Το παρελθόν κυνηγάει τον μοιραίο υπουργό των Τεμπών

 

γράφει ο Άρης Χατζηγεωργίου

 

Την (καθυστερημένη) ερώτηση που είχε κάνει ως αντιπολίτευση το 2017 ο Κ. Καραμανλής, αν τα δυστυχήματα «οφείλονται αποκλειστικά και μόνο στον ανθρώπινο παράγοντα ή στην ελλιπή συντήρηση του σιδηροδρομικού δικτύου», καλείται τώρα να απαντήσει ο ίδιος. ● Θα αναιρέσει άραγε όλο το κυβερνητικό αφήγημα περί ανθρώπινου λάθους;

Μπορεί στην εξεταστική επιτροπή της Βουλής η κυβερνητική πλειοψηφία να κάνει τα πάντα για να πείσει ότι το έγκλημα των Τεμπών οφείλεται μόνο σε ανθρώπινο λάθος, ωστόσο ο μοιραίος υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Κώστας Καραμανλής, που έρχεται αύριο να καταθέσει ενώπιόν της, έχει δείξει στο παρελθόν ότι δεν υιοθετεί τέτοιες... απόψεις.

 

Πριν γίνουν οι εκλογές τον Ιούνιο του 2019 και ανέλθει στην εξουσία η κυβέρνηση Μητσοτάκη, ο κ. Καραμανλής ήταν τομεάρχης αρμόδιος για τις Υποδομές και τις Μεταφορές. Με άλλα λόγια, παρακολουθούσε τι συνέβαινε σε αυτόν τον κρίσιμο τομέα, υπέβαλλε ερωτήσεις-επερωτήσεις στη Βουλή και, προφανώς, ετοιμαζόταν για την περίοδο που θα αναλάμβανε εκείνος το υπουργείο Υποδομών-Μεταφορών για να διαχειριστεί τα θέματα με καλύτερο τρόπο από εκείνον της απερχόμενης κυβέρνησης.

 

Στην πράξη, πάντως, η εικόνα που προκύπτει από το αρχείο της δραστηριότητας του Κ. Καραμανλή στον κοινοβουλευτικό έλεγχο, δείχνει ότι ελάχιστα ασχολήθηκε με τον σιδηρόδρομο, δηλαδή τον ΟΣΕ, την ΕΡΓΟΣΕ και την τότε ΤΡΑΙΝΟΣΕ, που έχει μετονομαστεί σε Hellenic Train. Οταν συστάθηκε η εξεταστική επιτροπή για το «έγκλημα των Τεμπών», η κυβερνητική πλειοψηφία επικέντρωσε το αφήγημά της κυρίως στο «ανθρώπινο λάθος» και δευτερευόντως στη γενική παθογένεια των ελληνικών σιδηροδρόμων ώστε να διαχυθούν οι ευθύνες στον τρόπο με τον οποίο διαχειρίστηκαν το θέμα όλες οι προηγούμενες κυβερνήσεις από το 1997, και βεβαίως η πιο πρόσφατη, εκείνη του ΣΥΡΙΖΑ.

Μία από τις ελάχιστες ερωτήσεις, πάντως, που έχει καταθέσει ο Κώστας Καραμανλής στο διάστημα μεταξύ 2015-2019 σχετικά με τον σιδηρόδρομο έχει τίτλο «Σχετικά με τα συνεχή σιδηροδρομικά ατυχήματα και δυστυχήματα». Η ερώτηση κατατέθηκε στις 25 Αυγούστου του 2017 απευθυνόμενη στον τότε υπουργό Χρήστο Σπίρτζη και αναφέρει:

 

«Το τελευταίο χρονικό διάστημα γινόμαστε δυστυχώς μάρτυρες μιας σειράς σιδηροδρομικών ατυχημάτων και σε ορισμένες περιπτώσεις και δυστυχημάτων. Μετά το τραγικό δυστύχημα στο Αδεντρο, όπου θρηνήσαμε 3 θύματα, ακολούθησε στις αρχές αυτού του μήνα ο εκτροχιασμός εμπορικής αμαξοστοιχίας στο ύψος της Καλλιπεύκης Δομοκού, ενώ χθες σημειώθηκε νέος εκτροχιασμός, επιβατικής αμαξοστοιχίας αυτή τη φορά, που εκτελούσε το δρομολόγιο Θεσσαλονίκη-Αθήνα, κατά την είσοδό της στον σταθμό της Λάρισας».

