Γιατί κινδυνεύει να καταρρεύσει η ΔΕΗ και τι σημαίνει αυτό για την χώρα

Του Γιώργου Φιντικάκη

Χρονιά-σταυροδρόμι ανάμεσα στην χρεοκοπία και την επιβίωση είναι το 2017 για την ΔΕΗ. Το είπε περισσότερο ξεκάθαρα παρά ποτέ, ο πρόεδρος της ΔΕΗ Μανώλης Παναγιωτάκης σε συνέντευξη Τύπου που έδωσε στην Πτολεμαΐδα κατά την διάρκεια επίσκεψης στο λιγνιτικό κέντρο της περιοχής.

"Τον Φεβρουάριο πρέπει να πληρώσουμε ένα ομόλογο 100 εκατ ευρώ και τον Απρίλιο ένα άλλο ομόλογο 400 εκατ. ευρώ. Αν δεν τα πληρώσουμε - που θα τα πληρώσουμε, αφού τα έχουμε- μας πάνε για χρεοκοπία, όχι μόνο εμάς αλλά και ολόκληρη τη χώρα", ήταν τα λόγια σε δραματικούς τόνους του επικεφαλής της επιχείρησης.

Ακριβώς επειδή η ΔΕΗ είναι μια συστημική επιχείρηση, ό,τι και να συμβεί, η κυβέρνηση θα την διασώσει, δεν πρόκειται να την αφήσει να καταρρεύσει. Ακριβώς επειδή τυχόν χρεοκοπία της ΔΕΗ θα σήμαινε ένα τεράστιο ντόμινο σε όλη την οικονομία. Από τους χιλιάδες πελάτες-προμηθευτές της πανελλαδικά, τις τοπικές κοινωνίες στη Μακεδονία και την Πελοπόννησο που ζουν από αυτήν, έως τις μικρές, μεσαίες και μεγαλύτερες επιχειρήσεις αλλά κυρίως τους εκατοντάδες χιλιάδες των ευάλωτων καταναλωτών, που ουδείς θα τους έδινε ρεύμα αν δεν υπήρχε η ΔΕΗ ως το τελευταίο καταφύγιο.

Είναι επομένως τέτοιος ο ρόλος της ΔΕΗ που είναι καταδικασμένη να διασωθεί, ακόμη και αν χρειαστεί κάποιου είδους "bail out". Αλλά και μόνο το γεγονός ότι συζητάμε πως σε περίπτωση χρεοκοπίας της ΔΕΗ θα χρεοκοπήσει η χώρα, δείχνει πόσο ζοφερή είναι η κατάσταση με τα οικονομικά της.

Δίχως διάθεση για κινδυνολογία, και δίχως αυτό να σημαίνει ότι η ΔΕΗ θα σκάσει αύριο, εντούτοις οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει είναι αμέτρητες. Δεν τελειώνουν με τα 2 και πλέον δισ ευρώ των ληξιπρόθεσμων λογαριασμών, ούτε τα περίπου 900 εκατ ευρώ που χρωστά στους προμηθευτές της.

Από το σωσίβιο των νέων δανείων...

Η απειλή της χρεοκοπίας για τον μεγάλο ασθενή της ενέργειας έρχεται και επανέρχεται στη συζήτηση όχι μόνο γιατί η ΔΕΗ βιώνει μια πρωτόγνωρη για την ίδια κατάσταση υποχρεωτικής σμίκρυνσης, όσο κυρίως γιατί η κυβέρνηση ακόμη "ψάχνεται" ως προς το ποιες είναι οι σωστές απαντήσεις για την επόμενη ημέρα. Είναι για παράδειγμα τόσο άσχημη η ρευστότητα της ΔΕΗ, που αν δεν συμφωνούσε προ ημερών με τις τέσσερις συστημικές τράπεζες σε ένα νέο δάνειο 200 εκατ. ευρώ, ουδείς ξέρει αν θα κατάφερνε να αποπληρώσει τα ομόλογα που λήγουν το επόμενο διάστημα. Ένα δάνειο όμως που η ΔΕΗ πλήρωσε πανάκριβα, αφού στο όνομα της διατήρησης του ΑΔΜΗΕ υπό τον έλεγχο του Δημοσίου, η ΔΕΗ κατέληξε να ενεχυριάσει στις τράπεζες πολύτιμα για την ρευστότητά της, μελλοντικά έσοδα από μεγάλους πελάτες της.

