πλατείες και στα κινήματα εναλλακτικής οικονομίας, στις κουπερατίβες και τις κολεκτίβες στα εργοστάσια μας επιτρέπουν να χρησιμοποιήσουμε τη θεσμική μας φαντασία προκειμένου να συζητήσουμε όχι μόνο πώς θα βελτιώσουμε τα πράγματα, αλλά πώς θα διαμορφώσουμε έναν νέο δρόμο προς τον δημοκρατικό σοσιαλισμό».

-Εσχάτως οι πρωτογενείς αυτές δομές βάλλονται από δήμους, κρατικές υπηρεσίες ή από φασιστικές ομάδες. Τι σημαίνει αυτό κατά τη γνώμη σας;

«Μια επίθεση εναντίον των εναλλακτικών μορφών κοινωνικής οργάνωσης που ξεκινάνε από τα κάτω ίσως αποδειχτεί ο τελευταίος σπασμός ενός συστήματος εξουσίας που έχει φτάσει στο τέλος του. Υπάρχουν στιγμές στην Ιστορία που ένα σύστημα εξουσίας φτάνει στο τέλος του –γίνεται επιζήμιο και δεν μπορεί να επιβιώσει. Τότε γίνεται επανάσταση ή αυτό που θα λέγαμε σήμερα μια μεγάλη αλλαγή. Για να γίνει αυτό συνέπιπταν πάντοτε τρεις παράγοντες: λαϊκή βούληση για ριζική αλλαγή, ένα πολιτικό υποκείμενο που αναλάμβανε να εκφράσει τη βούληση αυτή και μια σπίθα, ένας καταλύτης. Στην ελληνική κοινωνία έχουν συμπυκνωθεί τόσο πολύ τα στοιχεία, που κανείς θεωρεί σχεδόν σίγουρο ότι είναι στα πρόθυρα της αλλαγής. Βλέποντας από το εξωτερικό τι συμβαίνει στην Ελλάδα, νομίζω πως η κοινωνική κίνηση είναι πλέον ανεπίστρεπτη».

…………………………………………………………..

O κ. Κώστας Δουζίνας είναι πολιτικός φιλόσοφος και διευθυντής του Κέντρου Ανθρωπιστικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Birkbeck του Λονδίνου

http://www.efsyn.gr/