Η ψευδαίσθηση της λαϊκής κυριαρχίας

Του Δημήτρη Μηλάκα

Υπάρχουν δύο (τουλάχιστον) προσεγγίσεις για την εκλογική διαδικασία. Η μία υποστηρίζει ότι η αντιπροσωπευτική δημοκρατία (δυτικού τύπου) είναι το καλύτερο δυνατό πολίτευμα για την όσο το δυνατόν πιο πιστή έκφραση της λαϊκής βούλησης. Υπάρχει, ωστόσο, και η άλλη άποψη, η οποία συνοψίζεται στη γνωστή φράση: Αν οι εκλογές μπορούσαν να αλλάξουν τα πράγματα, θα ήταν παράνομες.

Οι τελευταίες εξελίξεις στην Ιταλία είναι μια καλή ευκαιρία για να ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά σε αυτήν τη δεύτερη προσέγγιση. Στην ειδησεογραφία οι εξελίξεις στην Ιταλία καταγράφονται, λίγο – πολύ, ως εξής: «Τον ασκό του Αιόλου άνοιξε ο Ιταλός Πρόεδρος Σέρτζιο Ματαρέλα με την άρνησή του να αποδεχτεί ως υπουργό Οικονομικών τον καθηγητή Πάολο Σαβόνα, προκαλώντας την κατάθεση της εντολής σχηματισμού κυβέρνησης από τα κόμματα της πλειοψηφίας και την ανάθεσή της στον άνθρωπο του ΔΝΤ και των οίκων αξιολόγησης Κάρλο Κοταρέλι».

Αυτή η σωστή, σε γενικές γραμμές, περιγραφή της κατάστασης στην Ιταλία, ωστόσο, ξεκινά με μια λάθος διαπίστωση: τον ασκό του Αιόλου δεν τον άνοιξε ο σημερινός Πρόεδρος Ματαρέλα. Τον έχουν ανοίξει άλλοι – αν ποτέ υπήρξε ερμητικά κλειστός…

Η παρέμβαση του Ιταλού Προέδρου για να… διορθωθεί η λαϊκή βούληση που προσφάτως διατυπώθηκε μέσα από την εκλογική διαδικασία δεν είναι μια πρωτοφανής κίνηση.

Αν την τοποθετήσει κάποιος μέσα στα πολλά παραδείγματα τα οποία περιγράφουν τη διάρθρωση των σχέσεων του πολιτικού προσωπικού (στις δυτικές δημοκρατίες) με ισχυρά οικονομικά κέντρα αποφάσεων, η παρέμβαση του Ιταλού Προέδρου ήταν απροκάλυπτα αναμενόμενη, όσο ακριβώς απροκάλυπτη είναι η επιβολή της σφαίρας των οργανωμένων οικονομικών συμφερόντων στο πολιτικό «επιφαινόμενο».

Ποιος κυβερνά;

Μερικά παραδείγματα από το σχετικά πρόσφατο παρελθόν είναι αρκετά και ικανά για να βοηθήσουν όποιον εξακολουθεί να έχει απορίες για το ποιος (και πώς) κυβερνάει τις σύγχρονες δυτικές δημοκρατίες – πρότυπα… Οι περισσότερο απροκάλυπτοι – κατά μια διαφορετική έννοια οι πιο ειλικρινείς – είναι οι Αμερικανοί. Εκεί, στο μοντέλο της δυτικής δημοκρατίας (το οποίο η αμερικανική αυτοκρατορία έχει βαλθεί να μεταλαμπαδεύσει όπου Γης), το χρήμα εμφανίζεται αυτοπροσώπως στις ανώτατες πολιτικές καρέκλες.

Ο Ντικ Τσέινι, για παράδειγμα, αντιπρόεδρος των ΗΠΑ στην κυβέρνηση του «μικρού» Μπους, ήταν ταυτόχρονα το αφεντικό της Χαλιμπάρτον, εταιρείας με πολυσχιδή δραστηριότητα, που ξεκινά από την κατασκευή κτηρίων, δρόμων, φραγμάτων, επεκτείνεται στην κατασκευή εξοπλισμού για την πετρελαϊκή βιομηχανία και φτάνει μέχρι την τροφοδοσία του αμερικανικού στρατού κατοχής στο Αφγανιστάν και το Ιράκ…

Σε εκείνη την αμερικανική κυβέρνηση η Κοντολίζα Ράις, πριν αρχίσει να περιδιαβαίνει τον κόσμο ως υπουργός Εξωτερικών, άρχισε να τον περιδιαβαίνει ως… τάνκερ, αφού για τις «καλές υπηρεσίες» της στην εταιρεία, η Texaco – Chevron βάφτισε με το όνομά της ένα από τα πετρελαιοφόρα της.

Ο σημερινός Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ είναι ο ίδιος «χρήμα» αυτοπροσώπως και δεν έκανε καμία εντύπωση το ότι ο πρώτος του υπουργός Εξωτερικών ήταν επίσης «χρήμα» προσωποποιημένο: Ο Ρεξ Τίλερσον ηγείται του πετρελαϊκού κολοσσού Exxon-Mobil και έκανε ένα πέρασμα από την κυβέρνηση προφανώς για μια καλύτερη εποπτεία των συμφερόντων της εταιρείας του.

Ευρωπαϊκά προσχήματα

Στην Ευρώπη η προσπάθεια διατήρησης των προσχημάτων της υποτιθέμενης απόστασης της πολιτικής εξουσίας από το χρήμα και το ωμό διαρθρωμένο οικονομικό συμφέρον ολοένα και γίνεται δυσκολότερη.