 

Κατ’ αρχάς, δημιουργεί εντύπωση το γεγονός ότι ο αρμόδιος τομεάρχης καταθέτει ερώτηση τον Αύγουστο, ενώ το πιο σοβαρό δυστύχημα στο Αδενδρο είχε συμβεί τον Μάρτιο του 2017. Στο αρχείο, βρίσκουμε ακόμη μία ερώτηση τον Ιανουάριο, μετά τον εγκλωβισμό κάποιων συρμών λόγω κακοκαιρίας. Ισως, ο κ. Καραμανλής δεν αξιολογούσε ως τόσο σοβαρά αυτά τα περιστατικά ή δεν ήθελε να ταράξει τα νερά και να δημιουργήσει δυσαρέσκειες αναζητώντας ευθύνες σε διοικητικούς μηχανισμούς που ασχολούνται περισσότερο με τις εργολαβίες και λιγότερο με την ασφάλεια των μεταφορών. Το πρώτο ερώτημα Καραμανλή ήταν τυπικό: «Για ποιο λόγο παρουσιάζονται αυτά τα συχνά φαινόμενα σιδηροδρομικών ατυχημάτων και δυστυχημάτων;».

 

Στο δεύτερο ερώτημα όμως διατυπώνεται η απορία που βασανίζει εδώ και σχεδόν έναν χρόνο την κοινωνία ολόκληρη και πρωτίστως τα θύματα του εγκλήματος των Τεμπών: «Οφείλονται αποκλειστικά και μόνο στον ανθρώπινο παράγοντα ή στην ελλιπή συντήρηση του σιδηροδρομικού δικτύου;».

 

Πρόκειται για ένα ερώτημα που προσπάθησε από την πρώτη μέρα μετά τα Τέμπη να απαντήσει ο ίδιος ο πρωθυπουργός Κυρ. Μητσοτάκης μιλώντας για «ανθρώπινα σφάλματα». Η κυβέρνηση κατάλαβε τότε ότι τέτοιες αναφορές δημιουργούν αντιδράσεις και φρόντισε να κάνει στροφή επεκτείνοντας τη συζήτηση σε άλλα θέματα, επιλέγοντάς τα όμως προσεκτικά ώστε οι ευθύνες να μοιράζονται ανάμεσα στη δική της διακυβέρνηση και εκείνες προηγούμενων κυβερνήσεων.

 

Η ερώτηση που είχε καταθέσει στη Βουλή

 

Από εκεί και μετά ξεκίνησε ένα τεράστιο «γαϊτανάκι» όπου κάθε εμπλεκόμενη πλευρά προσπαθούσε να βγάλει στη φόρα τα άπλυτα των υπολοίπων. Βγήκαν στη φόρα οι παλιές διαμάχες ανάμεσα στον ΟΣΕ και στην ΕΡΓΟΣΕ για το ποιος εμποδίζει περισσότερο την εκτέλεση των εργολαβιών, ανασύρθηκαν παλιοί φάκελοι και αλληλογραφίες με το εποπτεύον υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών. Στο στόχαστρο τέθηκε βεβαίως και η ιταλική διοίκηση της Hellenic Train, η οποία είναι και η πρώτη υπόλογη για οικονομικές αποζημιώσεις προς τα θύματα και έχει κάθε συμφέρον να μεταβιβάσει ευθύνες σε άλλες πλευρές.

 

Κυρίαρχη στο κάδρο, όμως, παρέμεινε σε όλο αυτό το διάστημα η κυβέρνηση που ενδιαφερόταν μόνο να δείξει ότι εκείνη δεν έχει καμία ευθύνη ώστε να περισωθεί και ο υπουργός Κ. Καραμανλής, που παραιτήθηκε μόνο για λόγους ευθιξίας. Αυτή η προσπάθεια αναδεικνύεται με κάθε αφορμή στις συνεδριάσεις της εξεταστικής επιτροπής της Βουλής, όπως καθημερινά καταγράφεται στα ρεπορτάζ της «Εφ.Συν.».

