Η ψηφοθηρία συντηρεί τον ρατσισμό

Όποτε πλησιάζουν εκλογές στη Γαλλία, οι πολιτικοί επικαλούνται το αποικιοκρατικό παρελθόν της χώρας και προβαίνουν σε σχετικές δηλώσεις. Το περιεχόμενο των δηλώσεων διαμορφώνεται ανάλογα με τους ψηφοφόρους που ο κάθε υποψήφιος στοχεύει να προσελκύσει, αλλά άμεσα ή έμμεσα συντηρεί την ξενοφοβία και τον ρατσισμό.

του Μιχάλη Γιαννεσκή

To παρελθόν δεν είναι μια ξένη χώρα

Η γαλλική αποικιοκρατία χαρακτηριζόταν από αχαλίνωτη βαναυσότητα και κραυγαλέα εκμετάλλευση, οι οποίες δικαιολογούνταν με εντελώς ρατσιστικό σκεπτικό, όπως είχε εύστοχα παρατηρήσει ο φιλόσοφος Ζαν-Πολ Σαρτρ:

«... επειδή κανείς δεν μπορούσε να υποδουλώσει, να ληστέψει ή να σκοτώσει το συνάνθρωπό του χωρίς να διαπράξει έγκλημα, έθεσαν το αξίωμα ότι ο ιθαγενής δεν είναι συνάνθρωπος. Η στρατιωτική μας ισχύ ανέλαβε την αποστολή της μετατροπής αυτού του σκεπτικού σε πραγματικότητα ... υποβαθμίζοντας του κατοίκους των κατεχομένων περιοχών στο επίπεδο ανωτέρων πιθήκων, για να δικαιολογηθεί η μεταχείριση τους ως υποζύγια από τους αποίκους».

Το αποικιοκρατικό παρελθόν της Γαλλίας έχει αφήσει βαθιά αποτυπώματα στη σημερινή κοινωνία της χώρας. Μεγάλο μέρος της γαλλικής - και της ευρωπαϊκής - κοινωνίας επιδεικνύει σήμερα μια «ταυτότητα κυριαρχίας», σχολιάζει ο φιλόσοφος Jéremie Piolat στο βιβλίο του «Πορτραίτο του Αποικιοκράτη». Η εν λόγω ταυτότητα παρουσιάζεται με εθνικιστικό προσωπείο, αλλά στην ουσία δεν διαφέρει πολύ από τη νοοτροπία της αποικιοκρατικής περιόδου.

Σήμερα, περίπου το 15% του πληθυσμού της Γαλλίας αποτελείται από μετανάστες και απογόνους μεταναστών από τις πρώην αποικίες της. Οι περισσότεροι από αυτούς ζουν σε υποβαθμισμένα προάστια των μεγάλων γαλλικών πόλεων. Η κακομεταχείριση των μειονοτήτων από την αστυνομία και η περιθωριοποίηση τους από τις κρατικές αρχές συχνά πυροδοτούν ταραχές και εξεγέρσεις. Μερικές από αυτές, όπως το 2005, ήταν μεγάλης κλίμακας και διήρκεσαν για εβδομάδες, ενώ φέτος έγιναν ταραχές σε 20 προάστια μετά από τον βιασμό με κλομπ ενός μαύρου από αστυνομικούς.

Χωρίς τύψεις για τον «κτηνώδη» αποικισμό

Τα θέματα των μειονοτήτων και της αποικιοκρατίας είναι αλληλένδετα στη Γαλλία. Για αυτό οι Γάλλοι πολιτικοί ανέκαθεν παρουσίαζαν το αποικιοκρατικό παρελθόν της χώρας ανάλογα με τους ψηφοθηρικούς στόχους τους: όσο πιο δεξιές ήταν οι πεποιθήσεις ενός πολιτικού, τόσο πιο θετικά παρουσίαζε την αποικιοκρατία. Το 2005 η συντηρητική πλειοψηφία στο γαλλικό κοινοβούλιο ψήφισε νόμο που απαιτούσε τη διδασκαλία των «θετικών αξιών» του αποικισμού στους μαθητές των γαλλικών λυκείων, ο οποίος καταργήθηκε το 2006 μετά από δημόσια κατακραυγή.

Ένα χρόνο αργότερα, ο τότε πρόεδρος της Γαλλίας Σαρκοζί, σε λόγο του στο Πανεπιστήμιο του Ντακάρ της Σενεγάλης παραδέχθηκε μεν ότι ο αποικισμός ήταν «έγκλημα κατά της ανθρωπότητας» αλλά επικεντρώθηκε στα «οφέλη του αποικισμού», τονίζοντας ότι οι πρώην αποικιακές δυνάμεις δεν φέρουν ευθύνη για την τωρινή κατάσταση της Αφρικής.