...στις περικοπές ρεύματος

Είναι τέτοια η κατάσταση, που η διοίκηση της ΔΕΗ όπως άφησε να εννοηθεί από την Πτολεμαΐδα ο κ. Παναγιωτάκης, φέρεται να εγκαταλείπει εν μέρει τουλάχιστον, τη "χαλαρή" έως σήμερα πολιτική που εκτίναξε τις οφειλές της. Και εμφανίζεται αποφασισμένη να κόβει το ρεύμα σε όσους μπορούν να το πληρώσουν αλλά δεν το κάνουν, με εύλογο ωστόσο το ερώτημα πως θα αντιδράσει η κυβέρνηση μπροστά στο πολιτικό κόστος που συνεπάγονται οι περισσότερες αποκοπές. "Δεν διατυμπανίζουμε ότι θα προχωρήσουμε σε αποκοπές ρεύματος, αλλά δεν κάνουμε και κοινωνική πολιτική", ήταν το μήνυμα Παναγιωτάκη, ερωτηθείς αν συνεχίζει να ισχύει το άτυπο "εμπάργκο" σε αποκοπές παροχών για χρέη έως τα 1.000 ευρώ.

Και στο δώρο της κυβέρνησης...

Είναι επίσης τέτοια η κατάσταση της ΔΕΗ που η κυβέρνηση συμφώνησε προ ημερών, να της κάνει δώρο, την προπληρωμή για έναν ολόκληρο χρόνο της κατανάλωσης του στενού Δημοσίου τομέα, ύψους περίπου 100 εκατ. ευρώ. Ενεση ρευστότητας εξαιρετικά σημαντική, με αντάλλαγμα την παροχή από την ΔΕΗ έκπτωσης 6%. Αλλά οι εκπτώσεις έχουν το κακό ότι περιορίζουν περαιτέρω τον τζίρο μιας επιχείρησης, άρα και τη ρευστότητά της, λειτουργώντας και σαν "φαύλος κύκλος". Για παράδειγμα, η μείωση 9,2% του κύκλου εργασιών της ΔΕΗ στο εννεάμηνο του 2016, δεν προήλθε μόνο από την μεγάλη απώλεια μεριδίου που κατέληξε στον ανταγωνισμό, αλλά και από την έκπτωση 15% που παρέχει από τον περασμένο Ιούλιο στους συνεπείς της πελάτες.

Ένα τεράστιο ερωτηματικό πλανάται φέτος πάνω από τον μεγάλο ασθενή της οικονομίας, αφού τους επόμενους μήνες θα ξεδιπλωθεί η πλήρης εφαρμογή των δεσμεύσεων του μνημονίου, με επίκεντρο την δραστική μείωσης του μεριδίου της.

Η χρέωση ενέργειας, οι δημοπρασίες, η πώληση πελατών

Σε αυτήν ακριβώς την ΔΕΗ, η κυβέρνηση μετέφερε το μεγαλύτερο μέρος από το έξτρα κόστος της χρέωσης προμηθευτή, μέτρο που σχεδιάστηκε μέσα στην προχειρότητα, προκάλεσε αλαλούμ στην αγορά, με τους ιθύνοντες (ΥΠΕΝ, ΡΑΕ, ΛΑΓΗΕ), να τρέχουν τώρα και να μην φτάνουν για να κατεβάσουν την τιμή.

Στην ίδια ΔΕΗ, η κυβέρνηση έχει μεταφέρει μέσω των δημοπρασιών υποχρεωτικής πώλησης ρεύματος (ΝΟΜΕ) που περηφανεύεται ότι πέτυχε έναντι της "Μικρής ΔΕΗ", την υποχρέωση να περιορίσει σταδιακά το μερίδιό της σε χονδρική και λιανική ως το 2019, στο 49,5%. Επιλογή από την οποία γκρινιάζουν οι πάντες. Τόσο οι ιδιώτες της ενέργειας που επειδή στην τελευταία δημοπρασία, οι τιμές "χτυπήθηκαν" σε υψηλά επίπεδα, υποστηρίζουν ότι εξάλειψαν τα περιθώρια ανταγωνισμού στα τελικά τιμολόγια, όσο και η ίδια η ΔΕΗ που εκτιμά ότι θα έχει φέτος απώλειες περί τα 300 εκατ ευρώ επειδή υποχρεώνεται να τους πουλά ρεύμα στο κόστος. Σαν αποτέλεσμα, η τρόικα πιέζει αφενός για αύξηση των δημοπρατούμενων ποσοτήτων, αφετέρου για την ανάγκη λήψης πιο δομικών μέτρων, περιλαμβάνοντας σε αυτά και την πώληση μονάδων, όπως αναγνώρισε ο ίδιος ο κ. Παναγιωτάκης, επιβεβαιώνοντας τις σχετικές πληροφορίες, τις οποίες μόλις πριν από λίγες ημέρες κυβερνητικοί παράγοντες διέψευδαν.

