Δεύτε λάβετε φως, αλλά με προσοχή, έτσι;

 

γράφει η Τατιάνα Καποδίστρια

 

 

Όταν η ζωή ανά τον πλανήτη έχει έρθει τα πάνω κάτω, και παραμένει πολύ κάτω μήνες τώρα, είναι ανακουφιστικό να ξες πως κάποια πράματα παραμένουν ακλόνητα στην θέση τους. Όπως το ελληνορθόδοξο Πάσχα, λόγου χάρη.

 

Μπορεί (και) φέτος να μην εκδράμαμε σε χωριά και Μυκόνους –εξαιρούνται όσοι είχαν καπάτσους… οδοντογιατρούς στη λίμνη Πλαστήρα, ξερωγώ–, αλλά την πεμπτουσία της τοπ γιορτής της Ορθοδοξίας κανένας ιός δεν μπορεί να μας την στερήσει. Διότι το Πάσχα, πέρα απ’ τα ψώνια, τις ανοιξιάτικες αποδράσεις, το σουβλιστό αρνί και τις λαμπάδες-υπερπαραγωγή, είναι πρωτίστως θρησκευτική υπόθεση. Δηλαδή, άκρως προσωπική – θα επανέλθω επ’ αυτού.

 

Πάσχα 2021, το λοιπόν, τα ρεπορτάζ για τις τιμές των αμνοεριφίων (καρατσιμπημένες φέτος) είναι και πάλι εδώ, ε, κι εμείς όλο και κάπου θα καταφέρουμε να κάνουμε Ανάσταση, έστω και δυο ώρες νωρίτερα. Να ανάψουμε ένα κεράκι της Λαμπρής, βρε αδελφέ… Γιατί θα το ανάψουμε τελικά. Οι Ισραηλινοί, παρά την αρχική τους απροθυμία να επιτρέψουν στην (παραδοσιακά πολυπρόσωπη) ελληνική αντιπροσωπεία να παραλάβει αυτοπροσώπως το Άγιο Φως από τον Πανάγιο Τάφο –ας όψεται η πανδημία–, υπαναχώρησαν. Κι έτσι, το ανέσπερο φως θα προσγειωθεί κανονικά στο «Ελευθέριος Βενιζέλος» στις έξι το απόγευμα του Μεγάλου Σαββάτου. Δεν πειράζει που φέτος μόλις δυο επίσημοι νοματαίοι θα είναι έξω από το Ιερό Κουβούκλιο να παραλάβουν το Άγιο Φως για λογαριασμό των απανταχού Ορθόδοξων Χριστιανών. Αρκεί που θα το κάνουν. Αρκεί που το Φως από τον Πανάγιο Τάφο θα πει «δεύτε» στο κεράκι μας. Λες, ε;

Πριν από δυο χρόνια, ίσως θυμάστε, ενέσκηψε χοντρό ζήτημα με το Άγιο Φως εξαιτίας του βιβλίου «Λύτρωση: Περί του Αγίου Φωτός» του Δημήτρη Αλικάκου. Το οποίο μέσα από εμπεριστατωμένο ρεπορτάζ και συνεντεύξεις (μεταξύ άλλων, και με τον σημερινό σκευοφύλακα του Πανάγιου Τάφου) συμπέραινε πως, ούτε λίγο ούτε πολύ, η σεπτή θεωρία ότι κάθε Μεγάλο Σάββατο, στις 12:00 απαρεγκλίτως, συντελείται ένα θαύμα κι έρχεται κι ανάβει μονάχη της από το πουθενά η ακοίμητη κανδήλα του Τάφου, χαρίζοντας για άλλη μια χρονιά το Άγιο Φως στους πιστούς, είναι μια σκέτη μούφα. Εντάξει, πολύ πιο κόσμια το έθετε, αλλά αυτή ήταν η ουσία.

