Η ατομική ευθύνη στην εποχή της πανδημίας

 

Στο δικό μου μυαλό η ατομική ευθύνη είναι αυτή που αφορά τις πράξεις του ατόμου που επηρεάζουν τη δική του ζωή. Αυτή τη στιγμή της κρίσης και της οποιασδήποτε κρίσης, η συλλογική ευθύνη είναι που έχει περισσότερη σημασία από την ατομική. Η συλλογική ευθύνη είναι αυτή που έβγαλε το φίδι από την τρύπα σε περιόδους κρίσης. Κρίση θα μπορούσε να είναι το οτιδήποτε. Άλλωστε τα τελευταία χρόνια μάθαμε αρκετά από κρίσεις.

 

του Χρίστου Κυπριανού

 

Υπάρχει συλλογική ευθύνη στις μέρες μας;

Για να υπάρχει συλλογική ευθύνη όμως το άτομο πρέπει να είναι έτοιμο να θυσιάσει την οντότητα του για χάρη του συνόλου. Αφού τα προηγούμενα χρόνια κατακρεουργήσαμε τη έννοια της συλλογικής ευθύνης στο βωμό των ατομικών συμφερόντων, ερχόμαστε σήμερα και την επιζητούμε.

 

Όταν για χρόνια προωθούνταν πρότυπα που δημιουργούσαν μια διαστρεβλωμένη εικόνα του τι είναι ιδανικό και τι όχι.

 

Όταν η ατομικότητα υπερέβαινε του συνόλου. Ο καθένας για τον εαυτό του χωρίς να ενδιαφέρεται για τους άλλους, ούτε καν για το μέλλον των απόγονων του. ΄

 

Όταν σε μάθανε πως ο σκοπός αγιάζει τα μέσα.

 

Όταν σε μάθανε πως το να πατάς επί πτωμάτων δεν είναι τόσο ανήθικο όσο ακούγεται, φτάνει να μην σε πάρουν είδηση. Πως περιμένεις τώρα το κάθε άτομο να θέσει τον εαυτό του στην υπηρεσία του συνόλου;

 

Όταν η αδιαφορία έγινε ιδεολογία. Αδιαφορείς μέχρι το πρόβλημα του άλλου να γίνει και δικό σου. Τώρα όμως που το πρόβλημα μας αφορά όλους αδυνατούμε να το διαχειριστούμε. Γιατί τόσο καιρό είμαστε ο καθένας στην κοσμάρα του και ξεχάσαμε έννοιες όπως ο αλτρουισμός και το να νοιάζεσαι.

 

Συλλογική ευθύνη όμως δεν νοείται ούτε η λογική του όχλου. Ο όχλος σπάνια λειτουργεί ψύχραιμα και με σύνεση. Η καλλιέργεια κριτικής σκέψης στο άτομο είναι αυτή που θα οδηγήσει στη συνέχεια στη δημιουργία της συλλογικής ευθύνης, όταν κριτικά και ελευθέρα σκεπτόμενα άτομα θα δημιουργήσουν σύνολα και αυτά τα σύνολα θα μεταμορφωθούν σε κοινωνίες.

 

Τα πάντα ξεκινούν από το άτομο αλλά ένα άτομο από μόνο του δεν μπορεί να αλλάξει τίποτα. Είναι τα σύνολα με τη κατάλληλη παιδεία και σκέψη που θα φέρουν την αλλαγή προς το καλύτερο. Αυτά φυσικά σε μια ουτοπική κοινωνία και κάτω από τις ιδανικές συνθήκες.

 

Με μόνο μέτρο την καταστολή δεν λύνεται κανένα πρόβλημα

Για χρόνια τώρα αφιερώνουμε περισσότερη προσπάθεια στη καταστολή αντί για την πρόληψη με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί η κυρίαρχη αντίληψη πως μόνο με το μαστίγιο διορθώνονται τα κακώς έχοντα της κοινωνίας, πως περιμένουμε να συμμορφωθεί ο μέσος άνθρωπος με απλές νουθεσίες; Οι αυστηρότερες ποινές δεν πρόκειται να συγκινήσουν αυτούς που έχουν τη τάση να κάνουν του κεφαλιού τους. Οφείλαμε να μάθουμε τόσα χρόνια από τα παθήματα μας αλλά φαίνεται πως είμαστε ανεπίδεκτοι μαθήσεως.

 

Τελικά ποιοι έχουν την εύθυνη;

Επιστρέφοντας όμως τώρα στους σημερινούς κήνσορες ας δουν τι όφειλαν να έχουν κάνει μέχρι τώρα και ας σταματήσουν να μας νουθετούν λες και είμαστε ζαβολιάρικα παιδάκια. Η προσπάθεια ενοχοποίησης των ατόμων και η δημιουργία αισθήματος ανασφάλειας στο σύνολο για τις πράξεις των λίγων ή κάποιων, σίγουρα όχι τις πλειοψηφίας, δημιουργεί φοβικές κοινωνίες. Κοινωνίες κλειστές και καταδικασμένες στην οπισθοδρόμηση. Η γένεση ενοχοποιητικών τάσεων μέσα στη κοινωνία δεν μπορεί να καλύψει την ανεπάρκεια και τα λάθη δεκαετιών.

 

Η ευθύνη ανήκει σε όλους και σε αυτούς που διαχρονικά αποφάσιζαν και σε αυτούς που τα ανέχτηκαν. Είναι αυτοί που ψήφιζαν νόμους και έφτιαχναν νομοθεσίες με παραθυράκια για να βολεύονται οι ημέτεροι ή ακόμα χειρότερα παραβίαζαν πρώτοι τους νόμους που οι ίδιοι είχαν ψηφίσει. Και από κάτω οι πολίτες να τα ανέχονται, ενίοτε να χειροκροτούν, και να αντιγράφουν τη ίδια νοοτροπία από τη στιγμή που η ατιμωρησία έγινε ο κανόνας και όχι η εξαίρεση.

 

Το ζήτημα που πρέπει να μας ανησυχεί πλέον είναι η επόμενη μέρα. Ο ιός κάποια στιγμή θα φύγει αργά ή γρήγορα. Η κρίση θα παραμείνει και ελπίζω αυτή τη φορά να μην γίνει ακόμα μια ευκαιρία για τους λίγους εις βάρος των πολλών. Αν και με αυτή τη κρίση δεν δημιουργήσουμε συλλογική ευθύνη σαν κοινωνία, αν δεν αλλάξουμε πρότυπα και νοοτροπία, μας βλέπω στην επόμενη κρίση να συζητούμε τα ίδια για ακόμα φορά.