1944: Ο ΕΛΑΣ ελευθερώνει τη Θεσσαλονίκη

Στις 30 Οκτώβρη του 1944 ο ΕΛΑΣ απελευθερώνει τη Θεσσαλονίκη από τους Γερμανούς κατακτητές. Οι ηρωικοί απελευθερωτές έγιναν δεκτοί από το βασανισμένο, αλλά ακατάβλητο, λαό της μακεδονικής πρωτεύουσας με πρωτοφανείς εκδηλώσεις αγάπης, χαράς και ενθουσιασμού. Παντού αναρτήθηκαν σημαίες, στήθηκαν αψίδες, ετοιμάστηκαν στεφάνια, για να στεφανωθούν οι νικητές. Επί δυόμισι ώρες οι ΕΛΑΣίτες παρήλαυναν περήφανοι στους δρόμους της ελεύθερης Θεσσαλονίκης, ενώ ο λαός τους έραινε με λουλούδια. Μετά την παρέλαση έγινε συγκέντρωση, όπου ο λαός εξέλεξε τα όργανα της αυτοδιοίκησής του.

30 Οκτωβρίου 1944. Φωτογραφία από τη συγκέντρωση του λαού της Θεσσαλονίκης στην Πλατεία Αριστοτέλους.

Τα ξημερώματα της 30ής Οκτώβρη, τμήματα του ΕΛΑΣ της πόλης ματαίωσαν την προσπάθεια των Γερμανών να ανατινάξουν το εργοστάσιο Ηλεκτρισμού, ενώ τμήματα του 19ου Συντάγματος, μαζί με μαχητές του εφεδρικού ΕΛΑΣ Θεσσαλονίκης, ματαίωσαν την απόπειρα άλλου γερμανικού τμήματος να ανατινάξει το ηλεκτρικό εργοστάσιο της οδού Αγίου Δημητρίου. Αλλα τμήματα του ΕΛΑΣ διέσωσαν, επίσης, από την καταστροφή τις σιταποθήκες και το εργοστάσιο Αλατίνη και χτύπησαν γερμανικά τμήματα, που υποχωρούσαν στην οδό Μοναστηρίου και στο Χαρμάνκιοϊ. Στις 2 μετά το μεσημέρι τα τμήματα της ΧΙ Μεραρχίας του ΕΛΑΣ ολοκλήρωσαν την απελευθέρωση της πόλης.

Μια μικρή ομάδα Αγγλων σε ένα φορτηγό αυτοκίνητο μπήκε στη θεσσαλονίκη μόλις στις 31 Οκτώβρη του 1944. Τους οδηγούσε ένας λοχαγός του ΕΛΑΣ. Ομως, αυτό δε δυσκόλεψε το BBC να αναγγείλει μετά τρεις μέρες ότι η Θεσσαλονίκη απελευθερώθηκε από τα βρετανικά στρατεύματα.

Τμήμα του εφεδρικού ΕΛΑΣ παρελαύνει

Τις μέρες της απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης οι επιδιώξεις των Γερμανών ήταν να εξασφαλίσουν την υποχώρησή τους και των Αγγλων και της αντίδρασης να κυριαρχήσουν με τους ταγματασφαλίτες στην περιοχή Κεντρικής Μακεδονίας. Για το σκοπό αυτό η κύρια δύναμη των ένοπλων εθνοπροδοτικών σωμάτων, που ανέρχονταν σε μερικές χιλιάδες, συγκεντρώθηκε και οχυρώθηκε στο Κιλκίς και τμήματα του Μιχάλαγα στην περιοχή της Κοζάνης. Αλλά τα τμήματα του ΕΛΑΣ έδωσαν αποφασιστική μάχη και εξουδετέρωσαν τις δυνάμεις της αντίδρασης. Ετσι, οι ελπίδες τους να επικρατήσουν στην περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας διαψεύστηκαν. Από δω και μπρος η ελληνική αντίδραση, που συνεργάστηκε στενά με τους κατακτητές, πρόδωσε την πατρίδα και κακούργησε σε βάρος του λαού, όλες τις ελπίδες της θα τις στηρίξει πια στα όπλα της «συμμάχου» Μεγάλης Βρετανίας.

Ημεροδρόμος