 

 

Στον παθιασμένο δημόσιο διάλογο που ακολούθησε, επιστρατεύτηκαν, μεταξύ πολλών άλλων, α) ο Κοραής που έγραφε για «ψευδοκαταίβατα φώτα» και «μηχανουργήματα λαοπλάνων ιερέων», β) δηλώσεις υψηλόβαθμων ιερωμένων για αναπτήρες, σπίρτα και γενικά για «φυσικό τρόπο» ανάμματος της κανδήλας, γ) ό,τι σχετικό θυμόταν ο καθείς –μέχρι και το ευλαβικό ρεζιλίκι του 2002 ανασύρθηκε, όταν ο τότε Πατριάρχης Ιεροσολύμων Ειρηναίος πλακώθηκε με τον αρμένιο ομόλογό του για το ποιος θα βγει πρώτος από το Κουβούκλιο με το Άγιο Φως ανά χείρας, και του φύσαγε ο δικός μας το κερί του Αρμένη, κι εκείνος το ξανάναβε με αναπτήρα, και ξανά-μανά –μέχρι που ήρθε η Μοσάντ, ουπς! η ισραηλινή αστυνομία εννοώ, και αποκαταστάθηκε η τάξη.

 

Μα δεν έχει νόημα, αλήθεια, τούτη η κουβέντα. Όποιος καλύπτεται από την ανεπισημοεπίσημη εκδοχή της εκκλησίας περί ετήσιου θαύματος δεν πρόκειται να αλλάξει γνώμη όσα βιβλία, ιερατικές δηλώσεις, και Κοραήδες κι αν του αντιτάξουν. Ομοίως, όποιος αδυνατεί να πιστέψει πως η κανδήλα αυτοαναφλέγεται με θεϊκό τρόπο, και μάλιστα επί παραγγελία κάθε Μεγάλο Σάββατο, ε, αδυνατεί, πώς να το κάνουμε; Κοντολογίς, το τι πρεσβεύει κανείς για την προέλευση της «θείας» φλόγας είναι ξεκάθαρα ολόδικό του θέμα. Προσωπική του υπόθεση, που λέγαμε και παραπάνω. Όπως (θα έπρεπε να είναι) και κάθε τι θρησκευτικό, αν με ρωτάτε.

 

Τον Μάρτιο του 2019, η εταιρεία διαδικτυακών ερευνών κοινής γνώμης PRORATA ρώτησε τους εγγεγραμμένους χρήστες της, «Με ποιόν τρόπο πιστεύετε ότι γίνεται η αφή του Αγίου Φωτός κάθε Μεγάλο Σάββατο στον Πανάγιο Τάφο;» Έλαβον: 55% «Από ανθρώπινο χέρι». 32% «Με θαυματουργό τρόπο», κι ένα 13% «Δεν ξέρω/ δεν απαντώ». Μάλιστα. Κι εγώ δεν απαντώ, αλλά ξέρω… Ήταν, ωστόσο, η δεύτερη ερώτηση της έρευνας που είχε το αληθινό ψαχνό: «Συμφωνείτε να υποδεχόμαστε στην Ελλάδα το Άγιο Φως με τιμές αρχηγού κράτους;» Εδώ σε θέλω κάβουρα να περπατάς στα κάρβουνα! «Συμφωνώ» απάντησε το 47% των συμμετεχόντων, 50% «διαφωνώ», οι υπόλοιποι δεν ξέρουν/ δεν απαντούν. Μοιρασμένες σχεδόν στη μέση οι απόψεις, τουτ’ έστιν.

 

Θυμίζω εδώ, πως η πατέντα της υποδοχής της καθαγιασμένης φλόγας με τιμές αρχηγού κράτους (ήτοι, κόκκινα χαλιά, στρατιωτική μπάντα, αγήματα, επίσημοι –έξοδα) είναι εκσυγχρονιστικής έμπνευσης: ήταν η κυβέρνηση Σημίτη που την λάνσαρε το Πάσχα του 2002, μαζί με την ανάθεση της μεταφοράς του Φωτός στο ΥΠΕΞ. Έκτοτε, κατά καιρούς, πολλοί και διάφοροι έχουν εκφράσει την ένστασή τους γι’ αυτή την πρακτική –από την Ένωση Αθέων, και τον Νίκο Φίλη, έως τον μητροπολίτη Ναυπάκτου Ιερόθεο, ή τον Νίκο Δήμου.