Παρόμοια, ο πρόεδρος Ολάντ καταδίκασε τον «κτηνώδη αποικισμό» σε ομιλία του στο Αλγέρι το 2012, δηλώνοντας όμως ότι δεν απολογείται και δεν εκφράζει τύψεις για τις πράξεις των αποικιστών. Ενώ ο υποψήφιος για την προεδρία της Γαλλίας Φρανσουά Φιγιόν δήλωσε τον Αύγουστο του 2016 ότι «η Γαλλία δεν πρέπει να κατηγορείται επειδή απλά ήθελε να μοιραστεί τον πολιτισμό της και να τον διαδώσει στους λαούς της Αφρικής».

Μακρόν, ο ψηφοθηρικά «αντισυμβατικός»

Ο Μακρόν, απευθυνόμενος σε διαφορετικό ακροατήριο από αυτό του Φιγιόν, δήλωσε την περασμένη εβδομάδα στην εφημερίδα Le Figaro ότι η αποίκηση της Αλγερίας συνοδευόταν από «εγκλήματα και πράξεις βαρβαρότητας», οι οποίες σήμερα θα θεωρούντο «εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας». Επιπλέον, ο Μακρόν επισκέφθηκε το Αλγέρι, όπου κάλεσε τη Γαλλία να απολογηθεί για τα εγκλήματα του παρελθόντος και ειδικά για όσα έλαβαν χώρα κατά τον αγώνα ανεξαρτησίας της Αλγερίας.

Η Λεπέν και ο Φιγιόν αντέδρασαν στις δηλώσεις του Μακρόν, όπως ήταν αναμενόμενο, με αιχμηρές επιπλήξεις. Όλες οι δηλώσεις των πολιτικών έχουν ως κύριο στόχο να «χαϊδέψουν τα αυτιά» των ψηφοφόρων τους: η Λεπέν και ο Φιγιόν των δεξιών και ακροδεξιών, ο Μακρόν των κεντροαριστερών και των μειονοτήτων.

Ωστόσο, ο Μακρόν καλεί μεν τη Γαλλία να απολογηθεί, αλλά δεν προτείνει μέτρα για να καταπολεμηθεί ο ρατσισμός, η ανισότητα και η ανεργία που διαιωνίζουν την περιθωριοποίηση των μειονοτήτων και των μεταναστών. Η προοδευτικότητα του Μακρόν, του «αντισυμβατικού» πρώην τραπεζίτη σύμφωνα με το Ινστιτούτο Brookings, το φερέφωνο των ελίτ, έχει τα όριά της. Διότι οι μειονότητες είναι χρήσιμες, όχι μόνο ως δεξαμενή φτηνού εργατικού δυναμικού, αλλά και ως αποδιοπομπαίοι τράγοι για να διατηρηθεί ο κοινωνικός διχασμός που διευκολύνει την εκμετάλλευση των εργαζομένων.

Άλλα λόγια ν’ αγαπιόμαστε

Κάθε απολογία για το αποικιοκρατικό παρελθόν της Γαλλίας αποτελεί μια αναγκαία, αλλά όχι ικανή, συνθήκη για την αντιμετώπιση του ρατσισμού, ιδίως ενόσω το κράτος αντιμετωπίζει σαν παρίες όσους έχει αναγκάσει με την αποικιοκρατική εκμετάλλευση και τις μετέπειτα στρατιωτικές επεμβάσεις του να εγκαταλείψουν τις λεηλατημένες ή κατεστραμμένες χώρες τους. Όμως, αντί να αποζημιώσει και να υποστηρίξει τα θύματα του αποικισμού και τις μειονότητες, ο πολιτικός λόγος εξυμνεί τα ιδανικά «ελευθερία, αδελφότητα και ισότητα» της Γαλλικής Δημοκρατίας με πομπώδεις δηλώσεις. Δηλαδή άλλα λόγια ν’ αγαπιόμαστε με τους ψηφοφόρους μας και να εξυπηρετούμε τα αφεντικά μας.

Και εάν οι πολιτικοί δεν προσεγγίσουν τη νεολαία των προαστίων του Παρισιού η οποία αντιπροσωπεύει το μέλλον του 15% του πληθυσμού της χώρας και κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων αυτή την εβδομάδα δήλωνε ότι «ο εχθρός είναι το κράτος», ας προετοιμαστούν να επωμιστούν τις αναπόφευκτες κοινωνικές συνέπειες. 

thepressproject.gr