 

Ο κ. Καραμανλής έρχεται να καταθέσει στην εξεταστική επιτροπή αύριο, 13 Φεβρουαρίου, σχεδόν τρεις μήνες μετά την έναρξη εργασιών και λίγο πριν ολοκληρωθούν –σύμφωνα με το ανακοινωμένο πρόγραμμα– οι καταθέσεις. Εκεί θα φανεί πώς και αν ο πρώην υπουργός θα θελήσει να ακολουθήσει το κυβερνητικό αφήγημα περί ανθρώπινου λάθους ή αν θα διατηρήσει τις αμφιβολίες που είχε υποβάλλοντας την ερώτηση τον Αύγουστο του 2017. Πάντως, για την Ιστορία, να αναφέρουμε ότι σε εκείνη την ερώτηση δόθηκαν τότε κάποιες απαντήσεις:

 

● Από πλευράς ΟΣΕ, ο τότε διευθύνων σύμβουλος Κ. Πετράκης αναφέρει στο έγγραφό του ότι τα ατυχήματα που σημειώθηκαν το τελευταίο χρονικό διάστημα δεν οφείλονται σε συγκεκριμένη συστηματική αιτία, ώστε να δημιουργείται ανησυχία για τη λειτουργία των Ελληνικών Σιδηροδρόμων.

 

● Ο διευθύνων σύμβουλος της τότε ΤΡΑΙΝΟΣΕ Φίλιππος Τσαλίδης αναφέρει, από την πλευρά του, ότι για τα συμβάντα σε Καλλιπεύκη και Λάρισα «δεν έχουν ώς σήμερα εκδοθεί οριστικά πορίσματα», ενώ για το ατύχημα στο Αδενδρο «έχει εκδοθεί μια προκαταρκτική έκθεση εκτίμησης που εκτιμά ότι το αίτιο εκτροχίασης οφείλεται στον ανθρώπινο παράγοντα».

 

Κάνει επίσης και μια αναφορά ειρωνικά προφητική, λέγοντας ότι με τα νέα συστήματα σηματοδότησης και τηλεδιοίκησης, θα βελτιωθούν θεαματικά «οι παράγοντες ασφαλούς κυκλοφορίας των αμαξοστοιχιών» και θα ελαχιστοποιηθούν «οι πιθανότητες συμβάντος λόγω ανθρώπινων λαθών».

 

● Πάντως, δεν προκύπτει από το αρχείο των κοινοβουλευτικών ερωτήσεων εάν ο κ. Καραμανλής έμεινε ανικανοποίητος από τις απαντήσεις και επανήλθε ζητώντας περαιτέρω στοιχεία για να θωρακίσει την ασφάλεια των σιδηροδρόμων.

 

Από το ίδιο αρχείο, επίσης, προκύπτει ότι στο διάστημα 2016-2019 που τώρα η πλειοψηφία προσπαθεί να πει ότι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ είχε διαλύσει τον σιδηρόδρομο, ο κ. Καραμανλής είχε υποβάλει ακόμη τέσσερις ερωτήσεις στη Βουλή για «τα κριτήρια κάλυψης των διευθυντικών θέσεων στην ΤΡΑΙΝΟΣΕ», την «αλλαγή οργανογράμματος της ΤΡΑΙΝΟΣΕ λίγο πριν από την ιδιωτικοποίησή της», τον εγκλωβισμό συρμών που προαναφέραμε και «τον αριθμό των συμβούλων και των εξωτερικών συνεργατών στην ΕΡΓΟΣΕ».

 

Ο σταθμάρχης δεν έπρεπε να «εκτελεί υπεύθυνη εργασία», σύμφωνα με τον κανονισμό του ΟΣΕ

 

 

Κατά παράβαση του Εσωτερικού Κανονισμού Λειτουργίας του ΟΣΕ είχε τοποθετηθεί και διαχειριζόταν ανθρώπινες ζωές ο μοιραίος σταθμάρχης της Λάρισας, πάνω στον οποίο προσπαθεί η κυβέρνηση να φορτώσει το σύνολο των ευθυνών για το έγκλημα των Τεμπών.

 

Αυτό προκύπτει από εγκύκλιο του ΟΣΕ που αποκαλύπτει σήμερα η «Εφ.Συν.», η οποία δίνει σαφείς οδηγίες για την περίοδο δοκιμασίας και μαθητείας που πρέπει να περνά το νεοπροσλαμβανόμενο προσωπικό σε διάφορες θέσεις υψηλής ή χαμηλότερης κρισιμότητας.

 

Η εγκύκλιος, που φέρει την υπογραφή του τότε διευθύνοντος συμβούλου του ΟΣΕ Παναγιώτη Θεοχάρη, εκδόθηκε στις 8 Μαΐου του 2019 με στόχο να παράσχει διευκρινίσεις και οδηγίες σχετικά με την ορθή εφαρμογή του Εσωτερικού Κανονισμού Λειτουργίας του Οργανισμού.

