Οι πολιτικοί σαν αναγνώστες κειμένων

 

γράφει ο  Παντελής Μπουκάλας

 

 

Αρκετοί επιστήµονες, συγγραφείς και διανοητές προτιμούν να μιλούν δίχως χειρόγραφο σε ημερίδες και συνέδρια. Αλλοι νιώθουν άνετα μόνο αν έχουν να διαβάσουν γραπτό κείμενο. Και με τους πολιτικούς το ίδιο συμβαίνει. Ορισμένοι τα πάνε καλά στην πρωτολογία τους, όταν διαβάζουν τις σελίδες με τα τεράστια γράμματα. Και άλλοι θεωρούν προνομιακό πεδίο τη δευτερολογία, που βασίζεται στον αυθόρμητο προφορικό λόγο και αποσκοπεί στην αποδόμηση όσων είπε ο αντίπαλος πρωτομιλώντας.

 

Δεν έχουμε την απαίτηση να γράφουν οι πολιτικοί μόνοι τους τις ομιλίες τους. Ακόμα κι αν έχουν ταλέντο στο γράψιμο, δεν έχουν τον χρόνο. Συχνά οι ευθύνες τους δεν τους επιτρέπουν καν να υπαγορεύσουν τις σκέψεις τους. Τη δουλειά, λοιπόν, την αναλαμβάνουν οι σύμβουλοι-λογογράφοι, που στρώνουν στο χαρτί λιγοστούς άρτιους συλλογισμούς και πολλές ατάκες, προς εκμαίευση χειροκροτημάτων.

 

Το άγχος της ατάκας οργανώνει (ή διαλύει) τα κείμενα αυτά. Οχι η αγωνία της γραφής, παρά την κάποια ερωτοτροπία με τη λογοτεχνία, όπως υποδηλώνει η συσσώρευση σχημάτων λόγου, συχνά άστοχων. Ενα από τα πιο κραυγαλέα, άρα και πιο άστοχα, των τελευταίων μηνών ήταν το πρωθυπουργικό «μέτρα μετρημένα στο μέτρο της πραγματικότητας». Το «Σώσος και Σωσώ, Σώτερ…» βελτιωμένο. Οποιος το εμπνεύστηκε, θα ‘πρεπε να κλίνει καμιά τριανταριά φορές στο χαρτί τη λέξη «αμετροέπεια». Για να κουράσει τουλάχιστον το χέρι του.

 

Ενα δεύτερο άγχος στα κείμενα που προορίζονται για ανάγνωση από τον κομματικό αρχηγό στη Βουλή ή σε κάποια επίσημη περίσταση, είναι «το άγχος των ρητών». Η γνωμικοθηρία. Η αναζήτηση στο Διαδίκτυο, σε καταλόγους με «Λόγια μεγάλων ανδρών», μιας βαρυσήμαντης φράσης, που ελπίζεται ότι θα ηχήσει σαν πειστήριο μόρφωσης. Το Ιντερνετ όμως λειτουργεί συχνά σαν παγίδα, όχι σαν βοηθός. Πολλά τσιτάτα που αποδίδονται με σιγουριά στον άλφα σπουδαίο, στην πραγματικότητα έχουν πατέρα τον βήτα. Και άλλα δεν ειπώθηκαν ποτέ, και είναι απλώς κατασκευάσματα στη μανιέρα του τάδε ποιητή. Ο Καβάφης θα ταλαιπωρείται εσαεί.

 

«Mέτρα μετρημένα στο μέτρο της πραγματικότητας». Το «Σώσος και Σωσώ, Σώτερ…» βελτιωμένο.

 

Η ευθύνη γι’ αυτές τις αστοχίες, και γενικά για το κείμενο που διαβάζει, είναι του πολιτικού-αναγνώστη, όχι του λογογράφου του. Δεν είναι κακό να θεμελιώνει την ομιλία του πάνω στον σκελετό που του παραδίδουν οι σύμβουλοί του. Κακό είναι να μην έχει να προσθέσει τίποτε άλλο από τις χειρονομίες και τις γκριμάτσες του κατά την εκφώνηση, δηλαδή την υποκριτική του τέχνη. Κακό είναι να μεθάει από την εκτροπή της αυτοπεποίθησής του σε αλαζονεία. Και είναι χείριστο για τον ίδιο και την παράταξή του να πιστεύει ότι θα μιλάει πάντα σε ασφαλές περιβάλλον. Αν αφήνεις τα αντανακλαστικά σου να πέσουν σε λήθαργο, κι αν αφήνεσαι στην πίστη ότι θα μπορείς πάντα να ξεφεύγεις με γενικόλογα σοφίσματα, δύσκολα θα καταφέρεις να δώσεις πραγματική απάντηση σε πραγματική ερώτηση.

 

Κακά τα ψέματα, ο πρωθυπουργός μας δεν έχει συνηθίσει σε «εκτός πλαισίου» ερωτήσεις Ελλήνων δημοσιογράφων. Δηλαδή, σε ερωτήσεις που να μην είναι πάσες για να σκοράρει άκοπα στο τέρμα τού φαίνεσθαι, επαναλαμβάνοντας περικοπές των διαγγελμάτων του. Αυτό όμως τον έχει παγιδέψει στη σιγουριά ότι θα τα βγάλει εύκολα πέρα σε κάθε περίπτωση. Αιφνιδιάζεται λοιπόν, και ενίοτε θυμώνει, όταν κάποιος ξένος δημοσιογράφος χρησιμοποιεί την τέχνη της συνέντευξης εντελώς διαφορετικά από τους ευγενικούς συμπατριώτες μας και του θέτει «αγενώς» (αν όχι και «ανθελληνικά») μη αναμενόμενες ερωτήσεις.