 

Θα μπορούσε, φυσικά, κανείς να επικαλεστεί τα αχρείαστα κρατικά έξοδα που συνεπάγεται, χρόνια τώρα, όλη αυτή η πασχαλινή τιμητική εκδήλωση. Θα μπορούσε, ακόμη-ακόμη, να επιχειρηματολογήσει πως το Άγιο Φως, όσο άγιο κι αν είναι, δεν δύναται να κάνει διπλοβάρδια και ως θεϊκό σημάδι, αλλά και ως υπαρκτή φυσική οντότητα που κατιτίς θα νιώσει για όλη αυτήν την φιέστα αρχηγού κράτους. Ξέρω, ξέρω είναι συμβολικό το όλο πράμα. Μόνο που, φοβάμαι, εκεί ακριβώς είναι που χάνεται το παιχνίδι. Στο επίπεδο των συμβολισμών. Εκεί, όπου στοιβάζονται το περιοδεύον λείψανο της Αγίας Βαρβάρας, οι «ευαγγελικές» ορκωμοσίες στην Βουλή, η αναγραφή του θρησκεύματος στις ταυτότητες, κι άλλες συναφείς εκφάνσεις νεοελληνικής διπολικότητας.

 

Ναι, εδώ στην Παλαιοκώσταινα είμαστε, οι συντριπτικά περισσότεροι, Χριστιανοί Ορθόδοξοι. Ναι, διάφορες ελληνορθόδοξες πρακτικές έχουν με τα χρόνια συνυφανθεί εις σάρκαν μίαν με τον κοινωνικό μας βίο και την καθημερινότητά μας. Τούτο, όμως, δεν συνεπάγεται, σώνει και ντε, ότι όλοι οι «Έλληνες Χριστιανοί Ορθόδοξοι» είναι εξίσου θρησκευόμενοι. Ένας πιστεύει βαθιά κι ολόψυχα, άλλος πιστεύει ψυχαναγκαστικά ή ενοχικά, ο τρίτος ακροθιγώς, ο άλλος παραπέρα καθόλου δεν πιστεύει αλλά Ανάσταση θα πάει, κι είναι κι εκείνος που διαολίζεται μόνο στην σκέψη της οργανωμένης πίστης. Υπάρχουν, όσο και να πεις, διαβαθμίσεις. Διότι από την φύση του το θρησκευτικό αίσθημα και τα συμπαρομαρτούντα είναι κάτι βαθιά π ρ ο σ ω π ι κ ό. Και το προσωπικό καλό είναι να μην συγχέεται με το συλλογικό. Ειδικά με το συντεταγμένα συλλογικό.

 

Δεν πρόκειται να πάθει τίποτα το Άγιο Φως αν πάψουμε να το υποδεχόμαστε με τιμές αρχηγού κράτους. Ούτε κι οι πιστοί που μεταρσιώνονται (ή όχι) στην θέα του θα πάθουν τίποτα, αν δεν πάνε μια ντουζίνα κυβερνητικοί να το παραλάβουν από τα Ιεροσόλυμα. Αντιθέτως, ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος που δυσκολεύεται να διαχωρίσει εαυτόν από τις εκάστοτε βουλές της οργανωμένης εκκλησίας (του) έχει ήδη πάθει κάτι. Μπορεί να είναι απλώς μια ιωσούλα, δεν σημαίνει πως πάμε ντουγρού για νοσηλεία με βαριά θεοκρατία. Πρέπει, όμως, να προσέχουμε, έτσι;

 

Καλή Ανάσταση.