 

Κεντρικό θέμα των διευκρινίσεων αφορά τη διαδικασία εκπαίδευσης-μαθητείας-δοκιμής των υπαλλήλων που αναλαμβάνουν για πρώτη φορά υπηρεσία σε πλήθος κλάδων λειτουργίας που επηρεάζουν ευθέως ή εμμέσως την ασφαλή κυκλοφορία των τρένων.

 

Το ουσιαστικό συμπέρασμα των οδηγιών είναι ότι κανένας υπάλληλος δεν «εκτελεί υπεύθυνη εργασία» εάν προηγουμένως δεν συμπληρώσει δοκιμαστική περίοδο 18 μηνών «προκειμένου να φανεί η καταλληλότητά του για μονιμοποίηση και προσαρμογή». Η δοκιμαστική περίοδος για τον Κλάδο Κυκλοφορίας, στον οποίο υπάγονται οι σταθμάρχες, είναι 18 μήνες αλλά είναι ίδια τόσο για τον Κλάδο Μηχανικών και τον Κλάδο Τεχνικής Υποστήριξης, όσο και για τους κλάδους Διοικητικής και Γενικής Υποστήριξης.

 

Οπως ρητά αναφέρεται, «η δοκιμαστική περίοδος μπορεί να περιλαμβάνει εκπαίδευση και μαθητεία», ενώ στις περιπτώσεις που αυτό απαιτείται, μετά το πέρας της τυχόν εκπαίδευσης και μαθητείας ο νεοπροσλαμβανόμενος υποβάλλεται υποχρεωτικά σε εξετάσεις. «Ο αποτυγχάνων επανεξετάζεται και σε περίπτωση νέας αποτυχίας, απολύεται», αναφέρει η εγκύκλιος.

 

 

Η εγκύκλιος του 2019 που όριζε ότι κανείς στον ΟΣΕ δεν μπορούσε να αναλάβει θέση ευθύνης αν δεν περνούσε 18 μήνες «μαθητείας» και εξετάσεις για την ικανότητά του, ενώ ο σταθμάρχης Λάρισας ανέλαβε βάρδια μόνος του ύστερα από λίγες μέρες ως βοηθητικός

 

Ακολουθεί όμως η πιο σημαντική αναφορά που έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με το πώς ανέλαβε υπηρεσία ο μοιραίος σταθμάρχης της Λάρισας: «Ο μαθητευόμενος, προ της επιτυχίας του στις παραπάνω εξετάσεις, δεν εκτελεί υπεύθυνη εργασία»!!!

 

Τίποτε από τα παραπάνω δεν ίσχυσε στην περίπτωση του προφυλακισμένου σταθμάρχη και δεν μπορεί να αποτελέσει δικαιολογία ότι ο συγκεκριμένος δεν ήταν τυπικά νεοπροσλαμβανόμενος αφού εργαζόταν από παλιά και ήρθε με μετάταξη στον ΟΣΕ. Υπενθυμίζεται ότι ο συγκεκριμένος ανήκε παλιότερα στο βοηθητικό προσωπικό του σιδηροδρόμου, υπαγόμενος σε άλλη εταιρεία, την ΤΡΑΙΝΟΣΕ. Μετέφερε αποσκευές και δεν είχε καμία σχέση με το κρίσιμο έργο ρύθμισης της κυκλοφορίας. Αποχώρησε με τις μαζικές μετατάξεις των πρώτων μνημονίων προκειμένου να μειωθεί το προσωπικό του σιδηροδρόμου και επέστρεψε με διαδικασίες-εξπρές το 2022, όταν πλέον ο Οργανισμός είχε ξεμείνει εντελώς από ανθρώπους σε κρίσιμες ειδικότητες.

 

Με άλλα λόγια, η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, που στην πρώτη θητεία της ασχολήθηκε αναλυτικά με το να εξαγγέλλει ΣΔΙΤ δισεκατομμυρίων ευρώ για την ανάθεση της συντήρησης του δικτύου σε ιδιώτες, ανακάλυψε «ξαφνικά» ότι δεν υπάρχει προσωπικό για να ρυθμίζει βασικές λειτουργίες και προσπάθησε να καλύψει τα κενά με μετατάξεις και «μπλοκάκια». Οι προσλήψεις με μπλοκάκια έγιναν εκτός διαδικασιών ΑΣΕΠ, όπως πρόσφατα αναφέρθηκε στην εξεταστική επιτροπή, αλλά «σε συνεννόηση» με τις συνδικαλιστικές οργανώσεις - με ό,τι μπορεί να περιλαμβάνει αυτή η συνεννόηση.

