Θέατρο διαλόγου

Του Παντελή Μπουκάλα

Εφόσον ο δημόσιος λόγος, στην προφορική του ιδίως εκδοχή, έτσι όπως ακούγεται στη Βουλή και στους τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς, ποντάρει πρωτίστως στις ατάκες και στα λεκτικά παιγνίδια, δεν πρέπει να μας παραξενεύει το γεγονός ότι ο δημόσιος διάλογος βαλτώνει. Θόρυβο παράγει, κανείς δεν το αμφισβητεί. Και κάποιους μπορεί να τους φανατίζει. Αλλά δεν είναι αυτός ο στόχος του – ή τουλάχιστον δεν θα ’πρεπε να είναι, αν η ενηλικίωση της δημοκρατίας μάς αφορά και μας πονάει όλους.

Το πρόβλημα δεν είναι το πάθος, η σφοδρότητα, η οξύτητα. Δεν γίνεται δίχως αυτά. Το πρόβλημα είναι ότι όλα αυτά δεν προκαλούνται επειδή ο καθένας από τους εκάστοτε συνομιλητές ακούει προσεχτικά τι λένε οι υπόλοιποι και εξεγείρεται εξαιτίας των αυθεντικών λεγομένων τους, αλλά επειδή, χωρίς να τους ακούσει, χωρίς να νοιάζεται να τους ακούσει, είναι εκ προοιμίου εξεγερμένος. Δεν δίνει την προσοχή του σε ακέραιες φράσεις. Δεν κρατάει σημειώσεις, ώστε κατόπιν να απαντήσει συγκεκριμένα επί του συγκεκριμένου. Του αρκεί μια λεξούλα, ένα ξεφτίδι, για να αρπαχτεί από αυτό και να εξαπολύσει, με την ίδια πάντοτε αυταρέσκεια, όσα έχει ήδη γράψει ή του έχουν γράψει. Μονόλογο ακούει, με μονόλογο θα απαντήσει. Ενα θέατρο διαλόγου ερήμην τού λόγου... Κάποιος αρχαίος φιλόσοφος είχε ισχυριστεί ότι στις συζητήσεις βγαίνει νικητής αυτός που ακούει περισσότερο και προσεχτικότερα, γιατί έτσι αποκτά το πλεονέκτημα να ξέρει επακριβώς σε τι οφείλει να αντιτεθεί, άρα και πώς να επιχειρηματολογήσει. Μάλλον αστειευόταν.

Μέρα τη μέρα, βδομάδα τη βδομάδα, ο ακροατής του δημόσιου διαλόγου (ο θεατής του μάλλον) βεβαιώνεται πως η παρερμηνεία και η προκρούστεια αντιμετώπιση της ομιλίας των άλλων, ώστε να απομονωθεί και να αποσπαστεί ένα διευκολυντικό ξεφτίδι, δεν είναι κάτι σποραδικό και τυχαίο. Είναι δόγμα, σύστημα, πρόγραμμα. Είναι ένα έθιμο εξαιρετικά βολικό τόσο για τους κομματικούς ρήτορες, αποφασισμένους να υποβαθμίσουν τον πολιτικό λόγο έως το επίπεδο του επιφωνήματος, όσο και για τους θεράποντες μιας βαμμένης, εξαρτημένης δημοσιογραφίας.