Ενα παράδειγμα από τον περασμένο χρόνο, 25.11.2021. Η Αμερικανίδα δημοσιογράφος της Washington Post Lally Weymouth κρίνει πως «είναι μεγάλο λάθος» η νέα τότε διάταξη του Ποινικού Κώδικα «για τη διασπορά ψευδών ειδήσεων» και ρωτάει τον πρωθυπουργό «τι χρειάζεται αυτήν την επίθεση στα ΜΜΕ». Ο κ. Κυριάκος Μητσοτάκης διατείνεται πως «αυτό που κάνουμε είναι πολύ μετρημένο και πολύ έγκυρο», η Αμερικανίδα δημοσιογράφος επιμένει στις αντιρρήσεις της, και ο πρωθυπουργός διαφεύγει διά της κολακείας: «Είστε μια έμπειρη δημοσιογράφος. Θα λάβω σοβαρά υπόψη την παρατήρησή σας». Πράγμα που δεν το έπραξε ποτέ. Το ελληνικό κοινό, πάντως, δεν έμαθε ποτέ γι’ αυτή τη στιχομυθία. Για να προστατευτεί το πρωθυπουργικό γόητρο, οι συγκεκριμένες ερωταποκρίσεις δεν υπήρχαν στο ενημερωτικό σημείωμα του Μαξίμου, που αναδημοσιεύτηκε ατόφιο από το Αθηναϊκό Πρακτορείο και κατόπιν από τα φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ. Αποπληροφόρηση; Υποπληροφόρηση; Παραπληροφόρηση; Ολα μαζί, και μάλιστα σε καιρούς που το πρωτότυπο εντοπίζεται πανεύκολα;

 

Απροετοίμαστος στα περί Τύπου αποκαλύφθηκε ο κ. Μητσοτάκης και στο ταξίδι του στις ΗΠΑ. Η ερώτηση του δημοσιογράφου Ντέιβιντ Ιγνάτιους στο Georgetown University ήταν επίσης «μη αναμενόμενη»: «Ο Παγκόσμιος Δείκτης Ελευθερίας του Τύπου κατέταξε την Ελλάδα στη χαμηλότερη θέση στην Ε.Ε. στην ελευθερία του Τύπου. Είμαι βέβαιος ότι αυτά τα στοιχεία σάς προβληματίζουν. Πείτε μας γιατί συνέβη αυτό και τι θα κάνετε». Η απάντηση: «Πρώτα απ’ όλα, αν αναφέρεστε στην έκθεση από μια γαλλική ΜΚΟ, εγώ διαφωνώ με τον πιο εμφατικό τρόπο με τα συμπεράσματα και τη μεθοδολογία. Είμαστε ελεύθερη δημοκρατία και αν δείτε τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων στην Ελλάδα, θα δείτε ότι οι περισσότερες είναι επικριτικές απέναντί μας. Είναι μια χώρα που ο καθένας μπορεί να δημοσιεύει ό,τι θέλει».

 

Πρώτ’ απ’ όλα, οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (RSF) δεν είναι «γαλλική ΜΚΟ». Είναι ανεξάρτητη διεθνής οργάνωση, η οποία μάλιστα κατέρριψε όλες τις αιτιάσεις του κυβερνητικού εκπροσώπου. Δεύτερον, το θέμα δεν είναι οι εφημερίδες αλλά τα ιδιωτικά κανάλια, που περιφρονούν ανενδοίαστα όσα προβλέπει το Σύνταγμα για την αντικειμενικότητα και δωρίζουν στη Ν.Δ. ένα 66% του ενημερωτικού χρόνου τους. Τρίτον, η Ευρωβουλή εμπιστεύεται τους RSF, γι’ αυτό και ανάρτησε στην ιστοσελίδα της την πρόσφατη έκθεσή τους, όπου η Ελλάδα κατατάσσεται τελευταία στην Ε.Ε. ως προς την ελευθεροτυπία. Τέταρτον, οι προσπάθειες της κυβέρνησης και των φιλικών της Μέσων να αποδομήσουν την έκθεση των RSF οδήγησαν σε απανωτές γκάφες. Συν τοις άλλοις, ισχυρίστηκαν ότι σε επίσημη έκθεση του Συμβουλίου της Ευρώπης, με τίτλο «Ελευθερία της έκφρασης κατά το 2021», «η Ελλάδα βρίσκεται στο μέσο επίπεδο, όπως οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες». Τι κατέδειξε όμως η διεξοδική έρευνα του Αθανάσιου Περδικόπουλου στα hellinika hoaxes; Αντιγράφω: «Η έκθεση του Συμβουλίου της Ευρώπης, σε αντίθεση με όσα αναφέρθηκαν από τον κυβερνητικό εκπρόσωπο, τον γραμματέα της Βουλής, άρθρα ιστοσελίδων και αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δεν περιέχει κατάταξη των χωρών-μελών του Συμβουλίου ως προς την ελευθερία του Τύπου. Το γράφημα (χάρτης) που διακινήθηκε ως ενδεικτικό του επιπέδου ελευθερίας του Τύπου, στην πραγματικότητα αποτυπώνει την κατάσταση κινδύνου ανά χώρα ως προς τις ατομικές ψηφιακές δεξιότητες»! Κάποιος χάρτης θα πρέπει να φτιαχτεί και για τις κυβερνητικές αδεξιότητες.