 

Για τη μετάταξη του συγκεκριμένου σταθμάρχη ενδεικτικά ήταν τα όσα ανέφερε στην Εξεταστική ο Ιωάννης-Κωνσταντίνος Χαλκιάς, πρόεδρος του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους αλλά και πρόεδρος της επιτροπής στην οποία ανέθεσε ο Γ. Γεραπετρίτης να συντάξει στα γρήγορα, πριν από τις εκλογές, μια διεκπεραιωτική διερεύνηση για την τραγωδία των Τεμπών. Ο κ. Χαλκιάς ρωτήθηκε στην Εξεταστική για το τι έπρεπε να συμβεί με την αίτηση μετάταξης του υπαλλήλου που αποφάσισε να γίνει σταθμάρχης στα 59 του ενώ ίσχυε ως όριο ηλικίας το 48ο και είπε ότι «έπρεπε να πετάξει την αίτηση στα σκουπίδια»!!!

 

Σε κάθε περίπτωση δεν ίσχυσε το 18μηνο μαθητείας χωρίς καθήκοντα ευθύνης που αναφέρει η εγκύκλιος. Οπως είχε καταθέσει ο ίδιος ο σταθμάρχης μετά το δυστύχημα, είχε εργαστεί ως βοηθητικός για έξι μέρες «από τις 25 Ιανουαρίου 2023 μέχρι και τις 30 Ιανουαρίου 2023 μαζί με άλλον» στον σταθμό της Λάρισας και τον Φεβρουάριο στην Καλαμπάκα. Στις 21 Φεβρουαρίου 2023 έκανε μαθητεία στον σταθμό Νέων Πόρων και στις 22 και 23 έκανε κανονικά βάρδια στον ίδιο σταθμό. Από τις 25 Φεβρουαρίου έως την ημέρα της καταστροφής, στις 28/2/23, εκτελούσε βάρδια μόνος του στο σταθμαρχείο Λάρισας μεταξύ 22.00 και 6 π.μ.

 

Ερωτήματα γεννούν τα εύφλεκτα υλικά

Ερωτήματα για τη διαδικασία της ανάκρισης γεννούν οι νέες αποκαλύψεις που έρχονται στο φως της δημοσιότητας σχετικά με εύφλεκτα υλικά που βρέθηκαν στα συντρίμμια των συρμών αλλά και την «κατάθεση» που πρόλαβε να δώσει στην επιτροπή Γεραπετρίτη ο διευθυντής Κυκλοφορίας του ΟΣΕ Κ. Χρυσάγης, λίγο πριν χάσει τη ζωή του σε περίεργο τροχαίο δυστύχημα.

 

Η ύπαρξη των εύφλεκτων υλικών αναδείχτηκε από τον τεχνικό εμπειρογνώμονα οικογενειών των θυμάτων Β. Κοκοτσάκη και συνδέεται με την πιθανή μεταφορά παράνομων φορτίων. Ο μοναδικός τρόπος για να αποδειχτεί εάν όντως μεταφερόταν κάτι παράνομα θα ήταν να είχε διασωθεί το βιντεοσκοπικό υλικό από τις 300 κάμερες που διαθέτει ο ΟΣΕ σε διάφορα σημεία του δικτύου. Ομως ο μεταβατικός διευθύνων σύμβουλος του ΟΣΕ, Π. Τερεζάκης, κατέθεσε στη Βουλή ότι το υλικό αυτό σβήστηκε επειδή, όπως είπε, πέρασαν 15 μέρες και δεν το αναζήτησε ο ανακριτής.

 

Επίσης, στην Εξεταστική κατατέθηκε το πρακτικό από την κατάθεση του Κ. Χρυσάγη στις 14 Μαρτίου 2023 στην επιτροπή διερεύνησης. Ο Κ. Χρυσάγης έχασε τη ζωή του στις 26 Μαρτίου και ενώ επρόκειτο να καταθέσει στον ανακριτή, τρεις μέρες αργότερα. Ο εκλιπών φέρεται να καταθέτει ότι εάν λειτουργούσαν τα συστήματα θα μπορούσαν να αποτρέψουν το δυστύχημα. Ομως, παραμένει άγνωστο εάν ο ανακριτής φρόντισε, τουλάχιστον, να λάβει το υλικό από τον υπολογιστή του που παραμένει στα γραφεία του ΟΣΕ και να αναζητήσει από εκεί πιθανά αποδεικτικά στοιχεία.