Ιρλανδίας συνεχιζόμενη ομηρία

Του Γιάννη Βαρουφάκη

Από την αρχή της Κρίσης του Ευρώ, το Βερολίνο, η Φραγκφούρτη και οι Βρυξέλλες απεγνωσμένα ψάχνουν αποδείξεις, ή έστω ενδείξεις, έστω και μίας επιτυχίας τους συνδυασμού μνημονιακών δανείων και μνημονιακής λιτότητας (ή μάλλον πυραμιδικής λιτότητας, όπως θα έπρεπε να χαρακτηρίζεται) στην καταπολέμηση της Κρίσης του Ευρώ. Εδώ κι έναν χρόνο διαφαίνονται οι προσπάθειές τους να αναδείξουν την Ιρλανδία ως τη ζωντανή «απόδειξη» πως η πολιτική τους πετυχαίνει όταν εφαρμόζεται ειλικρινά και με ενθουσιασμό. Τις τελευταίες εβδομάδες και μέρες, η προπαγανδιστική αυτή εκστρατεία ολοκληρώνεται με αποκορύφωμα την ανακοίνωση πως, από την ερχόμενη Άνοιξη, η Ιρλανδία θα έχει επανακάμψει στους κόλπους των μη πτωχευμένων μελών-κρατών της Ευρωζώνης.

Πριν προβούμε σε αναλύσεις και ερμηνείες ας ρίξουμε μια ματιά στην πραγματικότητα:

• Από τον Ιανουάριο του 2008, οι θέσεις εργασίας έχουν μειωθεί κατά 12,8%
• Κάθε χρόνο η καθαρή μετανάστευση (αριθμός ατόμων που εγκαταλείπουν τη χώρα μείον αριθμό ατόμων που μετακομίζουν σε αυτήν) ανέρχεται στους 33 χιλιάδες
• Έτσι, τα τελευταία τέσσερα χρόνια, η Ιρλανδία έχει «χάσει», λόγω μετανάστευσης (κυρίως στη Βρετανία, Αυστραλία, Ν. Ζηλανδία, Καναδά και ΗΠΑ), το 16% των νέων ανθρώπων της, ηλικίας 18 με 45
• Παρά τη μαζική μετανάστευση, η Ιρλανδία σήμερα έχει 107 χιλιάδες περισσότερους ανέργους απ’ ό,τι είχε τον Ιανουάριο του 2008 – 296 χιλιάδες συνολικά (σε μια χώρα των 3 εκατομμυρίων ψυχών στην οποία όμως αναπτύσσονται τεράστιες πολυεθνικές επιχειρήσεις που, θα περίμενε κανείς, ενισχύουν την απασχόληση)
• Το δημόσιο χρέος, ως ποσοστό του ΑΕΠ, ανέρχεται σήμερα στο 121% ενώ το 2011 ήταν 105% και το 2010, όταν η χώρα κατέρρευσε, 91.1%
• Ο ρυθμός ανάπτυξης της εγχώριας οικονομίας κυμαίνεται, σήμερα, στο -1,2% (χωρίς δηλαδή να προσμετράται το εισόδημα πολυεθνικών, όπως η Google, το οποίο παράγεται εκτός Ιρλανδίας αλλά «περνά» από την Ιρλανδία, χωρίς να φορολογείται, ώστε να φοροδιαφεύγουν οι εν λόγω εταιρείες)
• Το δημοσιονομικό έλλειμμα του Ιρλανδικού κράτους είναι σήμερα ίσο με το 7,3% του ΑΕΠ
• Το ιδιωτικό χρέος των ιρλανδών πολιτών (χωρίς να υπολογίζεται ούτε το δημόσιο ούτε το εταιρικό χρέος) ισούται με το 200% του ΑΕΠ
• Τα περιουσιακά στοιχεία των πολιτών (που «φέρουν» αυτό το πιο προαναφερόμενο ιδιωτικό χρέος) έχασαν το 56% της αξίας τους από τότε που ξεκίνησε η Κρίση
• Το 17% των στεγαστικών δανείων δεν εξυπηρετούνται αλλά και δεν έχουν διαγραφεί από τα βιβλία των τραπεζών

Είναι αξιοθαύμαστο πως αυτή η υπό κατάρρευση κοινωνική οικονομία παρουσιάζεται ανερυθρίαστα από τους αξιωματούχους του Βερολίνου, της Φραγκφούρτης και των Βρυξελλών ως «επιτυχία» του μνημονιακού προγράμματος που επιβλήθηκε στην Ιρλανδία. Όταν ερωτούνται πώς είναι δυνατόν να πιστεύουν ότι η Ιρλανδία «απέδρασε» από την κρίση χρέους-ύφεσης-τραπεζών, οι αξιωματούχοι δίνουν δύο απαντήσεις:

• Πρώτον, αναφέρονται στην πραγματικά εντυπωσιακή εξαγωγική επίδοση της Ιρλανδίας.
• Δεύτερον, μιλούν για την εξ ίσου εντυπωσιακή συρρίκνωση των spreads των επιτοκίων δανεισμού του ιρλανδικού κράτους η οποία, πράγματι, επιτρέπει στο Δουβλίνο να ελπίζει σε πλήρη επιστροφή στις χρηματαγορές.

Ας δούμε αυτά τα δύο στοιχεία λίγο πιο προσεκτικά.

