Εκλαΐκευση γραφής και το διαδίκτυο

Του Γιώργου Σταματόπουλου

Ισως ένας από τους λόγους που δεν μας ελκύει η λογοτεχνία (η φιλοσοφία, η ιστορία και λοιπά), ένας από τους λόγους που δεν διαβάζουμε, με άλλα λόγια, είναι ότι έχει παραγίνει αφηρημένο και στρυφνό το κείμενο και δεν ελκύει έτσι την προσοχή μας· η προσοχή των περισσότερων περιστρέφεται γύρω από την επίλυση πρακτικών προβλημάτων της καθημερινότητας -και τι να μας πει λόγου χάρη το «εδιζησάμην εμεωυτόν» (αναζήτησα τον εαυτό μου) του Ηράκλειτου ή το «μέτρον άριστον» και άλλες σπασματικές ούτως ή άλλως αρχαίες εκφράσεις. Δεν μας βοηθάνε σε τίποτα, δεν λύνουν προβλήματα. Ναι, αλλά η λογοτεχνία (η ανάγνωση ενός έργου καλύτερα) δεν λύνει προβλήματα -κυρίως θέτει ή προσπαθεί να φωτίσει ή να πει εκείνο που δεν λέγεται.

Ούτε μπορεί ένα κείμενο να γραφεί στην πιο λαϊκή γλώσσα γιατί χάνεται ο ρυθμός και η σκέψη του συγγραφέα του εάν, προκειμένου να γίνει αρεστός και κατανοητός στους αναγνώστες, εκλαϊκεύσει τη σκέψη του (εννοώ τον στοχασμό του). Εδώ που τα λέμε, δεν πάσχουμε από έλλειψη σκέψεων αλλά από αδυναμία να στοχαστούμε (γιατί μόνο τότε παράγεται έργο). Υπάρχει αυτό το λάθος και το υπηρετούμε.

Ταυτόχρονα θέλουμε και να πούμε τη γνώμη μας για ό,τι στραβό συμβαίνει στην πολιτεία και στην οικουμένη. Συγχέεται τότε το δημόσιο με το εκλαϊκευμένο και άντε να βρεθεί άκρη (ποιος ψάχνει για άκρες, αλλά ας πάει στο καλό). Η εκλαΐκευση συνήθως επιφέρει την υποβάθμιση της ποιότητας, ικανοποιεί εντούτοις το μεγαλύτερο αναγνωστικό κοινό.

Κάπου εδώ αρχίζουν τα δύσκολα. Το έχει διαπιστώσει καλά αυτό ένας ευφυής Ελληνας φιλόσοφος, που ζει στις ΗΠΑ, ο Αλέξανδρος Νεχαμάς. Γράφει σε ένα άρθρο του: «Το ευρύ κοινό (ή τουλάχιστον όσοι ανάμεσά τους θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν αυτά που οι φιλόσοφοι ή οι διανοούμενοι γενικώς μπορούν να πουν) δεν ανέχεται καμία τοποθέτηση που δεν είναι σχεδόν αυτονόητη, και αρνείται να πάρει στα σοβαρά οποιαδήποτε άποψη απαιτεί σοβαρή σκέψη και δεν μπορεί να εφαρμοστεί πρακτικά αν δεν υποστεί σοβαρή, και μερικές φορές μακρά, επεξεργασία...».

Με τούτα και με τ’ άλλα καταλήγουμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (sic) ισοπεδώνοντας κανόνες δεοντολογίας και ηθικής, χωρίς δεύτερη σκέψη (δεν χρειάζεται να γίνει λόγος εδώ για στοχασμό), αδιαφορώντας οι πολλοί για τη γλώσσα και την υπόληψη για οποιονδήποτε «συνακολουθητή» -κι έτσι γίνεται το έλα να δεις. Ο,τι κατεβάσει η γκλάβα του καθενός μάς έρχεται κατακούτελα και χρειάζεται υπομονή για να τα βγάλεις πέρα με όσους ασχολούνται με την... ελευθερία έκφρασης στο διαδίκτυο.

Το καλύτερο που έχει να κάνει κανείς: να απομακρυνθεί όσο το δυνατόν πιο γρήγορα, εάν θέλει να διαφυλάξει το πνεύμα του -και το δέρμα του. Μειράκια, πολιοκρόταφοι, μπασμένοι για τα καλά στα χρόνια -μικροί μεγάλοι στο καφενείο- έχουν τρομερές επιδόσεις σε αυτό το «επικοινωνιακό» μηχάνημα -είναι παραπάνω από αλήθεια ότι οι περισσότεροι έχουν κόψει καπίστρι, είναι παντογνώστες και λοιπά θλιβερά και αλαζονικά, που, όμως, δεν αφήνουν κάποια ελπίδα, ότι δηλαδή κάτι καλό θα μπορούσε να προκύψει από όλον τούτον τον οχετό (δεν ξέρεις τι γίνεται καμιά φορά -απ’ τ’ αγκάθι δεν βγαίνει το ρόδο;).

efsyn.gr