Βέβαια ο επικεφαλής της ΔΕΗ διαφωνεί με την πώληση μονάδων, και υποστηρίζει ότι η αγορά θα ανοίξει με το σχέδιο που ο ίδιος προωθεί για την πώληση χαρτοφυλακίου 600.000-700.000 πελατών κάθε είδους (καλοπληρωτών και κακοπληρωτών) σε ιδιώτες ανταγωνιστές της. Αν και όπως λέει συζητά ήδη το θέμα με δυνητικούς αγοραστές των εταιρειών αυτών, γνωρίζει ωστόσο ότι το σχέδιο του έχει ένα μεγάλο "ναι μεν, αλλά". Διότι δεν αποκλείεται ο ανταγωνισμός να αρνηθεί να προσθέσει στο υγιές σήμερα χαρτοφυλάκιό του, πελάτες που δεν πληρώνουν τους λογαριασμούς τους, σε μια στιγμή που ούτως ή άλλως μπορεί να κερδίζει τους "καλούς" προσφέροντάς τους εκπτώσεις.

Το Plan B, και η πώληση μονάδων

Κάπως έτσι έχει προς ώρας η εικόνα. Και το ερώτημα δεν είναι αν υπάρχει κάποιο "Plan B" για να ικανοποιηθεί το μνημονικό άνοιγμα της αγοράς, όσο κυρίως για να μην καταρρεύσει η ΔΕΗ. Διότι έτσι όπως πάνε τα πράγματα, τα έσοδα της θα συνεχίσουν μαθηματικά να συρρικνώνονται, δίχως ουδείς να μπορεί να διασφαλίσει ότι η ΔΕΗ θα καταφέρει τελικά να εισπράξει ένα μεγάλο μέρος από το 1 δισ ευρώ που της χρωστούν σήμερα 1,5 εκατομμύριο πελάτες της, έχοντες και μη. Σημειωτέον ότι άλλο ένα 1 δισ ευρώ έχει διακανονιστεί σε δόσεις, τις οποίες ωστόσο είναι άγνωστο για πόσο καιρό θα συνεχίσουν να τις τηρούν όσοι έχουν ενταχθεί στο μέτρο.

Είναι φυσικό επακόλουθο όλων των παραπάνω, τα σενάρια της πώλησης μονάδων ή κάποιων παραλλαγών της "Μικρής ΔΕΗ" να έρχονται και να ξαναέρχονται στο τραπέζι, όχι για να ανοίξει η αγορά, αλλά ως μονόδρομος για να βάλει η εταιρεία ζεστό ρευστό στο ταμείο της. Ένα ταμείο μέσω του οποίου πρέπει να χρηματοδοτηθεί η κατασκευή της νέας λιγνιτικής "ναυαρχίδας" της ΔΕΗ, της Πτολεμαίδας V, που υπολογίζεται να είναι έτοιμη το 2020, θα αντικαταστήσει μια σειρά παλαιών σταθμών, και θεωρείται απαραίτητη για την ευστάθεια του συστήματος ηλεκτρισμού της χώρας τα επόμενα χρόνια.

Σε αυτή την αγορά ενέργειας όπου κυοφορούνται μεγάλες εξελίξεις, και όπου τα πάντα είναι ακόμη τόσο ρευστά, το ερώτημα για τον μεγάλο ασθενή των 17.000 εργαζομένων (ΔΕΗ, ΔΕΔΔΗΕ, ΑΔΜΗΕ), είναι περισσότερο επίκαιρο παρά ποτέ. Άραγε θα μπορέσει να ανακάμψει ή τουλάχιστον να βρει μια νέα ισορροπία έστω και με μικρότερο μέγεθος του σημερινού ή άραγε αυτή η κατάσταση τελικά θα την συνθλίψει, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την αγορά ηλεκτρισμού και την οικονομία. Ασφαλής απάντηση ακόμη δεν υπάρχει.