Όσον αφορά τις εξαγωγές της χώρας, ένας αριθμός πρέπει να μας προβληματίσει: Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, οι ιρλανδικές εξαγωγές ανέρχονται στο... 108% του ΑΕΠ της χώρας. Το νούμερο αυτό παραείναι καλό για να είναι αληθινό. Όπως όλοι γνωρίζουν, το ποσοστό αυτό είναι όλως διόλου πλασματικό και οφείλεται στο ότι η Ιρλανδία έχει αποφασίσει εδώ και 25 χρόνια να λειτουργεί ως παράδεισος για φοροδιαφεύγουσες πολυεθνικές επιχειρήσεις. Πάρτε για παράδειγμα την Google. Από τα επίσημα στοιχεία που δηλώνει η επιχείρηση, σε κάθε υπάλληλο που η εταιρεία απασχολεί στην Ιρλανδία (συμπεριλαμβανομένου και του φύλακα, του κλητήρα, τω ανθρώπων της ρεσεψιόν κ.λπ.) αντιστοιχούν έσοδα της τάξης των €4,8 εκ. ετησίως. Προφανώς τέτοια καταπληκτική παραγωγικότητα δεν νοείται. Απλά, η Google εμφανίζει έσοδά της από παντού ως έσοδα της θυγατρικής της στην Ιρλανδία (η οποία υποτίθεται ότι «εξάγει» από την Ιρλανδία τις υπηρεσίες της Google στον υπόλοιπο κόσμο) με στόχο να εκμεταλλεύεται τη φορολογική συνθήκη του Δουβλίνου με φορολογικούς παραδείσους της Καραϊβικής – συνθήκη που επιτρέπει σε εταιρείες με έδρα το Δουβλίνο να πληρώνουν εταιρικούς φόρους στην... Καραϊβική – δηλαδή να μην πληρώνουν πουθενά φόρους καθώς στους παραδείσους αυτούς της Καραϊβικής καταβάλουν φόρο μόνο τα φυσικά πρόσωπα και καθόλου φόρο... οι εταιρείες. Ουσιαστικά, μόνον ένα μικρό μέρος των εξαγωγών της Ιρλανδίας αφορούν πραγματικές εξαγωγές που συνεισφέρουν στην απασχόληση των ιρλανδών και στα ταμεία του Ιρλανδικού κράτους. Μάλιστα, οι πραγματικές εξαγωγές πολυεθνικών επιχειρήσεων βρίσκονται υπό πίεση και συρρικνώνονται. Π.χ. η παραγωγή, προς εξαγωγή, φαρμάκων κινδυνεύει να μειωθεί δραστικά καθώς οι πατέντες στις οποίες βασίζεται λήγουν η μία μετά την άλλη, και μάλιστα σύντομα.

Πάμε τώρα στα spreads των κρατικών ομολόγων. Είναι αλήθεια ότι έχουν μειωθεί πολύ. Όχι όμως αρκετά για να θεωρείται «βατή» η αναχρηματοδότηση του δημόσιου Ιρλανδικού χρέους το οποίο ξεπερνά το 120% του ΑΕΠ σε μια χώρα όπου η φορολογική βάση είναι ιδιαίτερα μικρή (λόγω χαμηλών συντελεστών φορολόγησης των εταιρειών) και ευάλωτη (λόγω της συνεχιζόμενης ύφεσης στην πραγματική, εγχώρια, οικονομία). Θα με ρωτήσετε όμως εύλογα: Αν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε γιατί οι αγορές έριξαν τα επιτόκια δανεισμού του Ιρλανδικού κράτους; Η απάντηση είναι απλή: Τα έριξαν επειδή έλαβαν το μήνυμα από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και το Βερολίνο ότι η Ιρλανδία δεν θα αφεθεί ποτέ να κηρύξει στάση πληρωμών. Ότι, αν χρειαστεί, ο Πρόεδρος της ΕΚΤ, ο κ. Draghi, με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο θα εντάξει την Ιρλανδία στο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων (ΟΜΤ) με το οποίο ο κ. Draghi απειλεί τις αγορές πως, αν τολμήσουν να στοιχηματίσουν σε άνοδο των spreads Ιταλίας, Ισπανίας και Ιρλανδίας, θα χάσουν περιουσίες ολόκληρες.

Με άλλα λόγια, αυτό που συνέβη είναι ότι η Ευρώπη αποφάσισε πως θέλει να προσποιηθεί ότι η Ιρλανδία, ο «υποδειγματικός της κρατούμενος», κατάφερε να απελευθερωθεί (δηλαδή να επιστρέψει στις αγορές) όταν στην πραγματικότητα η επιστροφή αυτή ούτε αυτοδύναμη είναι ούτε και συνεπάγεται ανεξαρτησία δημοσιονομικής πολιτικής. Ουσιαστικά, η Ιρλανδία είναι το ίδιο «κρατούμενη» όπως και τα δύο τελευταία χρόνια: απολύτως δεσμευμένη από την ΕΚΤ, όσον αφορά τον δανεισμό του Ιρλανδικού κράτους, και από τις Βρυξέλλες και το Βερολίνο όσον αφορά τη συνεχιζόμενη λιτότητα. Το μόνο που άλλαξε είναι ότι αντί να δανείζεται υπό πλήρη δέσμευση και επιτήρηση από το EFSF-ESM, το Ιρλανδικό κράτος θα δανείζεται από τις αγορές κάτω από την επιτήρησή της (και πλήρη δέσμευση προς την) ΕΚΤ. Για τέτοια μη απόδραση μιλάμε.

Υ.Γ.: Έθεσα τις παραπάνω σκέψεις στον συνάδελφο Phil Pilkington, εξ Ιρλανδίας καταγόμενο. Αν ενδιαφέρεστε για την απάντησή του, πατήστε εδώ και προχωρήστε προς το τέλος του κειμένου όπου θα βρείτε την απάντηση του Phil.

ένα άρθρο των πρωταγωνιστών