Το 2005 είχε προκληθεί σάλος στη Γερμανία με την ανακοίνωση της απόφασης του πρώην καγκελάριου Γκέρχαρντ Σρέντερ να αναλάβει καθήκοντα προέδρου της επιτροπής των μετόχων στη ρωσογερμανική κοινοπραξία (NEGP) που θα αναλάβει την κατασκευή υπόγειου αγωγού για τη μεταφορά φυσικού αερίου της Gazprom, στην προώθηση του οποίου συνέβαλε ως καγκελάριος.

O Σρέντερ δέχθηκε έντονη κριτική και από μέλη του κόμματός του, ενώ οι πρώην σύμμαχοί του, οι Πράσινοι, έκαναν λόγο για υπόθεση που «βρομάει».

Το 2016 αντιδράσεις είχε προκαλέσει και η κίνηση της Goldman Sachs να τοποθετήσει σε θέση συμβούλου και μη εκτελεστικού προέδρου της τον πρώην επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μπαρόζο. Μιλώντας ενώπιον της Εθνοσυνέλευσης, ο Γάλλος υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Αρλέμ Ντεζίρ έκανε λόγο για μια σκανδαλώδη κίνηση που εγείρει αμφιβολίες ως προς τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς περί της σύγκρουσης συμφερόντων.

Συνηθισμένη πρακτική στην Ευρώπη είναι άλλωστε η ανταμοιβή των αξιωματούχων της Κομισιόν μετά το τέλος της θητείας τους με συμβόλαια από πολυεθνικούς κολοσσούς, τους οποίους προφανώς εξυπηρέτησαν όσο είχαν δημόσιο αξίωμα.

Τα πιστόλια των αγορών

Με αυτόν τον τρόπο το πολιτικό προσωπικό μετατρέπεται σε μαριονέτα των οικονομικών συμφερόντων με βασική αποστολή το παραμύθιασμα των ψηφοφόρων. Αν παρ’ ελπίδα οι ψηφοφόροι αγνοήσουν τις υποδείξεις, εμφανίζονται οι δικλίδες προστασίας του συστήματος λειτουργώντας απροκάλυπτα και επιβάλλοντας αυτούς που πρέπει για να κάνουν αυτό που πρέπει.

Κάπως έτσι εμφανίστηκε στο πολιτικό προσκήνιο ο τεχνοκράτης του ΔΝΤ Κάρλο Κοταρέλι, που αναλαμβάνει την αποστολή να «βγάλει την Ιταλία από την πολιτική κρίση» που δημιούργησε, ας μην το ξεχνάμε, το πραξικόπημα του Ιταλού Προέδρου εις βάρος της λαϊκής βούλησης. Τέτοιου είδους καταδρομικές αποστολές μισθοφόρων των αγορών σε βάρος της υποτιθέμενης δημοκρατίας πολλαπλασιάζονται το τελευταίο διάστημα, καθώς γίνεται ολοένα και δυσκολότερη η χειραγώγηση των μαζών που αγνοεί το συμφέρον της και χρειάζεται έναν μεσσία των αγορών για να δει το φως της…

Στην Ιταλία ένας τέτοιος εμφανίστηκε και το 2011. Ο Μάριο Μόντι υπηρέτησε ως Ευρωπαίος επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς, Υπηρεσιών, Τελωνείων και Φορολογίας από το 1995 έως το 1999 και στη συνέχεια ως Ευρωπαίος επίτροπος Ανταγωνισμού κατά την περίοδο 1999 έως 2004.

Στις 16 Νοεμβρίου του 2011 κλήθηκε από τον Πρόεδρο της Ιταλικής Δημοκρατίας και ανέλαβε πρωθυπουργός όταν οι αγορές κατάφεραν να ξεμπερδέψουν με τον Μπερλουσκόνι…

Έναν τέτοιον δοτό «ηγεμόνα» γνωρίσαμε και εμείς εδώ στα πρώτα χρόνια της κρίσης και των μνημονίων. Ο Λουκάς Παπαδήμος το 2010 τοποθετήθηκε άμισθος οικονομικός σύμβουλος του πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου. Από τη θέση αυτή διαπραγματευόταν με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τον δανεισμό της Ελλάδας στο πλαίσιο της κρίσης χρέους της χώρας.

Στις 31 Οκτωβρίου 2011 ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου μιλώντας στην Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ πρότεινε να τεθεί σε δημοψήφισμα η νέα δανειακή σύμβαση. Το προτεινόμενο δημοψήφισμα συζητήθηκε στη σύνοδο των G20 στις Κάννες την 1η Νοεμβρίου 2011 με έντονες διαφωνίες και εμφανή άρνηση των υπόλοιπων αρχηγών κρατών, όπως αποκάλυψαν οι «Financial Times», ενώ ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε είδε στο δημοψήφισμα μία ευκαιρία εθελοντικής εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη.

Στο ίδιο άρθρο οι «F.T.» αποκάλυψαν τότε και την πρόταση του Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο (ανθρώπου, όπως αποδείχτηκε εκ των υστέρων, της Goldman Sachs) για την αντικατάσταση της κυβέρνησης Παπανδρέου με μία τεχνοκρατική κυβέρνηση υπό τον Λουκά Παπαδήμο, ο οποίος χάραξε τον δρόμο που ακολούθησαν όλες οι επόμενες κυβερνήσεις…

Συμπέρασμα: Ευτυχώς που υπάρχουν μηχανισμοί και άνθρωποι που μας φροντίζουν όταν ψηφίζουμε λάθος…